Перевод: со всех языков на все языки

Со всех языков на:
Все языки
Со всех языков на:
Все языки
Английский
Итальянский
Латинский
Немецкий
Русский

è libero qua

1 свободный

libero

свободное место — posto libero

здесь свободно? — è libero qua?

* * *

прил.

1) libero; emancipato

свобо́дный человек — uomo libero

свобо́дная жизнь — vita libera

свобо́дные выборы — elezioni libere

свобо́дный обмен мнениями — libero scambio di opinioni

вы свобо́дны? — è libero?; non ha impegni?

2) ( совершаемый легко) libero, non ostacolato, non teso / legato

свобо́дное дыхание — respirazione naturale

3) ( непринуждённый) libero, disinvolto, spigliato; sciolto

свобо́дная речь — parola / discorso fluente / fluido

свобо́дное обращение — comportamento disinvolto

4) ( не занятый) libero, non occupato, inoccupato; vacante ( вакантный)

свобо́дная квартира — appartamento <sgombro (свободный для прохода и т.п.) / libero / non occupato>

свобо́дное пространство — spazio libero

свобо́дное место — posto libero ( никем не занятое) / vacante ( вакантное)

телефон свободен — il telefono <è libero / non è occupato>

5) разг. ( не используемый) disponibile, libero

свобо́дные деньги — denaro disponibile

свобо́дное время — tempo libero

6) ( просторный) ampio, largo; comodo ( удобный)

свобо́дное платье — vestito comodo / largo

7) спец.

свобо́дные радикалы — radicali liberi

свобо́дное падение тела физ. — libera caduta dei gravi

свобо́дная профессия — libera professione

человек свобо́дной профессии — libero professionista

свобо́дные искусства уст. — arti liberali

8) футб.

свобо́дный защитник — libero m

свобо́дный игрок — giocatore smarcato / non marcato

9) ( разрешённый) libero; gratuito

вход свобо́дный — ingresso libero

* * *
adj
1) gener. a sacchetto (о покрое платья), disinvolto, (da q.c.) immune, (da, di) libero (îò+G), sciolto, sfogato, spedito, vergine (от чего-л.), sgombro, agiato, aperto, disimpacciato, disimpegnato (от обязательств и т.п.), disponibile, emancipato, espedito, inoccupato, investibile (о капитале), libero, scevro (îò+G), scorrevole, sfitto, spigionato (о жилом помещении), spigliato

2) econ. franco', esente, scarico, vacante

3) fin. immune

Universale dizionario russo-italiano > свободный
2 solutum

solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:
soluisse,
Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.
I.
To loose an object bound, to release, set free, disengage, dissolve, take apart.
A.
In a corporeal sense.
1.
Outwardly, to release.
a.
From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:
solvite istas,
i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:
solvite istum,
id. Mil. 5, 32:
numquam, nisi me orassis, solves,
id. Ep. 5, 2, 62:
jube solvi (eum),
Ter. And. 5, 4, 52:
ad palum adligati repente soluti sunt,
Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:
ut vincti solvantur,
id. ib. 2, 5, 6, §
12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,
id. Tusc. 1, 31, 75:
ita nexi soluti (sunt),
Liv. 8, 28, 9:
solvite me, pueri,
Verg. E. 6, 24:
fore ut brevi solveretur,
Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:
canis solutus catena,
Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:
solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),
Stat. Th. 5, 15:
terrae quem (florem) ferunt solutae,
Hor. C. 1, 4, 10.—
b.
From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:
solverat sol equos,
unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:
et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,
Ov. Tr. 5, 2, 2:
et jacet in gremio charta soluta meo,
id. H. 11, 4:
praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,
Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:
soluta toga,
Quint. 11, 3, 147:
vela solvere,
Verg. A. 4, 574.—
c.
From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:
Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,
Prop. 2, 1, 69:
fraxinus solvitur,
from the ground, Stat. Th. 9, 498:
ceciditque soluta pinus,
id. ib. 9, 409; cf.:
pinus radice soluta, deficit,
id. S. 5, 1, 152:
solutis radicibus arbusta procumbunt,
Sen. Q. N. 3, 27, 5:
accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,
detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;
but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,
Ov. M. 15, 696; 8, 102:
querno solvunt de stipite funem,
id. F. 4, 333:
fune soluto Currit in immensum carina,
id. Am. 2, 11, 23:
curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),
Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:
imber caelesti nube solutus,
Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:
cum solis radii absumant,
Plin. 2, 9, 6, § 45:
solutum a latere pugionem,
detached from his side, Suet. Vit. 15.—
d.
Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.
(α).
With acc. alone:
eisce confectis navem solvimus,
Plaut. Merc. 1, 1, 91:
navim cupimus solvere,
id. Mil. 4, 7, 17:
naves solvit,
Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;
3, 102: primis tenebris solvit navem,
Liv. 45, 6:
postero die solvere naves (jussi),
id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:
classem solvere,
Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—
(β).
With ab and abl.:
navis a terra solverunt,
Caes. B. C. 3, 101:
quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,
Liv. 31, 7 med.:
solvunt a litore puppes,
Luc. 2, 649.—
(γ).
With ex and abl.:
nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,
Plaut. Am. 1, 1, 259:
interea e portu nostra navis solvitur,
id. Bacch. 2, 3, 54.—
(δ).
With abl.:
complures mercatores Alexandria solvisse,
Cic. Off. 3, 12, 50:
portu solventibus,
id. Mur. 2, 4.—
(ε).
Absol. (sc. navem or naves):
tertia fere vigilia solvit,
Caes. B. G. 4, 23:
nos eo die cenati solvimus,
Cic. Fam. 16, 9, 2:
altero die quam a Brundusio solvit,
Liv. 31, 14 init.:
qui inde solverant,
Val. Max. 1, 7, 3:
solvi mare languido,
Sen. Ep. 53, 1:
fortasse etiam ventis minantibus solves,
id. Ben. 2, 35, 5:
non eadem est his et illis causa solvendi,
making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—
(ζ).
With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):
naves XVIII. ex superiore portu solverunt,
Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—
(η).
Poet. usages:
de litore puppis solvit iter,
clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:
nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,
Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—
e.
Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):
tempore eo quo menstrua solvit,
Lucr. 6, 706:
cruor solvitur,
Stat. Th. 9, 530:
lacrimas solvere,
id. Achill. 2, 256:
solutis lacrimis,
Claud. Ruf. 2, 258; so,
partus solvere,
to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—
2.
To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.
a.
In gen.:
omne colligatum solvi potest,
Cic. Fin. 11.—
b.
Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):
solvere naves et rursus conjungere,
Curt. 8, 10, 3:
solvere quassatae parcite membra ratis,
Ov. Tr. 1, 2, 2:
dubitavit an solveret pontem,
Curt. 4, 16, 8:
solvere pontem,
Tac. A. 1, 69:
si pons solutus sit,
Dig. 2, 11, 2, § 7:
solutus pons tempestatibus,
Just. 2, 13, 9:
currum (solis) solutum,
Manil. 1, 740.—
c.
Of woven stuff:
solvens texta,
Prop. 2, 9, 6.—
d.
Of mountains:
utrimque montes solvit (Hercules),
Sen. Herc. Fur. 237:
tridente Neptunus montem solvit,
id. Agam. 553.—
e.
Of the neck:
soluta cervix silicis impulsu,
broken, Sen. Troad. 1119.—
f.
Of a comet:
momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,
Sen. Q. N. 7, 16, 3.—
g.
Of the hair, to loosen, untie, let fall:
solve capillos,
Ov. Am. 3, 9, 3:
crinem,
id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:
comas casside,
Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—
h.
Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;
post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,
Sen. Q. N. 6, 10, 2:
ubi montis latus nova ventis solvit hiems,
Stat. Th. 7, 745. —
3.
To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.
(α).
Of a change into air or gas:
calor mobiliter solvens, differt primordia vini,
dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:
nam materiai copia ferretur per inane soluta,
id. 1, 1018; so id. 1, 1103:
ita fatus in aera rursus solvitur,
Stat. Th. 5, 285;
nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,
Ov. M. 15, 845.—
(β).
Into a liquid, to melt:
saepe terra in tabem solvitur,
Sen. Q. N. 3, 15, 7:
terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,
id. ib. 3, 29, 4:
nullum tellus se solvit in amnem,
Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:
ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,
Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,
nivem solvere,
id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:
rigor auri solvitur aestu,
Lucr. 1, 493:
ferrum calidi solvant camini,
Manil. 4, 250:
cerae igne solutae,
Ov. A. A. 2, 47:
Iris cum vino triduo non solvitur,
Plin. 21, 20, 83, § 142:
(herba) quinto die solvitur,
id. 26, 14, 88, § 148.—
(γ).
Of putrefaction:
(vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,
Verg. G. 4, 302.—
(δ).
Of change in general:
inque novas abiit massa soluta domos,
Ov. F. 1, 108:
repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),
Sen. Ben. 6, 22.—
(ε).
Of expansion by heat:
(uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,
Ov. A. A. 2, 317.—
(ζ).
Hence, solvere, absol., to rarefy:
gravitas aeris solvitur,
Sen. Q. N. 5, 5, 1.—
(η).
Solvi in, to pass into, become:
in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,
Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:
donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,
disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:
postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),
Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—
4.
To consume, to destroy, dissolve:
solvere orbes,
Manil. 1, 497:
ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),
Lucr. 3, 287:
(Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,
Liv. 39, 40, 11:
si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,
Sen. Q. N. 7, 2, 2:
(turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,
id. ib. 7, 9, 4:
tabes solvit corpora,
Luc. 6, 18; 7, 809:
nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),
id. 3, 506:
ne tegat functos humus, ne solvat ignis,
Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:
solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,
Sen. Ep. 22, 3:
hanc mihi solvite vitam,
Prop. 2, 9, 39.—
B.
Trop.
1.
To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.
a.
From the body, etc.:
teque isto corpore solvo,
Verg. A. 4, 703:
soluta corpore anima,
Quint. 5, 14, 13:
qui solutas vinculis animas recipit,
Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:
vocem solvere,
to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:
suspiria solvit,
Stat. Th. 11, 604:
solvat turba jocos,
Sen. Med. 114:
solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),
Hor. S. 1, 4, 83:
Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,
unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—
b.
Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:
linguam (Juno) ad jurgia solvit,
Ov. M. 3, 261:
lingua devincta nec in motus varios soluta,
Sen. Ira, 1, 3, 7:
ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,
id. Const. 11, 3:
(fama) innumeras solvit in praeconia linguas,
Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:
magna difficili solventem bracchia motu,
Stat. Achill. 1, 604; cf.
of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,
unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
c.
From obligations and debts:
solvit me debito,
Sen. Ben. 6, 4, 1:
an nos debito solverit,
id. Ep. 81, 3:
ut religione civitas solvatur,
Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:
te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),
Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:
hoc si impetro, solvo vos jurejurando,
Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:
sacramento solvi,
Tac. A. 16, 13:
cum quis propter delictum sacramento solvitur,
Dig. 49, 16, 13:
militia solvere,
Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:
ut Ilienses publico munere solverentur,
Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:
ut manere solveretur,
that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—
d.
From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):
si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,
be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:
atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,
id. ib. 4, 9:
sit capitis damno Roma soluta mei,
Ov. F. 6, 452:
ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,
id. ib. 2, 40:
Helenen ego crimine solvo,
id. A. A. 2, 371:
quid crimine solvis Germanum?
Stat. Th. 11, 379:
solutam caede Gradivus manum restituit armis,
Sen. Herc. Fur. 1342. —
e.
From feelings, etc.:
quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,
Cic. Rep. 1, 18, 30:
cum ego vos solvi curis ceteris,
Ter. Hec. 2, 1, 33:
senatus cura belli solutus,
Plin. 22, 3, 4, § 7:
pectus linquunt cura solutum,
Lucr. 2, 45:
his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,
Cic. N. D. 1, 20, 56:
soluti metu,
Liv. 41, 14 init.; 27, 51:
solvent formidine terras,
Verg. E. 4, 14:
solve metu patriam,
Prop. 4 (5), 6, 41:
metu belli Scythas solvit,
Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:
haec est Vita solutorum misera ambitione,
Hor. S. 1, 6, 129:
soluti a cupiditatibus,
Cic. Agr. 1, 9, 27:
his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,
id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:
longo luctu,
Verg. A. 2, 26:
tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),
Sen. Hippol. 450:
solvite tantis animum monstris, solvite, superi,
id. Herc. Fur. 1063:
Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?
Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:
solvit animis miracula (for animos miraculis),
the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:
rabie tigrim,
Manil. 5, 707.— Absol.:
ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),
Sen. Ep. 95, 38:
calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?
i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:
solvite animos,
Manil. 4, 12.—With in:
vix haec in munera solvo animum,
i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—
f.
From sleep, very rare:
ego somno solutus sum,
awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—
g.
From labor, business, etc.:
volucres videmus... solutas opere volitare,
Cic. Or. 2, 6, 23:
solutus onere regio, regni bonis fruor,
Sen. Oedip. 685.— Poet.:
Romulus excubias decrevit in otia solvi,
to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—
h.
From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):
frontem solvere disce,
Mart. 14, 183:
saltem ora trucesque solve genas,
Stat. Th. 11, 373:
solvit feros tunc ipse rictus,
Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:
solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,
be cleared, Hor. Epod. 13, 5:
vultum risu solvit,
relieves, Val. Max. 4, 3, 5:
risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,
Quint. 6, 3, 1; so,
solvere judicem,
unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:
solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),
Mart. 9, 28 (29), 4:
ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,
Hor. S. 2, 6, 83:
cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?
Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:
solventur risu tabulae,
i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:
quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,
Quint. 5, 10, 67.—
k.
From any cause of restraint.
(α).
To release from siege:
Bassanitas obsidione solvere,
Liv. 44, 30:
patriam obsidione solvere,
Val. Max. 3, 2, 2. —
(β).
From moral restraints:
hic palam cupiditates suas solvit,
gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—
l.
From laws and rules: legibus solvere.
(α).
To exempt from laws, i. e. by privilege:
Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,
Cic. Phil. 11, 5, 11:
cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,
id. ib. 2, 13, 31:
ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,
id. Agr. 2, 36, 99:
Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),
id. Att. 1, 16, 13:
solvatne legibus Scipionem,
Auct. Her. 3, 2, 2:
petente Flacco ut legibus solverentur,
Liv. 31, 50, 8:
Scipio legibus solutus est,
id. Epit. 56:
Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,
Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:
ut munere vigintiviratus solveretur,
Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:
(aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,
Sen. Q. N. 3, 28, 6:
solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,
id. Brev. Vit. 15, 5:
nec leti lege solutas,
Lucr. 3, 687:
nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),
Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:
et is per aes et libram heredes testamenti solveret,
Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—
(β).
Legibus solutus, not subject to, released from:
reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,
i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:
soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,
id. ib. 7, 18.—Of other laws:
solutus Legibus insanis,
Hor. S. 2, 6, 68:
quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,
Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—
2.
To dissolve, separate objects which are united, to break up, dismiss.
(α).
Of troops, ranks, etc.:
ubi ordines procursando solvissent,
Liv. 42, 65, 8:
incomposito agmine, solutis ordinibus,
Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:
agmina Diductis solvere choris,
Verg. A. 5, 581:
solvit maniplos,
Juv. 8, 154:
solvuntur laudata cohors,
Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:
commissas acies ego possum solvere,
Prop. 4 (5), 4, 59.—
(β).
Of banquets, assemblies, etc.:
convivio soluto,
Liv. 40, 14 fin.:
convivium solvit,
Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:
Quid cessas convivia solvere?
Ov. F. 6, 675:
coetuque soluto Discedunt,
id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—
(γ).
Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:
(discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,
Quint. 1, 9, 2:
quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,
id. 9, 4, 14:
ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,
id. 1, 8, 13:
non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,
Hor. S. 1, 4, 60.—
3.
Implying a change for the worse.
a.
To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):
Hannibalem hiberna solverunt,
Sen. Ep. 51, 5:
usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,
Sen. Brev. Vit. 12, 6:
infantiam statim deliciis solvimus,
Quint. 1, 2, 6:
solutus luxu,
id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:
soluti in luxum,
Tac. H. 2, 99:
in lasciviam,
id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:
si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,
Quint. 9, 4, 49.—
b.
To make torpid by removing sensation.
(α).
To relax, benumb the limbs or body;
as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,
Lucr. 6, 798:
ima Solvuntur latera,
Verg. G. 3, 523:
solvi debilitate corporis,
paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:
ut soluto labitur moriens gradu,
Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:
illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,
Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:
segnitia (oratoris) solvit animos,
wearies, Quint. 11, 3, 52:
mentes solvere,
to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—
(β).
By frost ( poet.):
solvuntur illi frigore membra,
Verg. A. 12, 951; 1, 92.—
(γ).
By sleep ( poet. for sopio):
homines volucresque ferasque Solverat alta quies,
Ov. M. 7, 186:
corpora somnus Solverat,
id. ib. 10, 369:
molli languore solutus,
id. ib. 11, 648;
11, 612: altoque sopore solutum,
id. ib. 8, 817:
somno vinoque solutos,
id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:
ut membra solvit sopor,
id. ib. 12, 867:
non solvit pectora somnus,
Sen. Agam. 76.—With in:
solvitur in somnos,
Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:
aequor longa ventorum pace solutum,
lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—
(δ).
By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):
ipse deus, simulatque volam, me solvet,
Hor. Ep. 1, 16, 78:
corporibus quae senectus solvit,
Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):
(corpus) quam nullo negotio solvitur,
Sen. Q. N. 3, 27, 2:
alius inter cenandum solutus est,
id. Ep. 66, 43:
ubicumque arietaveris, solveris,
id. Cons. Marc. 11, 3:
me fata maturo exitu facilique solvant,
Sen. Troad. 605:
solvi inedia,
Petr. 111:
sic morte quasi somno soluta est,
Flor. 2, 21, 11.—Hence,
4.
Of logical dissolution, to refute:
non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,
how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:
argumentum solvere,
Quint. 2, 17, 34:
solutum scies quod nobis opponitur,
Sen. Const. 12, 3.—
b.
To disperse, dispel, as of a cloud:
deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,
Sen. Ben. 4, 4, 2.
II.
To loose, remove, cancel that which binds any thing.
A.
In a corporeal sense.
1.
In gen., to loose (weaker than rumpo;
post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,
Quint. 2, 12, 1:
qua convulsa tota operis colligatio solveretur,
Val. Max. 8, 14, 6:
supera compage soluta,
Stat. Th. 8, 31.—
2.
To remove a fetter, bridle, etc.:
nullo solvente catenas,
Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:
solvere frenum,
Phaedr. 1, 2, 3:
loris solutis,
Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:
qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,
Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:
gelu solvitur,
it thaws, Tac. H. 1, 79:
solvitur acris hiems,
Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:
facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,
Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:
Aeacides a corpore bracchia solvit,
looses his hold, Ov. M. 11, 246:
indigno non solvit bracchia collo,
Stat. Th. 5, 217:
digitis solutis abjecit jaculum,
id. ib. 8, 585.—
3.
To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:
solve vidulum ergo,
Plaut. Rud. 4, 4, 98:
eam solve cistulam,
id. Am. 2, 2, 151:
solve zonam,
untie, id. Truc. 5, 62:
solvisse jugalem ceston fertur,
Stat. Th. 5, 62:
animai nodos a corpore solvit,
Lucr. 2, 950:
nihil interest quomodo (nodi) solvantur,
Curt. 3, 1, 18:
quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?
Sen. Ben. 5, 12, 2:
solvere nodum,
Stat. Th. 11, 646:
laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,
Sen. Tranq. 10, 1:
vix solvi duros a pectore nexus,
Ov. M. 9, 58:
fasciam solve,
Sen. Ep. 80, 10:
solutis fasciis,
Curt. 7, 6, 5:
solvi fasciculum,
Cic. Att. 11, 9, 2:
crinales vittas,
Verg. A. 7, 403:
Parmenion vinculum epistulae solvens,
Curt. 7, 2, 25:
equum empturus solvi jubes stratum,
Sen. Ep. 80, 9:
redimicula solvite collo,
Ov. F. 4, 135:
corollas de fronte,
Prop. 1, 3, 21:
solvere portas,
Stat. Th. 3, 492:
munimina valli,
id. ib. 12, 10:
ille pharetram Solvit,
Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:
solutis ac patefactis venis,
Sen. Q. N. 3, 15, 5:
venam cultello solvere,
Col. 6, 14; cf.
also: lychnis alvum solvit,
looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:
ventrem,
Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:
stomachus solutus = venter solutus,
loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—
B.
Trop., to slacken or remove a bond.
1.
Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).
a.
Of the mouth, etc., to open:
talibus ora solvit verbis,
Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:
ternis ululatibus ora Solvit,
Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:
vix ora solvi patitur etiamnum timor,
Sen. Herc. Oet. 725; so,
os promptius ac solutius,
Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:
hic ora solvit Ditis invisi domus,
Sen. Herc. Fur. 664.—
b.
To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:
si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,
Gai. Inst. 3, 160:
cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,
id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:
morte solvetur compromissum,
Dig. 4, 8, 27:
soluto matrimonio,
ib. 24, 3, 2:
solutum conjugium,
Juv. 9, 79:
qui... conjugalia solvit,
Sen. Med. 144:
nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,
Ov. M. 11, 743:
(sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,
cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—
c.
To efface guilt or wrong:
magnis injuria poenis Solvitur,
Ov. F. 5, 304:
solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,
id. ib. 2, 44:
culpa soluta mea est,
id. Tr. 4, 4, 10:
neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),
Ter. Ad. 2, 1, 10.—
d.
Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;
less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,
Cic. Mil. 31, 85:
capite poenas solvit,
Sall. J. 69, 4:
meritas poenas solventem,
Curt. 6, 3, 14:
poenarum solvendi tempus,
Lucr. 5, 1224:
nunc solvo poenas,
Sen. Phoen. 172:
hac manu poenas tibi solvam,
id. Hippol. 1177.—
e.
To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:
atque animi curas e pectore solvat,
Lucr. 4, 908:
curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,
Hor. Epod. 9, 38:
patrimonii cura solvatur,
Sen. Q. N. 3, praef. §
2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,
Val. Max. 4, 3, 14:
solvite corde metum,
Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:
solve metus animo,
Stat. Th. 2, 356:
solvi pericula et metus narrant,
Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:
hoc uno solvitur ira modo,
id. A. A. 2, 460:
solvitque pudorem,
Verg. A. 4, 55.—
f.
Of sleep:
quasi clamore solutus Sit sopor,
Ov. M. 3, 6, 30:
nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,
Luc. 6, 768; cf.:
lassitudinem solvere,
Plin. 37, 10, 54, § 143. —
g.
Of any checks and barriers to motion, to remove.
(α).
To raise a siege:
solutam cernebat obsidionem,
Liv. 36, 10, 14:
soluta obsidione,
id. 36, 31, 7:
ad Locrorum solvendam obsidionem,
id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—
(β).
Of passions, etc., to remove restraint:
cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,
Liv. 36, 7, 13.—
(γ).
To overthrow, subvert a higher authority, etc.:
quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,
Sall. J. 39, 5:
imperia solvit qui tacet, jussus loqui,
Sen. Oedip. 525:
sonipedes imperia solvunt,
id. Hippol. 1084; cf.:
sanctitas fori ludis solvitur,
Quint. 11, 3, 58.—
h.
Of laws and customs, to abolish, violate:
solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),
Curt. 10, 2, 5:
solutae a se legis monitus,
Val. Max. 6, 5, ext. 4:
cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,
Liv. 8, 4, 7:
(Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,
id. 1, 49, 7:
oportebat istum morem solvi,
Curt. 8, 8, 18.—
2.
Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).
a.
To subvert discipline:
disciplinam militarem solvisti,
Liv. 8, 7, 16:
luxuria solutam disciplinam militarem esse,
id. 40, 1, 4:
quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,
Front. Strat. 2, 12, 2.—
b.
Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:
nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,
Sall. J. 41, 6:
patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,
Val. Max. 2, 6, 1:
vires solvere,
Quint. 9, 4, 7:
vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,
Quint. 11, 3, 133.—
c.
Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:
segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,
Hor. C. 3, 21, 22;
similarly: solvit (ille deus) amicos,
Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:
hoc firmos solvit amores,
Ov. A. A. 2, 385:
amores cantibus et herbis solvere,
Tib. 1, 2, 60.—
d.
Of sickness and hunger, to end, remove:
vitex dicitur febres solvere,
Plin. 24, 9, 38, § 60:
solvit jejunia granis,
Ov. F. 4, 607:
quoniam jejunia virgo Solverat,
id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,
famem,
Sen. Thyest. 64.—
e.
To delay:
hi classis moras hac morte solvi rentur,
Sen. Troad. 1131.—
f.
Of darkness, to dispel:
lux solverat umbras,
Stat. Th. 10, 390.—
g.
Of war, strife, etc., to compose, settle:
aut solve bellum, mater, aut prima excipe,
Sen. Phoen. 406:
electus formae certamina solvere pastor,
Stat. Achill. 2, 337:
jurgia solvere,
Manil. 3, 115:
contradictiones solvere,
Quint. 7, 1, 38.—
h.
Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:
quia quaestionem solvere non posset,
Val. Max. 9, 12, ext. 3:
aenigmata,
Quint. 8, 6, 53:
omnes solvere posse quaestiones,
Suet. Gram. 11:
haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,
Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:
unum tantum hoc solvendum est,
that one question, id. ib. 1, 7, 3:
puta nunc me istuc non posse solvere,
id. Ep. 48, 6:
carmina non intellecta Solverat,
Ov. M. 7, 760:
triste carmen alitis solvi ferae,
Sen. Oedip. 102:
nodos juris,
Juv. 8, 50:
proponere aliquid quod solvat quaestionem,
Quint. 5, 10, 96:
plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,
id. 1, 10, 49:
quo solvitur quaestio supra tractata,
id. 3, 7, 3:
ambiguitatem or amphiboliam,
id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—
3.
In partic., of obligations, to fulfil.
a.
To pay.
(α).
Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:
quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,
Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:
inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),
Liv. 6, 14, 5:
quas res dari, fieri, solvi oportuit,
id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:
pro vectura rem solvit?
paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:
ubi nugivendis res soluta'st omnibus,
id. Aul. 3, 5, 51:
tibi res soluta est recte,
id. Curc. 4, 3, 21:
ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,
id. ib. 5, 2, 20:
rem solvo omnibus quibus dehibeo,
id. ib. 5, 3, 45:
dum te strenuas, res erit soluta,
id. Ps. 2, 2, 35:
res soluta'st, Gripe, ego habeo,
id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);
semel si captae sunt, rem solvont aucupi,
they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:
si tergo res solvonda'st,
by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:
habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,
id. Curc. 3, 9:
tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,
id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,
(β).
Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:
cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,
Cic. Fl. 18, 43:
ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,
id. ib. 20, 46:
misimus qui pro vectura solveret,
id. Att. 1, 3, 2:
qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,
Sen. Ben. 4, 40, 5:
ut creditori solvat,
Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:
si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,
it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:
numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,
to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:
fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,
id. ib. 2, 24, 84:
cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,
Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:
non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,
Sen. Ben. 6, 27, 1.—
(γ).
With acc. of the debt, to discharge, to pay:
postquam Fundanio debitum solutum esset,
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:
hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,
settled, id. Att. 16, 6, 3:
solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,
id. Fl. 23, 54:
ex qua (pensione) major pars est ei soluta,
id. Att. 16, 2, 1:
solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,
Val. Max. 6, 2, 11:
aes alienum solvere,
Sen. Ep. 36, 5:
quae jactatio est, solvisse quod debebas?
id. Ben. 4, 17, 1; so,
debitum solvere,
id. ib. 6, 30, 2:
ne pecunias creditas solverent,
Cic. Pis. 35, 86:
ut creditae pecuniae solvantur,
Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:
ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,
Liv. 6, 15, 5:
ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,
Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:
cum patriae quod debes solveris,
Cic. Marcell. 9, 27:
debet vero, solvitque praeclare,
id. Phil. 13, 11, 25:
aliter beneficium, aliter creditum solvitur,
Sen. Ben. 2, 34, 1:
qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,
id. ib. 2, 22 fin. —
(δ).
By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:
emi: pecuniam solvi,
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:
pro frumento nihil solvit,
id. ib. 2, 3, 72, §
169: legatis pecuniam pro frumento solvit,
Liv. 44, 16:
hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,
Nep. Milt. 7, 6:
nisi pecuniam solvisset,
id. Cim. 1, 1:
condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,
Liv. 30, 37 med.:
pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,
id. 36, 3, 1:
pretium servorum ex aerario solutum est dominis,
id. 32, 26, 14:
pretium pro libris domino esse solvendum,
id. 40, 39 fin.:
meritam mercedem,
id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:
quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,
Cic. Phil. 14, 14, 38:
stipendium,
Liv. 28, 32, 1:
dotem mulieri,
Dig. 24, 3, 2:
litem aestimatam,
the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:
arbitria funeris,
the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:
solvere dodrantem,
to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:
dona puer solvit,
paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,
munera,
id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:
et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,
Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:
si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,
Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:
si (actor) solutus fuisset,
Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —
(ε).
Esp., in certain phrases, to pay:
aliquid praesens solvere,
to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,
aliquid de praesentibus solvere,
Sen. Ep. 97, 16:
solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,
Vell. 2, 25:
quas solvere grates sufficiam?
Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;
nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,
Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:
unum haec epistula in debitum solvet,
id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):
Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,
Cic. Att. 7, 18, 4:
homines dicere, se a me solvere,
id. ib. 5, 21, 11:
(summa) erat solvenda de meo,
Plin. Ep. 2, 4, 2:
operas solvere alicui,
to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:
stipulatio quae appellatur judicatum solvi,
Gai. Inst. 4, 90:
iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,
Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;
2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,
a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.
in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,
Liv. 31, 13:
nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,
Dig. 50, 17, 105:
qui modo solvendo sint,
Gai. Inst. 1, 3, 121:
si solvendo sint,
Paul. Sent. 1, 20, 1:
nec interest, solvendo sit, necne,
Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:
solvendo non erat,
Cic. Att. 13, 10, 3:
cum solvendo civitates non essent,
id. Fam. 3, 8, 2:
tu nec solvendo eras, nec, etc.,
id. Phil. 2, 2, 4:
ne videatur non fuisse solvendo,
id. Off. 2, 22, 79;
and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,
Sen. Oedip. 941; cf.:
*non esse ad solvendum (i. e. able to pay),
Vitr. 10, 6 fin. —
b.
To fulfil the duty of burial.
(α).
Justa solvere; with dat. of the person:
qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,
who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:
justis defunctorum corporibus solutis,
Curt. 3, 12, 15:
proinde corpori quam primum justa solvamus,
id. 10, 6, 7:
ut justa soluta Remo,
Ov. F. 5, 452:
nunc justa nato solve,
Sen. Hippol. 1245.—
(β).
Exsequias, inferias or suprema solvere:
exsequiis rite solutis,
Verg. A. 7, 5:
cruor sancto solvit inferias viro,
Sen. Hippol. 1198:
solvere suprema militibus,
Tac. A. 1, 61.—
c.
Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.
(α).
Alone:
vota ea quae numquam solveret nuncupavit,
Cic. Phil. 3, 4, 11:
quod si factum esset, votum rite solvi non posse,
Liv. 31, 9 fin.:
liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,
id. 40, 44, 8:
placatis diis votis rite solvendis,
id. 36, 37 fin.:
petiit ut votum sibi solvere liceret,
id. 45, 44:
animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,
Sen. Ep. 73, 5:
vota pro incolumitate solvebantur,
Tac. A. 2, 69:
vota pater solvit,
Ov. M. 9, 707:
ne votum solvat,
Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:
voti debita solvere,
Ov. F. 5, 596; cf.
the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),
Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:
V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),
ib. 2022 et saep.:
sacra solvere (=votum solvere),
Manil. 1, 427.—
(β).
With dat.:
ait sese Veneri velle votum solvere,
Plaut. Rud. prol. 60:
vota Jovi solvo,
Ov. M. 7, 652; 8, 153:
sunt vota soluta deae,
id. F. 6, 248:
dis vota solvis,
Sen. Ben. 5, 19, 4:
libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),
Just. 18, 5, 4.—
d.
Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:
fidem obligatam liberare,
Suet. Claud. 9):
illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,
Flor. 1, 1, 12;
similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),
Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—
e.
Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):
perinde quasi promissum solvens,
Val. Max. 9, 6, 1:
solvitur quod cuique promissum est,
Sen. Cons. Marc. 20 fin.;
similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,
what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.
A.
Lit.
1.
(Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:
tibi moram facis quom ego solutus sto,
id. Ep. 5, 2, 25:
reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,
id. Truc. 4, 3, 63:
cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?
Cic. Deiot. 7, 22:
nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,
unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:
duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,
Liv. 27, 51:
eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,
id. 24, 45, 10:
non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,
Val. Max. 6, 2, 3.—
2.
(Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;
postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,
Sen. Ep. 90, 21;
ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,
Col. 2, 9:
soluta et facilis terra,
id. 3, 14;
solum solutum vel spissum,
id. 2, 2 init.;
seri vult raphanus terra soluta, umida,
Plin. 19, 5, 26, § 83:
hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,
id. 18, 7, 18, § 79:
solutiores ripae,
Front. Aquaed. 15.—Of plants:
mas spissior, femina solutior,
Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:
dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,
Sen. Ep. 90, 20.—
3.
(Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:
turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,
Sen. Q. N. 7, 9, 3:
aer agitatus a sole calefactusque solutior est,
id. ib. 1, 2, 10:
debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,
id. ib. 1, 2, 11.—
B.
Trop.
1.
(Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:
(orator) solutus in explicandis sententiis,
Cic. Or. 47, 173:
verbis solutus satis,
id. ib. 47, 174:
solutissimus in dicendo,
id. ib. 48, 180.—
2.
Exempt, free from duties, obligations, etc.:
quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?
Cic. Planc. 30, 72:
soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,
unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:
si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,
Sen. Ben. 2, 18, 5;
non ut gratus, sed ut solutus sim,
id. ib. 4, 21, 3;
solutus omni fenore,
Hor. Epod. 2, 4;
nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,
Liv. 8, 32, 5:
Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—
3.
Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:
quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,
Dig. 21, 1, 17, § 17:
apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,
Cic. Rep. 4, 4, 4:
omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,
i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:
maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,
Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—
4.
Free from cares, undistracted:
animo soluto liberoque,
Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:
sed paulo solutiore tamen animo,
id. ib. 2, 5, 31, § 82.—
5.
At leisure, free from labor, business, etc.:
te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,
Cic. Fam. 13, 63, 2:
quo mea ratio facilior et solutior esse possit,
id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:
Genium Curabis Cum famulis operum solutis,
Hor. C. 3, 17, 16.—
6.
Unbound, relaxed, merry, jovial:
quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,
Cic. Dom. 39, 104:
an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?
Sen. Ep. 23, 4:
vultus,
Stat. Th. 5, 355:
(mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,
unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—
7.
Free from the rule of others, uncontrolled, independent:
cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,
Cic. Att. 2, 18, 1:
ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,
Liv. 29, 1 fin.:
Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,
Val. Max. 7, 2, 6:
incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,
Tac. A. 2, 4:
quorum (militum) libertas solutior erat,
Just. 13, 2, 2.—Of animals:
rectore solutos (solis) equos,
Stat. Th. 1, 219.—
8.
Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:
nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,
Cic. Tusc. 1, 27, 66;
cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,
id. Div. 1, 2, 4:
judicio senatus soluto et libero,
id. Phil. 5, 15, 41:
sum enim ad dignitatem in re publica solutus,
id. Att. 1, 13, 2:
libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,
id. Fin. 1, 10, 33:
si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,
id. Fam. 1, 9, 21:
liberi enim ad causas solutique veniebant,
uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—
9.
Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:
amores soluti et liberi,
Cic. Rep. 4, 4, 4:
licentia,
id. ib. 4, 4, 4:
populi quamvis soluti ecfrenatique sint,
id. ib. 1, 34, 53:
quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,
id. Mil. 13, 34:
quominus conspectus, eo solutior erat,
Liv. 27, 31 fin.:
adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,
id. 2, 1, 2:
solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,
a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:
spectandi solutissimum morem corrigere,
Suet. Aug. 44:
mores soluti,
licentious habits, Just. 3, 3, 10.—
10.
Regardless of rules, careless, loose:
orator tam solutus et mollis in gestu,
Cic. Brut. 62, 225:
dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,
Tac. A. 16, 18.—
11.
Esp., of style, etc., free from rules of composition.
(α).
Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:
est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,
Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—
(β).
More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);
in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,
Cic. Or. 52, 174:
mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,
id. ib. 19, 64; 71, 234;
68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,
Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;
de oratione soluta duos, de poetica unum,
id. L. L. 6, 11 fin.:
ut in soluta oratione, sic in poemateis,
id. ib. 7, 1:
primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,
Cic. Brut. 8, 32:
Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,
id. Or. 57, 192:
et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,
id. ib. 64, 215:
a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,
id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—
(γ).
Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:
ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,
Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:
nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,
id. Brut. 79, 274:
orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,
id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—
(δ).
Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:
soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,
Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:
solutiora componere,
id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—
12.
Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):
sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,
Quint. 11, 3, 146.—
13.
Undisciplined, disorderly:
omnia soluta apud hostes esse,
Liv. 8, 30, 3:
nihil temeritate solutum,
Tac. A. 13, 40:
apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,
Just. 34, 2, 2.—
14.
Lax, remiss, weak:
mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,
Tac. Or. 18:
soluti ac fluentes,
Quint. 1, 2, 8.—Hence:
solutum genus orationis,
a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:
quanto longius abscederent, eo solutiore cura,
laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—
C.
(Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:
aliquid in solutum dare,
to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:
qui voluntatem bonam in solutum accipit,
Sen. Ben. 7, 16, 4:
qui rem in solutum accipit,
Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;
in solutum imputare,
to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:
pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,
Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:
pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,
Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.
1.
Thinly:
corpora diffusa solute,
Lucr. 4, 53.—
2.
Of speech, fluently:
non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,
Cic. Brut. 29, 110:
ita facile soluteque volvebat sententias,
id. ib. 81, 280:
quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,
Tac. A. 4, 31.—
3.
Irregularly, loosely:
a fabris neglegentius solutiusque composita,
Sen. Q. N. 6, 30, 4.—
4.
Freely, without restraint:
generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,
i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—
5.
Of style, without connection, loosely:
enuntiare,
Quint. 11, 2, 47.—
6.
Of manners and discipline, disorderly, negligently:
praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),
Liv. 39, 1, 4:
in stationibus solute ac neglegenter agentes,
id. 23, 37, 6.—
7.
Weakly, tamely, without vigor:
quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,
Cic. Brut. 80, 277.—
8.
Of morals, loosely, without restraint:
ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,
Tac. A. 13, 47.

Lewis & Short latin dictionary > solutum
3 solvo

solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:
soluisse,
Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.
I.
To loose an object bound, to release, set free, disengage, dissolve, take apart.
A.
In a corporeal sense.
1.
Outwardly, to release.
a.
From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:
solvite istas,
i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:
solvite istum,
id. Mil. 5, 32:
numquam, nisi me orassis, solves,
id. Ep. 5, 2, 62:
jube solvi (eum),
Ter. And. 5, 4, 52:
ad palum adligati repente soluti sunt,
Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:
ut vincti solvantur,
id. ib. 2, 5, 6, §
12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,
id. Tusc. 1, 31, 75:
ita nexi soluti (sunt),
Liv. 8, 28, 9:
solvite me, pueri,
Verg. E. 6, 24:
fore ut brevi solveretur,
Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:
canis solutus catena,
Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:
solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),
Stat. Th. 5, 15:
terrae quem (florem) ferunt solutae,
Hor. C. 1, 4, 10.—
b.
From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:
solverat sol equos,
unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:
et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,
Ov. Tr. 5, 2, 2:
et jacet in gremio charta soluta meo,
id. H. 11, 4:
praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,
Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:
soluta toga,
Quint. 11, 3, 147:
vela solvere,
Verg. A. 4, 574.—
c.
From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:
Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,
Prop. 2, 1, 69:
fraxinus solvitur,
from the ground, Stat. Th. 9, 498:
ceciditque soluta pinus,
id. ib. 9, 409; cf.:
pinus radice soluta, deficit,
id. S. 5, 1, 152:
solutis radicibus arbusta procumbunt,
Sen. Q. N. 3, 27, 5:
accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,
detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;
but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,
Ov. M. 15, 696; 8, 102:
querno solvunt de stipite funem,
id. F. 4, 333:
fune soluto Currit in immensum carina,
id. Am. 2, 11, 23:
curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),
Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:
imber caelesti nube solutus,
Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:
cum solis radii absumant,
Plin. 2, 9, 6, § 45:
solutum a latere pugionem,
detached from his side, Suet. Vit. 15.—
d.
Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.
(α).
With acc. alone:
eisce confectis navem solvimus,
Plaut. Merc. 1, 1, 91:
navim cupimus solvere,
id. Mil. 4, 7, 17:
naves solvit,
Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;
3, 102: primis tenebris solvit navem,
Liv. 45, 6:
postero die solvere naves (jussi),
id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:
classem solvere,
Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—
(β).
With ab and abl.:
navis a terra solverunt,
Caes. B. C. 3, 101:
quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,
Liv. 31, 7 med.:
solvunt a litore puppes,
Luc. 2, 649.—
(γ).
With ex and abl.:
nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,
Plaut. Am. 1, 1, 259:
interea e portu nostra navis solvitur,
id. Bacch. 2, 3, 54.—
(δ).
With abl.:
complures mercatores Alexandria solvisse,
Cic. Off. 3, 12, 50:
portu solventibus,
id. Mur. 2, 4.—
(ε).
Absol. (sc. navem or naves):
tertia fere vigilia solvit,
Caes. B. G. 4, 23:
nos eo die cenati solvimus,
Cic. Fam. 16, 9, 2:
altero die quam a Brundusio solvit,
Liv. 31, 14 init.:
qui inde solverant,
Val. Max. 1, 7, 3:
solvi mare languido,
Sen. Ep. 53, 1:
fortasse etiam ventis minantibus solves,
id. Ben. 2, 35, 5:
non eadem est his et illis causa solvendi,
making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—
(ζ).
With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):
naves XVIII. ex superiore portu solverunt,
Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—
(η).
Poet. usages:
de litore puppis solvit iter,
clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:
nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,
Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—
e.
Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):
tempore eo quo menstrua solvit,
Lucr. 6, 706:
cruor solvitur,
Stat. Th. 9, 530:
lacrimas solvere,
id. Achill. 2, 256:
solutis lacrimis,
Claud. Ruf. 2, 258; so,
partus solvere,
to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—
2.
To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.
a.
In gen.:
omne colligatum solvi potest,
Cic. Fin. 11.—
b.
Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):
solvere naves et rursus conjungere,
Curt. 8, 10, 3:
solvere quassatae parcite membra ratis,
Ov. Tr. 1, 2, 2:
dubitavit an solveret pontem,
Curt. 4, 16, 8:
solvere pontem,
Tac. A. 1, 69:
si pons solutus sit,
Dig. 2, 11, 2, § 7:
solutus pons tempestatibus,
Just. 2, 13, 9:
currum (solis) solutum,
Manil. 1, 740.—
c.
Of woven stuff:
solvens texta,
Prop. 2, 9, 6.—
d.
Of mountains:
utrimque montes solvit (Hercules),
Sen. Herc. Fur. 237:
tridente Neptunus montem solvit,
id. Agam. 553.—
e.
Of the neck:
soluta cervix silicis impulsu,
broken, Sen. Troad. 1119.—
f.
Of a comet:
momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,
Sen. Q. N. 7, 16, 3.—
g.
Of the hair, to loosen, untie, let fall:
solve capillos,
Ov. Am. 3, 9, 3:
crinem,
id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:
comas casside,
Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—
h.
Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;
post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,
Sen. Q. N. 6, 10, 2:
ubi montis latus nova ventis solvit hiems,
Stat. Th. 7, 745. —
3.
To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.
(α).
Of a change into air or gas:
calor mobiliter solvens, differt primordia vini,
dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:
nam materiai copia ferretur per inane soluta,
id. 1, 1018; so id. 1, 1103:
ita fatus in aera rursus solvitur,
Stat. Th. 5, 285;
nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,
Ov. M. 15, 845.—
(β).
Into a liquid, to melt:
saepe terra in tabem solvitur,
Sen. Q. N. 3, 15, 7:
terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,
id. ib. 3, 29, 4:
nullum tellus se solvit in amnem,
Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:
ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,
Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,
nivem solvere,
id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:
rigor auri solvitur aestu,
Lucr. 1, 493:
ferrum calidi solvant camini,
Manil. 4, 250:
cerae igne solutae,
Ov. A. A. 2, 47:
Iris cum vino triduo non solvitur,
Plin. 21, 20, 83, § 142:
(herba) quinto die solvitur,
id. 26, 14, 88, § 148.—
(γ).
Of putrefaction:
(vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,
Verg. G. 4, 302.—
(δ).
Of change in general:
inque novas abiit massa soluta domos,
Ov. F. 1, 108:
repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),
Sen. Ben. 6, 22.—
(ε).
Of expansion by heat:
(uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,
Ov. A. A. 2, 317.—
(ζ).
Hence, solvere, absol., to rarefy:
gravitas aeris solvitur,
Sen. Q. N. 5, 5, 1.—
(η).
Solvi in, to pass into, become:
in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,
Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:
donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,
disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:
postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),
Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—
4.
To consume, to destroy, dissolve:
solvere orbes,
Manil. 1, 497:
ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),
Lucr. 3, 287:
(Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,
Liv. 39, 40, 11:
si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,
Sen. Q. N. 7, 2, 2:
(turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,
id. ib. 7, 9, 4:
tabes solvit corpora,
Luc. 6, 18; 7, 809:
nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),
id. 3, 506:
ne tegat functos humus, ne solvat ignis,
Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:
solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,
Sen. Ep. 22, 3:
hanc mihi solvite vitam,
Prop. 2, 9, 39.—
B.
Trop.
1.
To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.
a.
From the body, etc.:
teque isto corpore solvo,
Verg. A. 4, 703:
soluta corpore anima,
Quint. 5, 14, 13:
qui solutas vinculis animas recipit,
Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:
vocem solvere,
to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:
suspiria solvit,
Stat. Th. 11, 604:
solvat turba jocos,
Sen. Med. 114:
solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),
Hor. S. 1, 4, 83:
Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,
unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—
b.
Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:
linguam (Juno) ad jurgia solvit,
Ov. M. 3, 261:
lingua devincta nec in motus varios soluta,
Sen. Ira, 1, 3, 7:
ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,
id. Const. 11, 3:
(fama) innumeras solvit in praeconia linguas,
Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:
magna difficili solventem bracchia motu,
Stat. Achill. 1, 604; cf.
of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,
unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
c.
From obligations and debts:
solvit me debito,
Sen. Ben. 6, 4, 1:
an nos debito solverit,
id. Ep. 81, 3:
ut religione civitas solvatur,
Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:
te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),
Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:
hoc si impetro, solvo vos jurejurando,
Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:
sacramento solvi,
Tac. A. 16, 13:
cum quis propter delictum sacramento solvitur,
Dig. 49, 16, 13:
militia solvere,
Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:
ut Ilienses publico munere solverentur,
Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:
ut manere solveretur,
that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—
d.
From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):
si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,
be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:
atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,
id. ib. 4, 9:
sit capitis damno Roma soluta mei,
Ov. F. 6, 452:
ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,
id. ib. 2, 40:
Helenen ego crimine solvo,
id. A. A. 2, 371:
quid crimine solvis Germanum?
Stat. Th. 11, 379:
solutam caede Gradivus manum restituit armis,
Sen. Herc. Fur. 1342. —
e.
From feelings, etc.:
quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,
Cic. Rep. 1, 18, 30:
cum ego vos solvi curis ceteris,
Ter. Hec. 2, 1, 33:
senatus cura belli solutus,
Plin. 22, 3, 4, § 7:
pectus linquunt cura solutum,
Lucr. 2, 45:
his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,
Cic. N. D. 1, 20, 56:
soluti metu,
Liv. 41, 14 init.; 27, 51:
solvent formidine terras,
Verg. E. 4, 14:
solve metu patriam,
Prop. 4 (5), 6, 41:
metu belli Scythas solvit,
Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:
haec est Vita solutorum misera ambitione,
Hor. S. 1, 6, 129:
soluti a cupiditatibus,
Cic. Agr. 1, 9, 27:
his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,
id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:
longo luctu,
Verg. A. 2, 26:
tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),
Sen. Hippol. 450:
solvite tantis animum monstris, solvite, superi,
id. Herc. Fur. 1063:
Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?
Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:
solvit animis miracula (for animos miraculis),
the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:
rabie tigrim,
Manil. 5, 707.— Absol.:
ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),
Sen. Ep. 95, 38:
calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?
i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:
solvite animos,
Manil. 4, 12.—With in:
vix haec in munera solvo animum,
i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—
f.
From sleep, very rare:
ego somno solutus sum,
awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—
g.
From labor, business, etc.:
volucres videmus... solutas opere volitare,
Cic. Or. 2, 6, 23:
solutus onere regio, regni bonis fruor,
Sen. Oedip. 685.— Poet.:
Romulus excubias decrevit in otia solvi,
to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—
h.
From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):
frontem solvere disce,
Mart. 14, 183:
saltem ora trucesque solve genas,
Stat. Th. 11, 373:
solvit feros tunc ipse rictus,
Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:
solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,
be cleared, Hor. Epod. 13, 5:
vultum risu solvit,
relieves, Val. Max. 4, 3, 5:
risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,
Quint. 6, 3, 1; so,
solvere judicem,
unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:
solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),
Mart. 9, 28 (29), 4:
ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,
Hor. S. 2, 6, 83:
cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?
Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:
solventur risu tabulae,
i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:
quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,
Quint. 5, 10, 67.—
k.
From any cause of restraint.
(α).
To release from siege:
Bassanitas obsidione solvere,
Liv. 44, 30:
patriam obsidione solvere,
Val. Max. 3, 2, 2. —
(β).
From moral restraints:
hic palam cupiditates suas solvit,
gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—
l.
From laws and rules: legibus solvere.
(α).
To exempt from laws, i. e. by privilege:
Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,
Cic. Phil. 11, 5, 11:
cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,
id. ib. 2, 13, 31:
ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,
id. Agr. 2, 36, 99:
Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),
id. Att. 1, 16, 13:
solvatne legibus Scipionem,
Auct. Her. 3, 2, 2:
petente Flacco ut legibus solverentur,
Liv. 31, 50, 8:
Scipio legibus solutus est,
id. Epit. 56:
Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,
Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:
ut munere vigintiviratus solveretur,
Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:
(aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,
Sen. Q. N. 3, 28, 6:
solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,
id. Brev. Vit. 15, 5:
nec leti lege solutas,
Lucr. 3, 687:
nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),
Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:
et is per aes et libram heredes testamenti solveret,
Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—
(β).
Legibus solutus, not subject to, released from:
reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,
i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:
soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,
id. ib. 7, 18.—Of other laws:
solutus Legibus insanis,
Hor. S. 2, 6, 68:
quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,
Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—
2.
To dissolve, separate objects which are united, to break up, dismiss.
(α).
Of troops, ranks, etc.:
ubi ordines procursando solvissent,
Liv. 42, 65, 8:
incomposito agmine, solutis ordinibus,
Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:
agmina Diductis solvere choris,
Verg. A. 5, 581:
solvit maniplos,
Juv. 8, 154:
solvuntur laudata cohors,
Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:
commissas acies ego possum solvere,
Prop. 4 (5), 4, 59.—
(β).
Of banquets, assemblies, etc.:
convivio soluto,
Liv. 40, 14 fin.:
convivium solvit,
Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:
Quid cessas convivia solvere?
Ov. F. 6, 675:
coetuque soluto Discedunt,
id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—
(γ).
Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:
(discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,
Quint. 1, 9, 2:
quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,
id. 9, 4, 14:
ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,
id. 1, 8, 13:
non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,
Hor. S. 1, 4, 60.—
3.
Implying a change for the worse.
a.
To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):
Hannibalem hiberna solverunt,
Sen. Ep. 51, 5:
usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,
Sen. Brev. Vit. 12, 6:
infantiam statim deliciis solvimus,
Quint. 1, 2, 6:
solutus luxu,
id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:
soluti in luxum,
Tac. H. 2, 99:
in lasciviam,
id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:
si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,
Quint. 9, 4, 49.—
b.
To make torpid by removing sensation.
(α).
To relax, benumb the limbs or body;
as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,
Lucr. 6, 798:
ima Solvuntur latera,
Verg. G. 3, 523:
solvi debilitate corporis,
paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:
ut soluto labitur moriens gradu,
Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:
illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,
Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:
segnitia (oratoris) solvit animos,
wearies, Quint. 11, 3, 52:
mentes solvere,
to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—
(β).
By frost ( poet.):
solvuntur illi frigore membra,
Verg. A. 12, 951; 1, 92.—
(γ).
By sleep ( poet. for sopio):
homines volucresque ferasque Solverat alta quies,
Ov. M. 7, 186:
corpora somnus Solverat,
id. ib. 10, 369:
molli languore solutus,
id. ib. 11, 648;
11, 612: altoque sopore solutum,
id. ib. 8, 817:
somno vinoque solutos,
id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:
ut membra solvit sopor,
id. ib. 12, 867:
non solvit pectora somnus,
Sen. Agam. 76.—With in:
solvitur in somnos,
Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:
aequor longa ventorum pace solutum,
lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—
(δ).
By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):
ipse deus, simulatque volam, me solvet,
Hor. Ep. 1, 16, 78:
corporibus quae senectus solvit,
Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):
(corpus) quam nullo negotio solvitur,
Sen. Q. N. 3, 27, 2:
alius inter cenandum solutus est,
id. Ep. 66, 43:
ubicumque arietaveris, solveris,
id. Cons. Marc. 11, 3:
me fata maturo exitu facilique solvant,
Sen. Troad. 605:
solvi inedia,
Petr. 111:
sic morte quasi somno soluta est,
Flor. 2, 21, 11.—Hence,
4.
Of logical dissolution, to refute:
non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,
how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:
argumentum solvere,
Quint. 2, 17, 34:
solutum scies quod nobis opponitur,
Sen. Const. 12, 3.—
b.
To disperse, dispel, as of a cloud:
deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,
Sen. Ben. 4, 4, 2.
II.
To loose, remove, cancel that which binds any thing.
A.
In a corporeal sense.
1.
In gen., to loose (weaker than rumpo;
post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,
Quint. 2, 12, 1:
qua convulsa tota operis colligatio solveretur,
Val. Max. 8, 14, 6:
supera compage soluta,
Stat. Th. 8, 31.—
2.
To remove a fetter, bridle, etc.:
nullo solvente catenas,
Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:
solvere frenum,
Phaedr. 1, 2, 3:
loris solutis,
Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:
qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,
Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:
gelu solvitur,
it thaws, Tac. H. 1, 79:
solvitur acris hiems,
Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:
facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,
Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:
Aeacides a corpore bracchia solvit,
looses his hold, Ov. M. 11, 246:
indigno non solvit bracchia collo,
Stat. Th. 5, 217:
digitis solutis abjecit jaculum,
id. ib. 8, 585.—
3.
To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:
solve vidulum ergo,
Plaut. Rud. 4, 4, 98:
eam solve cistulam,
id. Am. 2, 2, 151:
solve zonam,
untie, id. Truc. 5, 62:
solvisse jugalem ceston fertur,
Stat. Th. 5, 62:
animai nodos a corpore solvit,
Lucr. 2, 950:
nihil interest quomodo (nodi) solvantur,
Curt. 3, 1, 18:
quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?
Sen. Ben. 5, 12, 2:
solvere nodum,
Stat. Th. 11, 646:
laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,
Sen. Tranq. 10, 1:
vix solvi duros a pectore nexus,
Ov. M. 9, 58:
fasciam solve,
Sen. Ep. 80, 10:
solutis fasciis,
Curt. 7, 6, 5:
solvi fasciculum,
Cic. Att. 11, 9, 2:
crinales vittas,
Verg. A. 7, 403:
Parmenion vinculum epistulae solvens,
Curt. 7, 2, 25:
equum empturus solvi jubes stratum,
Sen. Ep. 80, 9:
redimicula solvite collo,
Ov. F. 4, 135:
corollas de fronte,
Prop. 1, 3, 21:
solvere portas,
Stat. Th. 3, 492:
munimina valli,
id. ib. 12, 10:
ille pharetram Solvit,
Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:
solutis ac patefactis venis,
Sen. Q. N. 3, 15, 5:
venam cultello solvere,
Col. 6, 14; cf.
also: lychnis alvum solvit,
looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:
ventrem,
Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:
stomachus solutus = venter solutus,
loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—
B.
Trop., to slacken or remove a bond.
1.
Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).
a.
Of the mouth, etc., to open:
talibus ora solvit verbis,
Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:
ternis ululatibus ora Solvit,
Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:
vix ora solvi patitur etiamnum timor,
Sen. Herc. Oet. 725; so,
os promptius ac solutius,
Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:
hic ora solvit Ditis invisi domus,
Sen. Herc. Fur. 664.—
b.
To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:
si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,
Gai. Inst. 3, 160:
cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,
id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:
morte solvetur compromissum,
Dig. 4, 8, 27:
soluto matrimonio,
ib. 24, 3, 2:
solutum conjugium,
Juv. 9, 79:
qui... conjugalia solvit,
Sen. Med. 144:
nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,
Ov. M. 11, 743:
(sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,
cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—
c.
To efface guilt or wrong:
magnis injuria poenis Solvitur,
Ov. F. 5, 304:
solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,
id. ib. 2, 44:
culpa soluta mea est,
id. Tr. 4, 4, 10:
neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),
Ter. Ad. 2, 1, 10.—
d.
Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;
less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,
Cic. Mil. 31, 85:
capite poenas solvit,
Sall. J. 69, 4:
meritas poenas solventem,
Curt. 6, 3, 14:
poenarum solvendi tempus,
Lucr. 5, 1224:
nunc solvo poenas,
Sen. Phoen. 172:
hac manu poenas tibi solvam,
id. Hippol. 1177.—
e.
To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:
atque animi curas e pectore solvat,
Lucr. 4, 908:
curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,
Hor. Epod. 9, 38:
patrimonii cura solvatur,
Sen. Q. N. 3, praef. §
2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,
Val. Max. 4, 3, 14:
solvite corde metum,
Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:
solve metus animo,
Stat. Th. 2, 356:
solvi pericula et metus narrant,
Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:
hoc uno solvitur ira modo,
id. A. A. 2, 460:
solvitque pudorem,
Verg. A. 4, 55.—
f.
Of sleep:
quasi clamore solutus Sit sopor,
Ov. M. 3, 6, 30:
nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,
Luc. 6, 768; cf.:
lassitudinem solvere,
Plin. 37, 10, 54, § 143. —
g.
Of any checks and barriers to motion, to remove.
(α).
To raise a siege:
solutam cernebat obsidionem,
Liv. 36, 10, 14:
soluta obsidione,
id. 36, 31, 7:
ad Locrorum solvendam obsidionem,
id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—
(β).
Of passions, etc., to remove restraint:
cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,
Liv. 36, 7, 13.—
(γ).
To overthrow, subvert a higher authority, etc.:
quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,
Sall. J. 39, 5:
imperia solvit qui tacet, jussus loqui,
Sen. Oedip. 525:
sonipedes imperia solvunt,
id. Hippol. 1084; cf.:
sanctitas fori ludis solvitur,
Quint. 11, 3, 58.—
h.
Of laws and customs, to abolish, violate:
solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),
Curt. 10, 2, 5:
solutae a se legis monitus,
Val. Max. 6, 5, ext. 4:
cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,
Liv. 8, 4, 7:
(Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,
id. 1, 49, 7:
oportebat istum morem solvi,
Curt. 8, 8, 18.—
2.
Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).
a.
To subvert discipline:
disciplinam militarem solvisti,
Liv. 8, 7, 16:
luxuria solutam disciplinam militarem esse,
id. 40, 1, 4:
quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,
Front. Strat. 2, 12, 2.—
b.
Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:
nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,
Sall. J. 41, 6:
patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,
Val. Max. 2, 6, 1:
vires solvere,
Quint. 9, 4, 7:
vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,
Quint. 11, 3, 133.—
c.
Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:
segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,
Hor. C. 3, 21, 22;
similarly: solvit (ille deus) amicos,
Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:
hoc firmos solvit amores,
Ov. A. A. 2, 385:
amores cantibus et herbis solvere,
Tib. 1, 2, 60.—
d.
Of sickness and hunger, to end, remove:
vitex dicitur febres solvere,
Plin. 24, 9, 38, § 60:
solvit jejunia granis,
Ov. F. 4, 607:
quoniam jejunia virgo Solverat,
id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,
famem,
Sen. Thyest. 64.—
e.
To delay:
hi classis moras hac morte solvi rentur,
Sen. Troad. 1131.—
f.
Of darkness, to dispel:
lux solverat umbras,
Stat. Th. 10, 390.—
g.
Of war, strife, etc., to compose, settle:
aut solve bellum, mater, aut prima excipe,
Sen. Phoen. 406:
electus formae certamina solvere pastor,
Stat. Achill. 2, 337:
jurgia solvere,
Manil. 3, 115:
contradictiones solvere,
Quint. 7, 1, 38.—
h.
Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:
quia quaestionem solvere non posset,
Val. Max. 9, 12, ext. 3:
aenigmata,
Quint. 8, 6, 53:
omnes solvere posse quaestiones,
Suet. Gram. 11:
haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,
Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:
unum tantum hoc solvendum est,
that one question, id. ib. 1, 7, 3:
puta nunc me istuc non posse solvere,
id. Ep. 48, 6:
carmina non intellecta Solverat,
Ov. M. 7, 760:
triste carmen alitis solvi ferae,
Sen. Oedip. 102:
nodos juris,
Juv. 8, 50:
proponere aliquid quod solvat quaestionem,
Quint. 5, 10, 96:
plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,
id. 1, 10, 49:
quo solvitur quaestio supra tractata,
id. 3, 7, 3:
ambiguitatem or amphiboliam,
id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—
3.
In partic., of obligations, to fulfil.
a.
To pay.
(α).
Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:
quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,
Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:
inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),
Liv. 6, 14, 5:
quas res dari, fieri, solvi oportuit,
id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:
pro vectura rem solvit?
paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:
ubi nugivendis res soluta'st omnibus,
id. Aul. 3, 5, 51:
tibi res soluta est recte,
id. Curc. 4, 3, 21:
ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,
id. ib. 5, 2, 20:
rem solvo omnibus quibus dehibeo,
id. ib. 5, 3, 45:
dum te strenuas, res erit soluta,
id. Ps. 2, 2, 35:
res soluta'st, Gripe, ego habeo,
id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);
semel si captae sunt, rem solvont aucupi,
they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:
si tergo res solvonda'st,
by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:
habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,
id. Curc. 3, 9:
tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,
id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,
(β).
Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:
cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,
Cic. Fl. 18, 43:
ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,
id. ib. 20, 46:
misimus qui pro vectura solveret,
id. Att. 1, 3, 2:
qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,
Sen. Ben. 4, 40, 5:
ut creditori solvat,
Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:
si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,
it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:
numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,
to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:
fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,
id. ib. 2, 24, 84:
cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,
Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:
non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,
Sen. Ben. 6, 27, 1.—
(γ).
With acc. of the debt, to discharge, to pay:
postquam Fundanio debitum solutum esset,
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:
hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,
settled, id. Att. 16, 6, 3:
solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,
id. Fl. 23, 54:
ex qua (pensione) major pars est ei soluta,
id. Att. 16, 2, 1:
solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,
Val. Max. 6, 2, 11:
aes alienum solvere,
Sen. Ep. 36, 5:
quae jactatio est, solvisse quod debebas?
id. Ben. 4, 17, 1; so,
debitum solvere,
id. ib. 6, 30, 2:
ne pecunias creditas solverent,
Cic. Pis. 35, 86:
ut creditae pecuniae solvantur,
Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:
ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,
Liv. 6, 15, 5:
ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,
Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:
cum patriae quod debes solveris,
Cic. Marcell. 9, 27:
debet vero, solvitque praeclare,
id. Phil. 13, 11, 25:
aliter beneficium, aliter creditum solvitur,
Sen. Ben. 2, 34, 1:
qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,
id. ib. 2, 22 fin. —
(δ).
By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:
emi: pecuniam solvi,
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:
pro frumento nihil solvit,
id. ib. 2, 3, 72, §
169: legatis pecuniam pro frumento solvit,
Liv. 44, 16:
hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,
Nep. Milt. 7, 6:
nisi pecuniam solvisset,
id. Cim. 1, 1:
condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,
Liv. 30, 37 med.:
pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,
id. 36, 3, 1:
pretium servorum ex aerario solutum est dominis,
id. 32, 26, 14:
pretium pro libris domino esse solvendum,
id. 40, 39 fin.:
meritam mercedem,
id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:
quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,
Cic. Phil. 14, 14, 38:
stipendium,
Liv. 28, 32, 1:
dotem mulieri,
Dig. 24, 3, 2:
litem aestimatam,
the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:
arbitria funeris,
the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:
solvere dodrantem,
to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:
dona puer solvit,
paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,
munera,
id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:
et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,
Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:
si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,
Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:
si (actor) solutus fuisset,
Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —
(ε).
Esp., in certain phrases, to pay:
aliquid praesens solvere,
to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,
aliquid de praesentibus solvere,
Sen. Ep. 97, 16:
solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,
Vell. 2, 25:
quas solvere grates sufficiam?
Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;
nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,
Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:
unum haec epistula in debitum solvet,
id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):
Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,
Cic. Att. 7, 18, 4:
homines dicere, se a me solvere,
id. ib. 5, 21, 11:
(summa) erat solvenda de meo,
Plin. Ep. 2, 4, 2:
operas solvere alicui,
to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:
stipulatio quae appellatur judicatum solvi,
Gai. Inst. 4, 90:
iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,
Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;
2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,
a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.
in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,
Liv. 31, 13:
nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,
Dig. 50, 17, 105:
qui modo solvendo sint,
Gai. Inst. 1, 3, 121:
si solvendo sint,
Paul. Sent. 1, 20, 1:
nec interest, solvendo sit, necne,
Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:
solvendo non erat,
Cic. Att. 13, 10, 3:
cum solvendo civitates non essent,
id. Fam. 3, 8, 2:
tu nec solvendo eras, nec, etc.,
id. Phil. 2, 2, 4:
ne videatur non fuisse solvendo,
id. Off. 2, 22, 79;
and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,
Sen. Oedip. 941; cf.:
*non esse ad solvendum (i. e. able to pay),
Vitr. 10, 6 fin. —
b.
To fulfil the duty of burial.
(α).
Justa solvere; with dat. of the person:
qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,
who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:
justis defunctorum corporibus solutis,
Curt. 3, 12, 15:
proinde corpori quam primum justa solvamus,
id. 10, 6, 7:
ut justa soluta Remo,
Ov. F. 5, 452:
nunc justa nato solve,
Sen. Hippol. 1245.—
(β).
Exsequias, inferias or suprema solvere:
exsequiis rite solutis,
Verg. A. 7, 5:
cruor sancto solvit inferias viro,
Sen. Hippol. 1198:
solvere suprema militibus,
Tac. A. 1, 61.—
c.
Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.
(α).
Alone:
vota ea quae numquam solveret nuncupavit,
Cic. Phil. 3, 4, 11:
quod si factum esset, votum rite solvi non posse,
Liv. 31, 9 fin.:
liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,
id. 40, 44, 8:
placatis diis votis rite solvendis,
id. 36, 37 fin.:
petiit ut votum sibi solvere liceret,
id. 45, 44:
animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,
Sen. Ep. 73, 5:
vota pro incolumitate solvebantur,
Tac. A. 2, 69:
vota pater solvit,
Ov. M. 9, 707:
ne votum solvat,
Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:
voti debita solvere,
Ov. F. 5, 596; cf.
the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),
Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:
V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),
ib. 2022 et saep.:
sacra solvere (=votum solvere),
Manil. 1, 427.—
(β).
With dat.:
ait sese Veneri velle votum solvere,
Plaut. Rud. prol. 60:
vota Jovi solvo,
Ov. M. 7, 652; 8, 153:
sunt vota soluta deae,
id. F. 6, 248:
dis vota solvis,
Sen. Ben. 5, 19, 4:
libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),
Just. 18, 5, 4.—
d.
Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:
fidem obligatam liberare,
Suet. Claud. 9):
illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,
Flor. 1, 1, 12;
similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),
Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—
e.
Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):
perinde quasi promissum solvens,
Val. Max. 9, 6, 1:
solvitur quod cuique promissum est,
Sen. Cons. Marc. 20 fin.;
similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,
what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.
A.
Lit.
1.
(Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:
tibi moram facis quom ego solutus sto,
id. Ep. 5, 2, 25:
reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,
id. Truc. 4, 3, 63:
cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?
Cic. Deiot. 7, 22:
nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,
unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:
duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,
Liv. 27, 51:
eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,
id. 24, 45, 10:
non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,
Val. Max. 6, 2, 3.—
2.
(Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;
postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,
Sen. Ep. 90, 21;
ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,
Col. 2, 9:
soluta et facilis terra,
id. 3, 14;
solum solutum vel spissum,
id. 2, 2 init.;
seri vult raphanus terra soluta, umida,
Plin. 19, 5, 26, § 83:
hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,
id. 18, 7, 18, § 79:
solutiores ripae,
Front. Aquaed. 15.—Of plants:
mas spissior, femina solutior,
Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:
dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,
Sen. Ep. 90, 20.—
3.
(Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:
turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,
Sen. Q. N. 7, 9, 3:
aer agitatus a sole calefactusque solutior est,
id. ib. 1, 2, 10:
debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,
id. ib. 1, 2, 11.—
B.
Trop.
1.
(Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:
(orator) solutus in explicandis sententiis,
Cic. Or. 47, 173:
verbis solutus satis,
id. ib. 47, 174:
solutissimus in dicendo,
id. ib. 48, 180.—
2.
Exempt, free from duties, obligations, etc.:
quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?
Cic. Planc. 30, 72:
soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,
unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:
si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,
Sen. Ben. 2, 18, 5;
non ut gratus, sed ut solutus sim,
id. ib. 4, 21, 3;
solutus omni fenore,
Hor. Epod. 2, 4;
nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,
Liv. 8, 32, 5:
Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—
3.
Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:
quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,
Dig. 21, 1, 17, § 17:
apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,
Cic. Rep. 4, 4, 4:
omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,
i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:
maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,
Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—
4.
Free from cares, undistracted:
animo soluto liberoque,
Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:
sed paulo solutiore tamen animo,
id. ib. 2, 5, 31, § 82.—
5.
At leisure, free from labor, business, etc.:
te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,
Cic. Fam. 13, 63, 2:
quo mea ratio facilior et solutior esse possit,
id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:
Genium Curabis Cum famulis operum solutis,
Hor. C. 3, 17, 16.—
6.
Unbound, relaxed, merry, jovial:
quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,
Cic. Dom. 39, 104:
an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?
Sen. Ep. 23, 4:
vultus,
Stat. Th. 5, 355:
(mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,
unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—
7.
Free from the rule of others, uncontrolled, independent:
cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,
Cic. Att. 2, 18, 1:
ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,
Liv. 29, 1 fin.:
Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,
Val. Max. 7, 2, 6:
incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,
Tac. A. 2, 4:
quorum (militum) libertas solutior erat,
Just. 13, 2, 2.—Of animals:
rectore solutos (solis) equos,
Stat. Th. 1, 219.—
8.
Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:
nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,
Cic. Tusc. 1, 27, 66;
cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,
id. Div. 1, 2, 4:
judicio senatus soluto et libero,
id. Phil. 5, 15, 41:
sum enim ad dignitatem in re publica solutus,
id. Att. 1, 13, 2:
libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,
id. Fin. 1, 10, 33:
si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,
id. Fam. 1, 9, 21:
liberi enim ad causas solutique veniebant,
uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—
9.
Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:
amores soluti et liberi,
Cic. Rep. 4, 4, 4:
licentia,
id. ib. 4, 4, 4:
populi quamvis soluti ecfrenatique sint,
id. ib. 1, 34, 53:
quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,
id. Mil. 13, 34:
quominus conspectus, eo solutior erat,
Liv. 27, 31 fin.:
adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,
id. 2, 1, 2:
solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,
a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:
spectandi solutissimum morem corrigere,
Suet. Aug. 44:
mores soluti,
licentious habits, Just. 3, 3, 10.—
10.
Regardless of rules, careless, loose:
orator tam solutus et mollis in gestu,
Cic. Brut. 62, 225:
dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,
Tac. A. 16, 18.—
11.
Esp., of style, etc., free from rules of composition.
(α).
Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:
est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,
Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—
(β).
More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);
in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,
Cic. Or. 52, 174:
mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,
id. ib. 19, 64; 71, 234;
68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,
Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;
de oratione soluta duos, de poetica unum,
id. L. L. 6, 11 fin.:
ut in soluta oratione, sic in poemateis,
id. ib. 7, 1:
primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,
Cic. Brut. 8, 32:
Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,
id. Or. 57, 192:
et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,
id. ib. 64, 215:
a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,
id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—
(γ).
Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:
ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,
Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:
nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,
id. Brut. 79, 274:
orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,
id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—
(δ).
Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:
soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,
Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:
solutiora componere,
id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—
12.
Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):
sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,
Quint. 11, 3, 146.—
13.
Undisciplined, disorderly:
omnia soluta apud hostes esse,
Liv. 8, 30, 3:
nihil temeritate solutum,
Tac. A. 13, 40:
apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,
Just. 34, 2, 2.—
14.
Lax, remiss, weak:
mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,
Tac. Or. 18:
soluti ac fluentes,
Quint. 1, 2, 8.—Hence:
solutum genus orationis,
a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:
quanto longius abscederent, eo solutiore cura,
laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—
C.
(Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:
aliquid in solutum dare,
to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:
qui voluntatem bonam in solutum accipit,
Sen. Ben. 7, 16, 4:
qui rem in solutum accipit,
Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;
in solutum imputare,
to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:
pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,
Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:
pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,
Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.
1.
Thinly:
corpora diffusa solute,
Lucr. 4, 53.—
2.
Of speech, fluently:
non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,
Cic. Brut. 29, 110:
ita facile soluteque volvebat sententias,
id. ib. 81, 280:
quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,
Tac. A. 4, 31.—
3.
Irregularly, loosely:
a fabris neglegentius solutiusque composita,
Sen. Q. N. 6, 30, 4.—
4.
Freely, without restraint:
generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,
i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—
5.
Of style, without connection, loosely:
enuntiare,
Quint. 11, 2, 47.—
6.
Of manners and discipline, disorderly, negligently:
praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),
Liv. 39, 1, 4:
in stationibus solute ac neglegenter agentes,
id. 23, 37, 6.—
7.
Weakly, tamely, without vigor:
quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,
Cic. Brut. 80, 277.—
8.
Of morals, loosely, without restraint:
ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,
Tac. A. 13, 47.

Lewis & Short latin dictionary > solvo
4 sua

sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;
so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.
I.
Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).
A.
With antecedent in the same sentence.
1.
The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.
(α).
His:
Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:
ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:
tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:
cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:
cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:
Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:
imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:
nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—
(β).
Her:
mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:
utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:
si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:
ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:
si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—
(γ).
Its:
omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:
cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—
(δ).
Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:
mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:
rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:
qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:
edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:
suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;
and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—
2.
With a subject-clause as antecedent:
id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:
ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:
secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —
3.
With subject-acc. as antecedent:
hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:
cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:
suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:
(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—
4.
With object-acc. as antecedent.
(α).
Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):
hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:
hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:
Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:
illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:
quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:
utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:
quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:
quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:
consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:
quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:
sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:
ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —
(β).
With impers. verbs:
sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:
video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:
si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:
jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:
militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—
(γ).
As adjunct of other members of the sentence:
ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:
eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:
totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:
Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:
introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:
suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:
suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:
quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.
with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—
5.
With dat. as antecedent.
(α).
As adjunct of subject (cf. 4. supra):
suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:
ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:
Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:
si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:
cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:
haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:
Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:
sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:
Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:
vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:
nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:
labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:
magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:
tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —
With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—
(β).
Of other words:
regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:
mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:
ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:
desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:
quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:
nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:
Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—
6.
With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:
nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:
nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:
quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:
suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:
cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:
nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:
Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:
in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:
operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):
(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:
credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—
7.
With predic. nom. as antecedent:
sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—
8.
With appositive noun.
(α).
With gram. subject as antecedent:
hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:
vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:
(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:
ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:
ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:
Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—
(β).
With object as antecedent:
Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:
tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:
Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—
(γ).
With appositive noun as antecedent:
si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:
M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:
C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—
9.
In participial clauses.
(α).
The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:
credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:
ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:
diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:
Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:
stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:
manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:
et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:
quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—
(β).
The logical subject of the participle, being also the principal subject:
sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:
hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:
ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:
ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:
Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:
Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:
Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:
(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—
(γ).
The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:
M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:
si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:
ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.
with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—
10.
In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:
mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—
(β).
With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:
cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:
si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:
nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—
(γ).
With antecedent dependent on the gerund:
eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—
11.
As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:
magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:
neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:
Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:
ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:
sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:
totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:
maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.
B.
Without gram. antec., one ' s, one ' s own.
1.
Dependent on subject-inff.:
ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:
siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:
miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:
contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:
ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:
detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:
suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:
levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;
29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:
quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:
cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:
Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—
2.
Without a subject-inf.:
omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:
erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):
non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.
C.
With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.
1.
In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.
a.
In infinitive clauses:
(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:
(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:
ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:
hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:
docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:
hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:
(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.
also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—
b.
Suus in a clause dependent on inf.:
scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:
isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:
ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —
Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—
c.
In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:
Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:
postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:
Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:
(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:
Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:
Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:
ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —
d.
In subordinate clauses introduced by quin or quod:
(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;
16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:
quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:
querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;
and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —
e.
In interrogative clauses:
si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:
ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:
donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:
rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:
postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —
2.
In a virtually oblique clause.
a.
In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:
me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:
quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:
quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:
inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:
(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:
oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:
tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:
Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:
quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —
b.
In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:
Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:
Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:
non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:
Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:
ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:
spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:
(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:
adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).
D.
In the place of ejus.
1.
In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):
Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:
oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:
C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:
Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:
quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—
2.
To avoid ambiguity:
petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:
equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—
3.
Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:
in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,
quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—
4.
Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):
tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:
vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:
qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:
Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:
id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:
ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:
quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.
II.
In partic.
A.
As substt.
1.
sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.
(α).
(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:
cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:
mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:
quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:
qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:
vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:
cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:
Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,
Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:
Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:
certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:
omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,
Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:
Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:
naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:
multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:
nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:
rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:
subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:
feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:
abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:
Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:
ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—
(β).
Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;
the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:
is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:
quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:
auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:
quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—
(γ).
Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—
(δ).
Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:
cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—
2.
sŭum, i, n., and more freq. sŭa, suorum, n. plur., = one ' s property.
a.
Sing.
(α).
Lit.:
nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):
nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:
illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:
populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:
nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;
(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —
(β).
Trop.:
meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;
id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—
(γ).
Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:
pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;
so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;
similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —
b.
Plur.
(α).
One ' s property:
Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:
qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:
tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:
Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:
ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:
docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):
hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;
rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —
(β).
One ' s own affairs:
aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:
cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:
omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:
aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.
the context),
Quint. 6, 3, 90.
B.
Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.
1.
Of property in things.
(α).
Corporeal:
scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:
nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:
quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:
Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:
gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;
eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:
cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:
referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:
qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:
quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:
potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—
(γ).
Of a country or people:
suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:
in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:
crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—
(δ).
Trop.:
omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:
non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;
so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:
prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:
quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—
2.
Of persons.
(α).
Under a master ' s or father ' s control:
ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:
eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—
(β).
Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):
ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—
(γ).
Of moral power over others: suus = devoted to one:
hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:
eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:
sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:
cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:
Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —
(δ).
Of power over one's self, etc.:
nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:
inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:
(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:
vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —
3.
Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):
dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.
C.
Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.
1.
The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.
a.
Opposition expressed:
nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:
sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:
suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:
damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:
Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:
velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;
opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:
(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —
b.
Implied:
voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:
cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:
superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;
ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:
pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —
c.
In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:
Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:
sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:
jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,
sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—
(β).
Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:
restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:
et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:
aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—
(γ).
For suo jure v. 3. infra.—
(δ).
Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;
sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —
2.
Of private relations (opp. to public):
ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:
deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:
quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:
militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —
3.
Of just rights or claims:
imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:
neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:
quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —
So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:
Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:
earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:
numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —
4.
Of that to which one is exclusively devoted:
huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:
homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:
in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —
With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:
et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:
dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:
mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —
5.
According to one ' s liking, of one ' s own choice.
a.
Of persons, devoted to one, friendly, dear:
Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:
collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—
b.
Of things, favorable.
(α).
Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:
hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:
numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—
(β).
Of time:
cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —
c.
Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:
neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:
tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:
aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:
ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:
orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:
aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —
6.
Of persons or things, peculiar, particular:
quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:
omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:
geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:
sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:
ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:
nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:
adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:
liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:
equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:
exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:
tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:
equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):
suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:
illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:
quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—
7.
Proper, right.
a.
Referring to one's ordinary or normal condition:
quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:
flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:
novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:
cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:
totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:
tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:
media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:
cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —
So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —
b.
Of time, proper, regular, etc. (cf. 5. b, supra).
(α).
The regular time ( = stato tempore):
signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:
cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;
tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:
omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —
(β).
The right or proper time:
salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:
cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,
exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:
Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:
si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:
Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:
quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:
de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —
(γ).
Suo loco = at the proper place:
quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:
quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:
ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:
inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —
(δ).
Suited, appropriate, adapted to one:
in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:
siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:
in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:
confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —
8.
Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).
a.
Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —
Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:
Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:
urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —
b.
Of paternal authority.
(α).
Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:
quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:
sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:
liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:
morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:
patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:
si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —
With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:
pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:
homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:
sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:
non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —
(β).
Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:
CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:
(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:
alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:
datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:
sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:
accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —
Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.
D.
In particular connections.
1.
With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).
a.
Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,
(α).
A subjectnom.:
(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:
legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:
ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:
si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:
qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:
quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:
suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:
ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:
respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—
(β).
A subject-acc.:
sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:
(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—
(γ).
An object in dat. or acc.:
sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:
tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:
alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):
aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—
b.
With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;
post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:
tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:
tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—
c.
Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:
suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):
suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):
a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—
2.
With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.
a.
Quisque and suus in different cases.
(α).
Quisque as subjectnom.:
sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:
suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:
suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:
ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:
quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:
cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:
celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):
nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:
ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:
hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:
ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:
stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:
(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:
in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:
omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:
relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—
(β).
With acc. of quisque as subj.:
fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:
recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:
se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—
(γ).
As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:
sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:
sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:
sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:
suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:
ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:
ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:
ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:
animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:
tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:
suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:
trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:
stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—
(δ).
As predicate-nom. (v. II. B.):
opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—
(ε).
As adjunct of subj.-acc.:
suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:
scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—
(ζ).
As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:
ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:
placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:
ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:
justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:
in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:
Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:
in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:
certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:
Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—
b.
Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.
(α).
Attraction of suus:
ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:
quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:
eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:
equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:
cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:
legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:
quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):
sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;
and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —
(β).
Attraction of quisque:
tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):
quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:
cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:
in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:
haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:
separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:
ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;
and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;
so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:
suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:
opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:
suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:
nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:
ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—
c.
In the order quisque... suus.
(α).
In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:
ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.
with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:
expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:
neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:
gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:
in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—
(β).
If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:
in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:
in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:
in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:
hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:
pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:
respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:
praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:
tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:
summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—
(γ).
Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:
oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —
(δ).
When suus and quisque belong to different clauses:
atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —
d.
Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:
suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:
ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:
cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:
ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:
utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.
uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—
3.
With sibi.
(α).
Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):
reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:
suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:
idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;
I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.
the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—
(β).
With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):
quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:
eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—
4.
With gen. agreeing with the subject of suus:
quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:
qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:
unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—
5.
With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:
postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:
Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:
qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:
suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:
in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:
cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:
te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:
dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:
non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:
nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:
ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—
6.
With descriptive adjj.
(α).
Standing before the adj. and noun (so most freq.):
suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:
causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:
suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:
suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:
suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:
suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—
(β).
Between the adj. and noun (less emphatic):
pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:
ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:
Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—
(γ).
After adj. and noun:
veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:
in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—
7.
Objectively for the pers. pron. (rare):
neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,
neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:
ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:
suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,
nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—
8.
Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:
si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—
9.
Strengthened by the suffix - pte or -met.
(α).
By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:
quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:
ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:
ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:
suapte natura,
id. Fat. 18, 42:
suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:
suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:
suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:
locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,
suapte natura,
id. 4, 22, 4:
flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:
sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—
(β).
With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):
suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:
suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:
suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:
suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:
suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:
intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:
suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:
suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:
suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:
suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:
populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:
magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib.

Lewis & Short latin dictionary > sua
5 suum

sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;
so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.
I.
Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).
A.
With antecedent in the same sentence.
1.
The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.
(α).
His:
Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:
ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:
tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:
cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:
cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:
Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:
imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:
nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—
(β).
Her:
mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:
utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:
si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:
ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:
si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—
(γ).
Its:
omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:
cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—
(δ).
Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:
mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:
rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:
qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:
edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:
suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;
and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—
2.
With a subject-clause as antecedent:
id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:
ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:
secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —
3.
With subject-acc. as antecedent:
hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:
cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:
suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:
(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—
4.
With object-acc. as antecedent.
(α).
Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):
hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:
hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:
Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:
illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:
quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:
utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:
quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:
quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:
consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:
quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:
sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:
ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —
(β).
With impers. verbs:
sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:
video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:
si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:
jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:
militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—
(γ).
As adjunct of other members of the sentence:
ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:
eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:
totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:
Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:
introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:
suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:
suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:
quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.
with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—
5.
With dat. as antecedent.
(α).
As adjunct of subject (cf. 4. supra):
suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:
ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:
Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:
si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:
cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:
haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:
Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:
sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:
Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:
vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:
nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:
labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:
magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:
tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —
With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—
(β).
Of other words:
regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:
mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:
ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:
desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:
quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:
nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:
Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—
6.
With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:
nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:
nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:
quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:
suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:
cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:
nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:
Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:
in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:
operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):
(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:
credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—
7.
With predic. nom. as antecedent:
sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—
8.
With appositive noun.
(α).
With gram. subject as antecedent:
hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:
vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:
(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:
ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:
ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:
Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—
(β).
With object as antecedent:
Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:
tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:
Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—
(γ).
With appositive noun as antecedent:
si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:
M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:
C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—
9.
In participial clauses.
(α).
The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:
credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:
ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:
diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:
Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:
stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:
manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:
et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:
quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—
(β).
The logical subject of the participle, being also the principal subject:
sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:
hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:
ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:
ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:
Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:
Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:
Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:
(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—
(γ).
The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:
M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:
si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:
ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.
with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—
10.
In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:
mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—
(β).
With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:
cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:
si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:
nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—
(γ).
With antecedent dependent on the gerund:
eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—
11.
As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:
magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:
neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:
Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:
ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:
sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:
totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:
maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.
B.
Without gram. antec., one ' s, one ' s own.
1.
Dependent on subject-inff.:
ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:
siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:
miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:
contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:
ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:
detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:
suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:
levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;
29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:
quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:
cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:
Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—
2.
Without a subject-inf.:
omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:
erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):
non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.
C.
With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.
1.
In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.
a.
In infinitive clauses:
(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:
(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:
ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:
hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:
docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:
hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:
(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.
also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—
b.
Suus in a clause dependent on inf.:
scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:
isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:
ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —
Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—
c.
In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:
Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:
postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:
Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:
(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:
Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:
Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:
ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —
d.
In subordinate clauses introduced by quin or quod:
(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;
16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:
quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:
querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;
and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —
e.
In interrogative clauses:
si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:
ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:
donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:
rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:
postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —
2.
In a virtually oblique clause.
a.
In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:
me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:
quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:
quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:
inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:
(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:
oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:
tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:
Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:
quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —
b.
In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:
Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:
Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:
non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:
Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:
ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:
spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:
(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:
adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).
D.
In the place of ejus.
1.
In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):
Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:
oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:
C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:
Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:
quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—
2.
To avoid ambiguity:
petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:
equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—
3.
Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:
in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,
quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—
4.
Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):
tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:
vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:
qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:
Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:
id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:
ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:
quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.
II.
In partic.
A.
As substt.
1.
sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.
(α).
(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:
cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:
mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:
quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:
qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:
vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:
cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:
Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,
Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:
Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:
certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:
omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,
Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:
Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:
naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:
multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:
nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:
rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:
subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:
feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:
abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:
Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:
ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—
(β).
Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;
the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:
is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:
quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:
auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:
quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—
(γ).
Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—
(δ).
Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:
cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—
2.
sŭum, i, n., and more freq. sŭa, suorum, n. plur., = one ' s property.
a.
Sing.
(α).
Lit.:
nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):
nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:
illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:
populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:
nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;
(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —
(β).
Trop.:
meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;
id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—
(γ).
Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:
pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;
so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;
similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —
b.
Plur.
(α).
One ' s property:
Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:
qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:
tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:
Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:
ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:
docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):
hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;
rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —
(β).
One ' s own affairs:
aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:
cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:
omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:
aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.
the context),
Quint. 6, 3, 90.
B.
Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.
1.
Of property in things.
(α).
Corporeal:
scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:
nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:
quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:
Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:
gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;
eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:
cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:
referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:
qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:
quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:
potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—
(γ).
Of a country or people:
suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:
in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:
crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—
(δ).
Trop.:
omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:
non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;
so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:
prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:
quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—
2.
Of persons.
(α).
Under a master ' s or father ' s control:
ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:
eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—
(β).
Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):
ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—
(γ).
Of moral power over others: suus = devoted to one:
hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:
eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:
sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:
cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:
Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —
(δ).
Of power over one's self, etc.:
nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:
inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:
(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:
vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —
3.
Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):
dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.
C.
Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.
1.
The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.
a.
Opposition expressed:
nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:
sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:
suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:
damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:
Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:
velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;
opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:
(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —
b.
Implied:
voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:
cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:
superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;
ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:
pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —
c.
In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:
Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:
sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:
jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,
sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—
(β).
Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:
restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:
et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:
aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—
(γ).
For suo jure v. 3. infra.—
(δ).
Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;
sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —
2.
Of private relations (opp. to public):
ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:
deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:
quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:
militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —
3.
Of just rights or claims:
imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:
neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:
quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —
So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:
Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:
earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:
numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —
4.
Of that to which one is exclusively devoted:
huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:
homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:
in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —
With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:
et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:
dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:
mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —
5.
According to one ' s liking, of one ' s own choice.
a.
Of persons, devoted to one, friendly, dear:
Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:
collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—
b.
Of things, favorable.
(α).
Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:
hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:
numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—
(β).
Of time:
cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —
c.
Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:
neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:
tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:
aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:
ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:
orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:
aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —
6.
Of persons or things, peculiar, particular:
quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:
omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:
geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:
sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:
ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:
nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:
adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:
liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:
equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:
exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:
tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:
equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):
suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:
illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:
quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—
7.
Proper, right.
a.
Referring to one's ordinary or normal condition:
quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:
flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:
novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:
cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:
totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:
tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:
media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:
cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —
So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —
b.
Of time, proper, regular, etc. (cf. 5. b, supra).
(α).
The regular time ( = stato tempore):
signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:
cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;
tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:
omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —
(β).
The right or proper time:
salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:
cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,
exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:
Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:
si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:
Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:
quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:
de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —
(γ).
Suo loco = at the proper place:
quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:
quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:
ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:
inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —
(δ).
Suited, appropriate, adapted to one:
in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:
siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:
in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:
confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —
8.
Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).
a.
Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —
Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:
Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:
urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —
b.
Of paternal authority.
(α).
Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:
quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:
sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:
liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:
morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:
patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:
si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —
With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:
pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:
homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:
sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:
non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —
(β).
Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:
CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:
(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:
alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:
datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:
sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:
accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —
Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.
D.
In particular connections.
1.
With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).
a.
Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,
(α).
A subjectnom.:
(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:
legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:
ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:
si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:
qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:
quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:
suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:
ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:
respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—
(β).
A subject-acc.:
sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:
(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—
(γ).
An object in dat. or acc.:
sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:
tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:
alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):
aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—
b.
With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;
post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:
tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:
tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—
c.
Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:
suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):
suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):
a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—
2.
With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.
a.
Quisque and suus in different cases.
(α).
Quisque as subjectnom.:
sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:
suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:
suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:
ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:
quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:
cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:
celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):
nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:
ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:
hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:
ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:
stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:
(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:
in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:
omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:
relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—
(β).
With acc. of quisque as subj.:
fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:
recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:
se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—
(γ).
As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:
sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:
sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:
sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:
suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:
ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:
ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:
ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:
animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:
tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:
suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:
trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:
stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—
(δ).
As predicate-nom. (v. II. B.):
opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—
(ε).
As adjunct of subj.-acc.:
suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:
scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—
(ζ).
As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:
ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:
placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:
ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:
justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:
in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:
Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:
in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:
certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:
Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—
b.
Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.
(α).
Attraction of suus:
ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:
quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:
eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:
equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:
cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:
legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:
quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):
sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;
and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —
(β).
Attraction of quisque:
tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):
quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:
cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:
in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:
haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:
separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:
ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;
and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;
so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:
suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:
opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:
suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:
nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:
ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—
c.
In the order quisque... suus.
(α).
In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:
ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.
with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:
expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:
neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:
gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:
in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—
(β).
If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:
in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:
in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:
in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:
hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:
pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:
respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:
praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:
tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:
summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—
(γ).
Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:
oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —
(δ).
When suus and quisque belong to different clauses:
atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —
d.
Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:
suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:
ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:
cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:
ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:
utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.
uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—
3.
With sibi.
(α).
Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):
reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:
suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:
idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;
I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.
the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—
(β).
With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):
quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:
eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—
4.
With gen. agreeing with the subject of suus:
quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:
qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:
unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—
5.
With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:
postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:
Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:
qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:
suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:
in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:
cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:
te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:
dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:
non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:
nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:
ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—
6.
With descriptive adjj.
(α).
Standing before the adj. and noun (so most freq.):
suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:
causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:
suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:
suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:
suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:
suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—
(β).
Between the adj. and noun (less emphatic):
pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:
ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:
Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—
(γ).
After adj. and noun:
veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:
in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—
7.
Objectively for the pers. pron. (rare):
neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,
neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:
ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:
suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,
nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—
8.
Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:
si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—
9.
Strengthened by the suffix - pte or -met.
(α).
By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:
quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:
ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:
ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:
suapte natura,
id. Fat. 18, 42:
suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:
suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:
suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:
locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,
suapte natura,
id. 4, 22, 4:
flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:
sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—
(β).
With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):
suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:
suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:
suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:
suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:
suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:
intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:
suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:
suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:
suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:
suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:
populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:
magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib.

Lewis & Short latin dictionary > suum
6 suus

sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;
so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.
I.
Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).
A.
With antecedent in the same sentence.
1.
The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.
(α).
His:
Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:
ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:
tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:
cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:
cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:
Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:
imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:
nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—
(β).
Her:
mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:
utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:
si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:
ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:
si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—
(γ).
Its:
omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:
cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—
(δ).
Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:
mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:
rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:
qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:
edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:
suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;
and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—
2.
With a subject-clause as antecedent:
id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:
ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:
secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —
3.
With subject-acc. as antecedent:
hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:
cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:
suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:
(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—
4.
With object-acc. as antecedent.
(α).
Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):
hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:
hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:
Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:
illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:
quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:
utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:
quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:
quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:
consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:
quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:
sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:
ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —
(β).
With impers. verbs:
sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:
video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:
si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:
jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:
militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—
(γ).
As adjunct of other members of the sentence:
ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:
eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:
totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:
Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:
introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:
suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:
suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:
quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.
with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—
5.
With dat. as antecedent.
(α).
As adjunct of subject (cf. 4. supra):
suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:
ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:
Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:
si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:
cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:
haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:
Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:
sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:
Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:
vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:
nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:
labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:
magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:
tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —
With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—
(β).
Of other words:
regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:
mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:
ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:
desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:
quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:
nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:
Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—
6.
With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:
nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:
nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:
quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:
suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:
cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:
nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:
Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:
in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:
operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):
(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:
credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—
7.
With predic. nom. as antecedent:
sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—
8.
With appositive noun.
(α).
With gram. subject as antecedent:
hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:
vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:
(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:
ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:
ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:
Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—
(β).
With object as antecedent:
Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:
tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:
Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—
(γ).
With appositive noun as antecedent:
si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:
M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:
C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—
9.
In participial clauses.
(α).
The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:
credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:
ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:
diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:
Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:
stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:
manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:
et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:
quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—
(β).
The logical subject of the participle, being also the principal subject:
sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:
hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:
ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:
ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:
Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:
Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:
Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:
(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—
(γ).
The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:
M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:
si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:
ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.
with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—
10.
In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:
mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—
(β).
With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:
cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:
si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:
nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—
(γ).
With antecedent dependent on the gerund:
eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—
11.
As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:
magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:
neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:
Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:
ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:
sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:
totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:
maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.
B.
Without gram. antec., one ' s, one ' s own.
1.
Dependent on subject-inff.:
ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:
siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:
miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:
contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:
ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:
detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:
suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:
levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;
29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:
quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:
cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:
Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—
2.
Without a subject-inf.:
omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:
erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):
non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.
C.
With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.
1.
In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.
a.
In infinitive clauses:
(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:
(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:
ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:
hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:
docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:
hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:
(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.
also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—
b.
Suus in a clause dependent on inf.:
scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:
isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:
ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —
Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—
c.
In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:
Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:
postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:
Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:
(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:
Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:
Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:
ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —
d.
In subordinate clauses introduced by quin or quod:
(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;
16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:
quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:
querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;
and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —
e.
In interrogative clauses:
si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:
ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:
donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:
rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:
postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —
2.
In a virtually oblique clause.
a.
In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:
me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:
quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:
quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:
inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:
(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:
oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:
tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:
Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:
quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —
b.
In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:
Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:
Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:
non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:
Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:
ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:
spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:
(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:
adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).
D.
In the place of ejus.
1.
In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):
Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:
oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:
C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:
Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:
quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—
2.
To avoid ambiguity:
petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:
equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—
3.
Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:
in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,
quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—
4.
Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):
tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:
vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:
qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:
Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:
id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:
ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:
quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.
II.
In partic.
A.
As substt.
1.
sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.
(α).
(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:
cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:
mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:
quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:
qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:
vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:
cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:
Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,
Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:
Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:
certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:
omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,
Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:
Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:
naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:
multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:
nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:
rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:
subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:
feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:
abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:
Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:
ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—
(β).
Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;
the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:
is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:
quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:
auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:
quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—
(γ).
Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—
(δ).
Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:
cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—
2.
sŭum, i, n., and more freq. sŭa, suorum, n. plur., = one ' s property.
a.
Sing.
(α).
Lit.:
nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):
nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:
illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:
populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:
nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;
(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —
(β).
Trop.:
meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;
id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—
(γ).
Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:
pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;
so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;
similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —
b.
Plur.
(α).
One ' s property:
Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:
qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:
tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:
Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:
ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:
docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):
hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;
rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —
(β).
One ' s own affairs:
aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:
cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:
omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:
aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.
the context),
Quint. 6, 3, 90.
B.
Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.
1.
Of property in things.
(α).
Corporeal:
scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:
nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:
quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:
Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:
gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;
eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:
cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:
referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:
qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:
quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:
potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—
(γ).
Of a country or people:
suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:
in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:
crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—
(δ).
Trop.:
omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:
non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;
so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:
prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:
quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—
2.
Of persons.
(α).
Under a master ' s or father ' s control:
ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:
eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—
(β).
Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):
ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—
(γ).
Of moral power over others: suus = devoted to one:
hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:
eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:
sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:
cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:
Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —
(δ).
Of power over one's self, etc.:
nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:
inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:
(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:
vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —
3.
Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):
dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.
C.
Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.
1.
The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.
a.
Opposition expressed:
nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:
sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:
suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:
damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:
Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:
velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;
opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:
(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —
b.
Implied:
voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:
cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:
superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;
ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:
pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —
c.
In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:
Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:
sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:
jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,
sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—
(β).
Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:
restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:
et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:
aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—
(γ).
For suo jure v. 3. infra.—
(δ).
Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;
sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —
2.
Of private relations (opp. to public):
ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:
deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:
quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:
militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —
3.
Of just rights or claims:
imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:
neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:
quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —
So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:
Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:
earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:
numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —
4.
Of that to which one is exclusively devoted:
huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:
homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:
in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —
With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:
et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:
dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:
mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —
5.
According to one ' s liking, of one ' s own choice.
a.
Of persons, devoted to one, friendly, dear:
Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:
collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—
b.
Of things, favorable.
(α).
Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:
hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:
numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—
(β).
Of time:
cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —
c.
Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:
neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:
tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:
aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:
ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:
orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:
aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —
6.
Of persons or things, peculiar, particular:
quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:
omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:
geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:
sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:
ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:
nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:
adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:
liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:
equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:
exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:
tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:
equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):
suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:
illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:
quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—
7.
Proper, right.
a.
Referring to one's ordinary or normal condition:
quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:
flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:
novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:
cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:
totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:
tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:
media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:
cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —
So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —
b.
Of time, proper, regular, etc. (cf. 5. b, supra).
(α).
The regular time ( = stato tempore):
signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:
cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;
tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:
omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —
(β).
The right or proper time:
salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:
cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,
exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:
Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:
si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:
Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:
quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:
de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —
(γ).
Suo loco = at the proper place:
quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:
quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:
ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:
inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —
(δ).
Suited, appropriate, adapted to one:
in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:
siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:
in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:
confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —
8.
Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).
a.
Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —
Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:
Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:
urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —
b.
Of paternal authority.
(α).
Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:
quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:
sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:
liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:
morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:
patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:
si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —
With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:
pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:
homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:
sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:
non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —
(β).
Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:
CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:
(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:
alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:
datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:
sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:
accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —
Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.
D.
In particular connections.
1.
With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).
a.
Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,
(α).
A subjectnom.:
(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:
legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:
ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:
si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:
qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:
quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:
suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:
ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:
respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—
(β).
A subject-acc.:
sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:
(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—
(γ).
An object in dat. or acc.:
sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:
tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:
alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):
aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—
b.
With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;
post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:
tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:
tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—
c.
Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:
suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):
suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):
a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—
2.
With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.
a.
Quisque and suus in different cases.
(α).
Quisque as subjectnom.:
sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:
suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:
suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:
ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:
quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:
cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:
celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):
nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:
ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:
hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:
ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:
stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:
(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:
in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:
omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:
relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—
(β).
With acc. of quisque as subj.:
fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:
recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:
se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—
(γ).
As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:
sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:
sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:
sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:
suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:
ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:
ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:
ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:
animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:
tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:
suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:
trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:
stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—
(δ).
As predicate-nom. (v. II. B.):
opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—
(ε).
As adjunct of subj.-acc.:
suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:
scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—
(ζ).
As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:
ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:
placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:
ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:
justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:
in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:
Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:
in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:
certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:
Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—
b.
Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.
(α).
Attraction of suus:
ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:
quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:
eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:
equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:
cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:
legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:
quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):
sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;
and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —
(β).
Attraction of quisque:
tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):
quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:
cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:
in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:
haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:
separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:
ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;
and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;
so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:
suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:
opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:
suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:
nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:
ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—
c.
In the order quisque... suus.
(α).
In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:
ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.
with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:
expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:
neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:
gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:
in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—
(β).
If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:
in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:
in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:
in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:
hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:
pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:
respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:
praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:
tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:
summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—
(γ).
Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:
oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —
(δ).
When suus and quisque belong to different clauses:
atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —
d.
Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:
suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:
ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:
cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:
ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:
utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.
uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—
3.
With sibi.
(α).
Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):
reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:
suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:
idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;
I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.
the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—
(β).
With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):
quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:
eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—
4.
With gen. agreeing with the subject of suus:
quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:
qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:
unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—
5.
With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:
postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:
Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:
qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:
suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:
in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:
cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:
te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:
dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:
non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:
nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:
ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—
6.
With descriptive adjj.
(α).
Standing before the adj. and noun (so most freq.):
suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:
causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:
suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:
suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:
suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:
suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—
(β).
Between the adj. and noun (less emphatic):
pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:
ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:
Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—
(γ).
After adj. and noun:
veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:
in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—
7.
Objectively for the pers. pron. (rare):
neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,
neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:
ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:
suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,
nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—
8.
Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:
si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—
9.
Strengthened by the suffix - pte or -met.
(α).
By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:
quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:
ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:
ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:
suapte natura,
id. Fat. 18, 42:
suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:
suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:
suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:
locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,
suapte natura,
id. 4, 22, 4:
flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:
sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—
(β).
With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):
suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:
suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:
suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:
suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:
suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:
intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:
suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:
suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:
suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:
suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:
populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:
magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib.

Lewis & Short latin dictionary > suus
7 time

I [taɪm]
nome

1) (continuum) tempo m.

in o with time col tempo; in the course of time nel corso del tempo; as time goes, went by con il passare del tempo; at this point in time a questo punto; for all time per tutto il tempo, per sempre; the biggest drugs haul of all time — la più grossa partita di droga mai vista

2) (specific duration) tempo m.

most of the time — la maggiore parte del tempo

for some of the time — per un certo periodo

I was waiting for you here all the time — ti ho aspettato qui per tutto il tempo

she was lying all the time — aveva sempre mentito

you've got all the time in the world — hai tutto il tempo del mondo

you've got plenty of time — hai molto tempo

to take one's time — prendersela comoda

it'll be a long time before I go back there! — passerà molto tempo prima che io ci torni!

you took a long time! — ce ne hai messo di tempo!

we had to wait for a long time — abbiamo dovuto aspettare a lungo

a long, short time ago — molto, poco tempo fa

we haven't heard from her for some time — non abbiamo sue notizie da un po' di tempo

in no time at all o in next to no time in un niente; in five days' time nel giro di o in cinque giorni; within the agreed time entro i termini convenuti; in your own time (at your own pace) al tuo ritmo; (outside working hours) al di fuori dell'orario di lavoro; on company time durante l'orario di ufficio; my time isn't my own — non sono padrone del mio tempo

3) (hour of the day, night) ora f.

what time is it? what's the time? — che ora è? che ore sono?

the time is 11 o'clock — sono le 11 (in punto)

10 am Italian time — le dieci antimeridiane, ora italiana

this time last week, year — la scorsa settimana a questa stessa ora, l'anno scorso in questo stesso periodo

by this time next week — a quest'ora fra una settimana

on time — a tempo, puntualmente

the train times — gli orari dei treni

it's time for bed — è ora di andare a letto

it's time we started — è ora di cominciare

to lose time — [ clock] restare indietro

that clock keeps good time — quell'orologio è sempre preciso

about time too! — alla buonora!

not before time! — era proprio ora!

to arrive in good time — arrivare in anticipo

in time for Christmas — (in tempo) per Natale

to be behind time — essere in ritardo o indietro

twenty minutes ahead of time — venti minuti in anticipo

4) (era, epoch) tempo m., epoca f.

in Victorian times — nell'epoca vittoriana

in Dickens' times — ai tempi di Dickens

at the time — al tempo, all'epoca

time was o there was a time when one could... ci fu un tempo in cui o un tempo si poteva...; to be ahead of o in advance of the times precorrere i tempi; to be behind the times non essere al passo con i tempi; to keep up o move with the times tenersi o essere al passo con i tempi; in times past in former times nei tempi passati, nel passato; it's just like old times è proprio come ai vecchi tempi; give peace in our time relig. concedi la pace ai nostri giorni; at my time of life alla mia età; she was a beautiful woman in her time era una bella donna ai suoi tempi; it was before my time (before my birth) non ero ancora nato; (before I came here) non ero ancora venuto qua; if I had my time over again se potessi ricominciare, se potessi ritornare indietro, se ridiventassi giovane; to die before one's time — morire prima del tempo o prematuramente

5) (moment) momento m.

at times — a volte

at the time I didn't notice — al momento non l'avevo notato

at the right time — al momento giusto

this is no time for jokes — non è il momento di scherzare

at all times — tutti i momenti, sempre

at any time — in qualsiasi momento

the time has come for action — è giunto il momento di agire

by the time I finished the letter the post had gone — quando finii la lettera la posta era già partita

by the time she had got downstairs he had gone — quando scese di sotto era già partito

by this time most of them were dead — a quel punto la maggior parte di loro erano morti

some time this week — un giorno di questa settimana

some time next month — il mese prossimo

for the time being — per il momento

from that o this time on a partire da quel o questo momento; when the time comes quando viene il momento; in times of crisis nei momenti di crisi; until such time as fino al momento in cui; at the same time allo stesso tempo; I can't be in two places at the same time — non posso essere in due posti allo stesso tempo

6) (occasion) volta f.

nine times out of ten — nove volte su dieci

three times a month — tre volte al mese

time after time o time and time again continuamente, in continuazione; three at a time tre per o alla volta; she passed her driving test first time round ha passato l'esame di guida al primo colpo; from time to time di tanto in tanto; for months at a time per mesi interi; (in) between times — nel frattempo o intanto

7) (experience)

to have a tough o hard time doing incontrare delle difficoltà a fare; he's having a rough o hard o tough time sta attraversando un periodo difficile; we had a good time ci siamo divertiti; to have an easy time (of it) cavarsela facilmente; the good, bad times i momenti felici, difficili; she enjoyed her time in Canada — è stata molto bene durante il suo soggiorno in Canada

8) amm. ind. (hourly rate)

to work, be paid time — lavorare, essere pagato a ore

to be paid time and a half — essere pagato una volta e mezza la tariffa normale

9) (length of period)

flight, journey time — durata del volo, del viaggio

10) mus. tempo m.

to beat o mark time battere o segnare il tempo; in waltz time — a tempo di valzer

11) sport tempo m.

a fast time — un buon tempo

to keep time — cronometrare

12) mat. fig.

three times four — tre per quattro

ten times stronger — dieci volte più forte

eight times as much — otto volte tanto

••

from time out of mind — dalla notte dei tempi

there is a time and place for everything — c'è un tempo e un luogo per ogni cosa

there's always a first time — c'è sempre una prima volta

he'll tell you in his own good time — te lo dirà a suo tempo o quando lo vorrà lui

all in good time — tutto o ogni cosa a suo tempo

only time will tell — chi vivrà vedrà

to pass the time of day with sb. — fare due chiacchiere con qcn.

to have time on one's hands — avere del tempo libero

to have a lot of time for sb. — ammirare o apprezzare molto qcn.

I've got no time for that sort of attitude — non sopporto quel tipo di atteggia mento

to do time — colloq. (in prison) stare al fresco

give me Italy every time! — non c'è niente come l'Italia!

long time no see! — colloq. è un bel po' che non ci si vede!
II 1. [taɪm]
verbo transitivo

1) (schedule) fissare, programmare [holiday, visit]; fissare [appointment, meeting]

we time our trips to fit in with school holidays — programmiamo i nostri viaggi in modo che coincidano con le vacanze scolastiche

the bomb is timed to go off at midday — la bomba è regolata per esplodere a mezzogiorno

to be well-, badly-timed — avvenire al momento giusto, sbagliato

the announcement was perfectly timed — l'annuncio fu dato al momento giusto

2) (judge) calibrare [blow, shot]

to time a joke — scegliere il momento adatto per una battuta

3) (measure speed, duration) cronometrare [athlete, cyclist]; calcolare la durata di [journey, speech]
2.
verbo riflessivo

to time oneself — cronometrarsi

* * *
1. noun
1) (the hour of the day: What time is it?; Can your child tell the time yet?) ora

2) (the passage of days, years, events etc: time and space; Time will tell.) tempo

3) (a point at which, or period during which, something happens: at the time of his wedding; breakfast-time.) momento, ora

4) (the quantity of minutes, hours, days etc, eg spent in, or available for, a particular activity etc: This won't take much time to do; I enjoyed the time I spent in Paris; At the end of the exam, the supervisor called `Your time is up!') tempo

5) (a suitable moment or period: Now is the time to ask him.) momento

6) (one of a number occasions: He's been to France four times.) volta

7) (a period characterized by a particular quality in a person's life, experience etc: He went through an unhappy time when she died; We had some good times together.) periodo, tempo

8) (the speed at which a piece of music should be played; tempo: in slow time.) tempo
2. verb
1) (to measure the time taken by (a happening, event etc) or by (a person, in doing something): He timed the journey.) cronometrare

2) (to choose a particular time for: You timed your arrival beautifully!) (scegliere il momento di)

•

- timeless
- timelessly
- timelessness
- timely
- timeliness
- timer
- times
- timing
- time bomb
- time-consuming
- time limit
- time off
- time out
- timetable
- all in good time
- all the time
- at times
- be behind time
- for the time being
- from time to time
- in good time
- in time
- no time at all
- no time
- one
- two at a time
- on time
- save
- waste time
- take one's time
- time and time again
- time and again
* * *
I [taɪm]
nome

1) (continuum) tempo m.

in o with time col tempo; in the course of time nel corso del tempo; as time goes, went by con il passare del tempo; at this point in time a questo punto; for all time per tutto il tempo, per sempre; the biggest drugs haul of all time — la più grossa partita di droga mai vista

2) (specific duration) tempo m.

most of the time — la maggiore parte del tempo

for some of the time — per un certo periodo

I was waiting for you here all the time — ti ho aspettato qui per tutto il tempo

she was lying all the time — aveva sempre mentito

you've got all the time in the world — hai tutto il tempo del mondo

you've got plenty of time — hai molto tempo

to take one's time — prendersela comoda

it'll be a long time before I go back there! — passerà molto tempo prima che io ci torni!

you took a long time! — ce ne hai messo di tempo!

we had to wait for a long time — abbiamo dovuto aspettare a lungo

a long, short time ago — molto, poco tempo fa

we haven't heard from her for some time — non abbiamo sue notizie da un po' di tempo

in no time at all o in next to no time in un niente; in five days' time nel giro di o in cinque giorni; within the agreed time entro i termini convenuti; in your own time (at your own pace) al tuo ritmo; (outside working hours) al di fuori dell'orario di lavoro; on company time durante l'orario di ufficio; my time isn't my own — non sono padrone del mio tempo

3) (hour of the day, night) ora f.

what time is it? what's the time? — che ora è? che ore sono?

the time is 11 o'clock — sono le 11 (in punto)

10 am Italian time — le dieci antimeridiane, ora italiana

this time last week, year — la scorsa settimana a questa stessa ora, l'anno scorso in questo stesso periodo

by this time next week — a quest'ora fra una settimana

on time — a tempo, puntualmente

the train times — gli orari dei treni

it's time for bed — è ora di andare a letto

it's time we started — è ora di cominciare

to lose time — [ clock] restare indietro

that clock keeps good time — quell'orologio è sempre preciso

about time too! — alla buonora!

not before time! — era proprio ora!

to arrive in good time — arrivare in anticipo

in time for Christmas — (in tempo) per Natale

to be behind time — essere in ritardo o indietro

twenty minutes ahead of time — venti minuti in anticipo

4) (era, epoch) tempo m., epoca f.

in Victorian times — nell'epoca vittoriana

in Dickens' times — ai tempi di Dickens

at the time — al tempo, all'epoca

time was o there was a time when one could... ci fu un tempo in cui o un tempo si poteva...; to be ahead of o in advance of the times precorrere i tempi; to be behind the times non essere al passo con i tempi; to keep up o move with the times tenersi o essere al passo con i tempi; in times past in former times nei tempi passati, nel passato; it's just like old times è proprio come ai vecchi tempi; give peace in our time relig. concedi la pace ai nostri giorni; at my time of life alla mia età; she was a beautiful woman in her time era una bella donna ai suoi tempi; it was before my time (before my birth) non ero ancora nato; (before I came here) non ero ancora venuto qua; if I had my time over again se potessi ricominciare, se potessi ritornare indietro, se ridiventassi giovane; to die before one's time — morire prima del tempo o prematuramente

5) (moment) momento m.

at times — a volte

at the time I didn't notice — al momento non l'avevo notato

at the right time — al momento giusto

this is no time for jokes — non è il momento di scherzare

at all times — tutti i momenti, sempre

at any time — in qualsiasi momento

the time has come for action — è giunto il momento di agire

by the time I finished the letter the post had gone — quando finii la lettera la posta era già partita

by the time she had got downstairs he had gone — quando scese di sotto era già partito

by this time most of them were dead — a quel punto la maggior parte di loro erano morti

some time this week — un giorno di questa settimana

some time next month — il mese prossimo

for the time being — per il momento

from that o this time on a partire da quel o questo momento; when the time comes quando viene il momento; in times of crisis nei momenti di crisi; until such time as fino al momento in cui; at the same time allo stesso tempo; I can't be in two places at the same time — non posso essere in due posti allo stesso tempo

6) (occasion) volta f.

nine times out of ten — nove volte su dieci

three times a month — tre volte al mese

time after time o time and time again continuamente, in continuazione; three at a time tre per o alla volta; she passed her driving test first time round ha passato l'esame di guida al primo colpo; from time to time di tanto in tanto; for months at a time per mesi interi; (in) between times — nel frattempo o intanto

7) (experience)

to have a tough o hard time doing incontrare delle difficoltà a fare; he's having a rough o hard o tough time sta attraversando un periodo difficile; we had a good time ci siamo divertiti; to have an easy time (of it) cavarsela facilmente; the good, bad times i momenti felici, difficili; she enjoyed her time in Canada — è stata molto bene durante il suo soggiorno in Canada

8) amm. ind. (hourly rate)

to work, be paid time — lavorare, essere pagato a ore

to be paid time and a half — essere pagato una volta e mezza la tariffa normale

9) (length of period)

flight, journey time — durata del volo, del viaggio

10) mus. tempo m.

to beat o mark time battere o segnare il tempo; in waltz time — a tempo di valzer

11) sport tempo m.

a fast time — un buon tempo

to keep time — cronometrare

12) mat. fig.

three times four — tre per quattro

ten times stronger — dieci volte più forte

eight times as much — otto volte tanto

••

from time out of mind — dalla notte dei tempi

there is a time and place for everything — c'è un tempo e un luogo per ogni cosa

there's always a first time — c'è sempre una prima volta

he'll tell you in his own good time — te lo dirà a suo tempo o quando lo vorrà lui

all in good time — tutto o ogni cosa a suo tempo

only time will tell — chi vivrà vedrà

to pass the time of day with sb. — fare due chiacchiere con qcn.

to have time on one's hands — avere del tempo libero

to have a lot of time for sb. — ammirare o apprezzare molto qcn.

I've got no time for that sort of attitude — non sopporto quel tipo di atteggia mento

to do time — colloq. (in prison) stare al fresco

give me Italy every time! — non c'è niente come l'Italia!

long time no see! — colloq. è un bel po' che non ci si vede!
II 1. [taɪm]
verbo transitivo

1) (schedule) fissare, programmare [holiday, visit]; fissare [appointment, meeting]

we time our trips to fit in with school holidays — programmiamo i nostri viaggi in modo che coincidano con le vacanze scolastiche

the bomb is timed to go off at midday — la bomba è regolata per esplodere a mezzogiorno

to be well-, badly-timed — avvenire al momento giusto, sbagliato

the announcement was perfectly timed — l'annuncio fu dato al momento giusto

2) (judge) calibrare [blow, shot]

to time a joke — scegliere il momento adatto per una battuta

3) (measure speed, duration) cronometrare [athlete, cyclist]; calcolare la durata di [journey, speech]
2.
verbo riflessivo

to time oneself — cronometrarsi

English-Italian dictionary > time
8 commeo

com-meo, āvī, ātum, āre, rasch u. ungehindert ziehen, wandern, seinen Weg nehmen, seine Straße ziehen, eine Fahrt-, eine Reise machen od. unternehmen, gehen und kommen, ab und zugehen, od. reisen od. fahren, ein und ausgehen, ein und auslaufen, verkehren, absol., od. m. Advv., Praepp. od. bl. Kasus, a) v. leb. Wesen, α) v. Menschen, ut tuto ab repentino hostium incursu etiam singuli commeare possent, Caes.: legatos commeare ultro citroque, Liv.: insula Delos, quo omnes undique cum mercibus atque oneribus commeabant, Cic.: illa (via), quā omnes commeabant, Nep.: quā ex oppido sui commeare possent, Liv.: c. praeter hanc (effigiem), Plin. ep.: c. per hunc pontem ultro citroque, Suet.: inter Veios Romamque nuntios commeare, Liv. (vgl. commeantibus invicem nuntiis, Tac.): c. per angustias inter se, Plin. ep.: ex oriente, auf der Urlaubsreise begriffen sein (v. Soldaten), Tac.: e domo sua Megaris Athenas ad Socratem, Gell.: ex Umbria in Sabinos ad culturam agrorum quotannis commeare solere, Suet.: ab Ostia Romam pedibus per vices, Suet.: huc raro in urbem, Ter.: crebro in urbem, Plaut.: ad mulierculam, Ter.: ad meretricem famosissimam, Lact.: minime saepe ad eos (v. Handelsleuten), Caes.: ad spectacula in urbem, Suet.: libero mari, Curt.: illo mari, Tac. – m. Acc. der Wegstrecke, c. vias, Reisen machen, Modestin. dig. 48, 10, 27. § 2. – im Passiv unpers., ut eā (viā) publice iretur commearetur, Ulp. dig. 43, 8, 2. § 21: per quod iter ad utramque domum Priami commeabatur, Serv. Verg. Aen. 2, 454. – β) v. Tieren, commeans ac remeans examen (apium), Pallad.: thynnis non commeantibus, Plin.: per quem (tramitem) armenta commeare consueverant, Iustin.: c. ultro ac citro (von Fischen), Varr.: per maria terrasque (v. Zugvögeln), Plin.: in alienos fines non c. (v. Kirschen), Plin. – γ) v. personif. Abstr., cuius in hortos, domum, Baias iure suo libidines omnium commearent, Cic. Cael. 38. – b) v. Schiffen u. Wagen, fossa latitudinis, quā contrariae quinqueremes commearent, Suet.: navis, quae ad ea furta, quae reliquisses, commearet, Cic.: quadrigae inter se occurrentes (auf der Mauer von Babylon) sine periculo commeare dicuntur, aneinander vorbeifahren, Curt. – c) v. Kriegsmaschinen, nam catapultae illaec ad me crebro commeant, Plaut. Curc. 398. – d) v. einer Wasserleitung, per quorum praedia ductus (aquae) commeat, läuft, Cod. Theod. 15, 2, 1. – e) v. Welt-, Himmelskörpern u. dgl., sursum deorsum, Cic.: ultro citro, Cic., ultro citroque, Plin.: vicissim retro, Cic.: ab ortu ad occasum, Cic.: animum esse per naturam rerum omnem intentum et commeantem, Cic. – f) von Gewächsen, in alienas non c. terras, nicht versetzt werden können, Plin. 14. pr. § 1: virgis etiam turis ad nos commeantibus, durch den Handel zu uns kommen, Plin. 12, 57. – g) vom Atem u. v. der Stimme, eadem (anima) commeabat recens assidue, Plin. 11, 277: hanc (gulam) per vices operit, cum spiritus tantum aut vox commeat, Plin. 11, 176: per alteram autem fistulam, quae Graece nominatur τραχεια ἀρτηρία, spiritum a summo ore in pulmonem atque inde rursus in os et in nares commeare, Gell. 17, 11, 3. – h) von der Seele, wandern, animas in alia nova corpora saepius commeare, Min. Fel. 34, 6: animas de corporibus in aliorum animalium corpora commeare, Lact. 3, 19, 19. – i) v. Briefen u. Unterhandlungen, crebro enim illius litterae ab aliis ad nos commeant, finden ihren Weg zu uns, Cic.: cum (litterae) per milites commearent, Tac.: posse enim eodem Flacco internuntio sermones commeare, Tac.

lateinisch-deutsches > commeo
9 commeo

com-meo, āvī, ātum, āre, rasch u. ungehindert ziehen, wandern, seinen Weg nehmen, seine Straße ziehen, eine Fahrt-, eine Reise machen od. unternehmen, gehen und kommen, ab und zugehen, od. reisen od. fahren, ein und ausgehen, ein und auslaufen, verkehren, absol., od. m. Advv., Praepp. od. bl. Kasus, a) v. leb. Wesen, α) v. Menschen, ut tuto ab repentino hostium incursu etiam singuli commeare possent, Caes.: legatos commeare ultro citroque, Liv.: insula Delos, quo omnes undique cum mercibus atque oneribus commeabant, Cic.: illa (via), quā omnes commeabant, Nep.: quā ex oppido sui commeare possent, Liv.: c. praeter hanc (effigiem), Plin. ep.: c. per hunc pontem ultro citroque, Suet.: inter Veios Romamque nuntios commeare, Liv. (vgl. commeantibus invicem nuntiis, Tac.): c. per angustias inter se, Plin. ep.: ex oriente, auf der Urlaubsreise begriffen sein (v. Soldaten), Tac.: e domo sua Megaris Athenas ad Socratem, Gell.: ex Umbria in Sabinos ad culturam agrorum quotannis commeare solere, Suet.: ab Ostia Romam pedibus per vices, Suet.: huc raro in urbem, Ter.: crebro in urbem, Plaut.: ad mulierculam, Ter.: ad meretricem famosissimam, Lact.: minime saepe ad eos (v. Handelsleuten), Caes.: ad spectacula in urbem, Suet.: libero mari, Curt.: illo mari, Tac. – m. Acc. der Wegstrecke, c. vias, Reisen machen, Mode-

————

stin. dig. 48, 10, 27. § 2. – im Passiv unpers., ut eā (viā) publice iretur commearetur, Ulp. dig. 43, 8, 2. § 21: per quod iter ad utramque domum Priami commeabatur, Serv. Verg. Aen. 2, 454. – β) v. Tieren, commeans ac remeans examen (apium), Pallad.: thynnis non commeantibus, Plin.: per quem (tramitem) armenta commeare consueverant, Iustin.: c. ultro ac citro (von Fischen), Varr.: per maria terrasque (v. Zugvögeln), Plin.: in alienos fines non c. (v. Kirschen), Plin. – γ) v. personif. Abstr., cuius in hortos, domum, Baias iure suo libidines omnium commearent, Cic. Cael. 38. – b) v. Schiffen u. Wagen, fossa latitudinis, quā contrariae quinqueremes commearent, Suet.: navis, quae ad ea furta, quae reliquisses, commearet, Cic.: quadrigae inter se occurrentes (auf der Mauer von Babylon) sine periculo commeare dicuntur, aneinander vorbeifahren, Curt. – c) v. Kriegsmaschinen, nam catapultae illaec ad me crebro commeant, Plaut. Curc. 398. – d) v. einer Wasserleitung, per quorum praedia ductus (aquae) commeat, läuft, Cod. Theod. 15, 2, 1. – e) v. Welt-, Himmelskörpern u. dgl., sursum deorsum, Cic.: ultro citro, Cic., ultro citroque, Plin.: vicissim retro, Cic.: ab ortu ad occasum, Cic.: animum esse per naturam rerum omnem intentum et commeantem, Cic. – f) von Gewächsen, in alienas non c. terras, nicht versetzt werden können, Plin. 14. pr. § 1: virgis etiam turis ad

————

nos commeantibus, durch den Handel zu uns kommen, Plin. 12, 57. – g) vom Atem u. v. der Stimme, eadem (anima) commeabat recens assidue, Plin. 11, 277: hanc (gulam) per vices operit, cum spiritus tantum aut vox commeat, Plin. 11, 176: per alteram autem fistulam, quae Graece nominatur τραχεια ἀρτηρία, spiritum a summo ore in pulmonem atque inde rursus in os et in nares commeare, Gell. 17, 11, 3. – h) von der Seele, wandern, animas in alia nova corpora saepius commeare, Min. Fel. 34, 6: animas de corporibus in aliorum animalium corpora commeare, Lact. 3, 19, 19. – i) v. Briefen u. Unterhandlungen, crebro enim illius litterae ab aliis ad nos commeant, finden ihren Weg zu uns, Cic.: cum (litterae) per milites commearent, Tac.: posse enim eodem Flacco internuntio sermones commeare, Tac.

Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > commeo
10 moltus

multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
I.
Posit.
A.
In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):
multi fortissimi viri,
Cic. Fam. 5, 17, 3:
rationes,
id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:
beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,
Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:
multae et magnae contentiones,
many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:
O multas et graves offensiones,
id. Att. 11, 7, 3:
multi et graves dolores,
id. Verr. 2, 5, 45, § 119:
multi et varii timores,
Liv. 3, 16, 3:
multae bonaeque artes animi,
Sall. J. 28, 5:
multa et clara facinora,
Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:
multi improbi,
Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:
multi boni, docti, prudentes,
id. Fl. 4, 8:
multi nobiles,
id. Planc. 20, 50:
multa acerba habuit ille annus,
id. Sest. 27, 58; 66, 139:
multa infanda,
Liv. 28, 12, 5:
multa falsa,
id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:
multa secunda proelia,
victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:
multa libera capita,
freemen, id. 42, 41, 11:
multae liberae civitates,
republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:
multos fortes viros,
id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:
multi clari viri,
noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:
multi primarii viri,
id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:
multi clarissimi viri,
Cic. Phil. 11, 10, 24:
multi amplissimi viri,
id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:
multi honestissimi homines,
id. Fam. 15, 15, 3:
multi peritissimi homines,
id. Caecin. 24, 69:
multi summi homines,
id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:
multi clarissimi et sapientissimi viri,
id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:
in veteribus patronis multis,
Cic. Div. in Caecil. 1, 2:
multa praeterea bella gravia,
id. Agr. 2, 33, 90:
multis suppliciis justis,
id. Cat. 1, 8, 20:
multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,
id. Imp. Pomp. 2, 6:
plurima signa pulcherrima,
id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:
virtutes animi multae et magnae,
Cic. Imp. Pomp. 22, 64:
causas ille multas et graves habuit,
id. Clu. 30, 82;
and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,
id. Cael. 5, 12:
prodigia multa, foeda,
Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:
multi hominum,
Plin. 16, 25, 40, § 96:
multae silvestrium arborum,
id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:
nimium multa,
Cic. Fam. 4, 14, 3:
nimis multa,
id. Fin. 2, 18, 57:
insulae non ita multae,
not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:
parum multa scire,
too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:
quam minime multa vestigia servitutis,
as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:
minime multi remiges,
exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:
in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,
id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:
multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,
Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:
nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,
Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:
aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,
with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:
multa prece prosequi,
id. C. 4, 5, 33:
multa victima,
Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:
avis,
id. Am. 3, 5, 4:
tabella,
Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:
exstructa mensa multa carne rancida,
Cic. Pis. 27, 67:
multo labore quaerere aliquid,
with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:
cura,
Sall. J. 7, 4:
sol,
much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:
multo sanguine ea Poenis victoria stetit,
Liv. 23, 30, 2:
multum sanguinem haurire,
Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:
multam harenam mare evomit,
id. 4, 6, 8:
arbor,
id. 7, 4, 26:
silva,
id. 8, 10, 14:
multae vestis injectu opprimi,
Tac. A. 6, 50:
multa et lauta supellex,
Cic. Phil. 2, 27, 66:
aurum,
Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:
libertas,
Hor. S. 1, 4, 5:
multam salutem dicere alicui,
to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:
cum auro et argento multo,
Sall. J. 13, 6.—Of time:
Itaque multum diei processerat,
a great part of the day, Sall. J. 51, 2:
ad multum diem,
till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:
multo adhuc die,
when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:
multo denique die,
when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:
multa nocte,
late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:
multo mane,
very early, id. Att. 5, 4, 1:
multa opinio, for multorum,
the general opinion, Gell. 3, 16, 1:
velut multa pace,
as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:
multus homo,
one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:
video ego te, mulier, more multarum utier,
id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:
tenuis L. Virginius unusque e multis,
Cic. Fin. 2, 20, 62:
unus de multis esse,
id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;
potius inter multos prope singularis fuit,
id. Brut. 79, 274:
numerarer in multis,
among the herd of orators, id. ib. 97, 333:
e multis una sit tibi,
no better than others, Ov. R. Am. 682:
multum est,
it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:
ne multa: perquiritur a coactoribus,
Cic. Clu. 64, 181:
ne multis: Diogenes emitur,
id. ib. 16, 47:
quid multis moror?
Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:
multa reluctari,
Verg. G. 4, 301:
gemens,
id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:
deos testatus,
id. ib. 7, 593:
invehi,
Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):
haud multa moratus,
Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:
in multum velociores,
by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
B.
In partic.
1.
Too much, overmuch, excessive:
supellex modica, non multa,
Nep. Att. 13, 5.—
2.
In speech, much-speaking, diffuse, prolix:
qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,
Cic. de Or. 2, 4, 17:
ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,
id. ib. 2, 87, 358:
nolo in stellarum ratione multus vobis videri,
id. N. D. 2, 46, 119.—
3.
Frequent, frequently present:
in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,
Sall. J. 96, 3:
multus in eo proelio Caesar fuit,
was in many places, Flor. 4, 2, 50:
hen hercle hominem multum et odiosum mihi!
troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:
instare,
Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
A.
multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):
salve multum, gnate mi,
Plaut. Trin. 5, 2, 56:
multum vale,
farewell, id. Stich. 3, 2, 40:
hominem ineptum multum et odiosum mihi,
id. Men. 2, 2, 42:
opinor, Cassium uti non ita multum sorore,
not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:
multum mecum municipales homines loquuntur,
often, id. Att. 8, 13, 2:
non multum ille quidem nec saepe dicebat,
id. Brut. 34, 128:
non multum confidere,
not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:
sunt in venationibus,
often, frequently, id. ib. 4, 1:
in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,
Cic. Brut. 48, 178:
multum fuisse cum aliquo,
to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:
sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,
id. Fin. 5, 1, 3:
gratia valere,
to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:
res multum et saepe quaesita,
Cic. Leg. 3, 15, 33:
longe omnes multumque superabit,
id. Verr. 2, 5, 44, § 115:
multum et diu cogitans,
id. Div. 2, 1, 1:
diu multumque scriptitare,
id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:
multum loquaces,
very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:
mepti labores,
very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:
multum improbiores sunt quam a primo credidi,
much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:
multum robustior illo,
Juv. 19, 197:
majora,
Sil. 13, 708.— So with infra, post:
haud multum infra viam,
Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:
haud multum post mortem ejus,
Tac. A. 5, 3:
ut multum,
at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
B.
multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
1.
With comparatives and verbs which imply comparison:
multo tanto carior,
Plaut. Bacch. 2, 3, 76:
pauciores oratores,
Cic. de Or. 1, 3, 11:
facilius atque expeditius iter,
Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:
virtutem omnibus rebus multo anteponentes,
Cic. Fin. 4, 18, 49:
multo ceteros anteibant,
Tac. H. 4, 13:
multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,
Sall. J. 31, 28.—With malle:
multo mavolo,
Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:
meo judicio multo stare malo, quam, etc.,
Cic. Att. 12, 21, 1.—
2.
With sup. (rare but class.), by far, by much:
quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,
Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:
simulacrum multo antiquissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:
maxima pars,
id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:
multo id bellum maximum fuit,
Liv. 1, 11, 5:
pars multo maxima,
id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:
multo gratissima lux,
Hor. S. 1, 5, 39:
foedissimum,
Quint. 9, 4, 72:
optimum,
id. ib. 26:
pulcherrimum,
id. 1, 2, 24:
utilissima,
id. 2, 10, 1:
maxime,
Auct. Her. 4, 44, 58:
multo maxime miserabile,
Sall. C. 36, 4:
multo maxime ingenio validus,
id. J. 6, 1.—
3.
With particles denoting a difference, far, greatly, very:
multo aliter,
Ter. And. prol. 4:
multo aliter ac sperabat,
far otherwise than, Nep. Ham. 2:
quod non multo secus fieret, si,
not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
4.
In specifications of time, before ante and post, long, much:
non multo ante urbem captam,
Cic. Div. 1, 45, 101:
non multo ante,
not long before, Nep. Eum. 3, 3:
multo ante,
Cic. Fam. 4, 1, 1:
non multo post, quam, etc.,
not long after, id. Att. 12, 49, 9:
haud multo ante solis occasum,
Liv. 5, 39, 2:
multo ante noctem,
id. 27, 42, 13.—
5.
Very rarely with the positive for multum:
maligna multo,
very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
6.
Doubled, multo multoque, with comparatives:
multo multoque longior,
far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:
multo multoque operosius est,
Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
II.
Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
A.
In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;
so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!
Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:
ne plus minusve loqueretur,
Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);
so. non longius abesse plus minus octo milibus,
Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:
speranti plures... venerunt plusve minusve duae,
Mart. 8, 71, 4:
aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,
too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:
tantum et plus etiam ipse mihi deberet,
Cic. Att. 7, 3, 7:
vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,
and what is more, Liv. 9, 24, 8:
verbane plus an sententia valere debeat,
Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:
apud me argumenta plus quam testes valent,
id. Rep. 1, 38, 59:
valet enim salus plus quam libido,
id. ib. 1, 40, 63.—
(β).
With a partitive gen.:
vultis pecuniae plus habere,
Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:
nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,
id. Rep. 1, 4, 7; so,
plus virium,
id. Leg. 1, 2, 6:
plus hostium,
Liv. 2, 42:
plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,
Hor. Ep. 1, 17, 51:
in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,
Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:
plus ingenii,
id. ib. 1, 14, 22:
Albano non plus animi erat quam fidei,
as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
(γ).
With quam (some examples of which have already been given above):
non plus quam semel,
Cic. Off. 3, 15, 61:
confiteor eos... plus quam sicarios esse,
id. Phil. 2, 13, 31:
ne plus reddat quam acceperit,
id. Lael. 16, 58 et saep.:
non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,
into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:
plus quam decem dies abesse,
id. Phil. 2, 13, 31:
nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,
with more than, Liv. 38, 38, 8.—
(δ).
Without quam:
HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,
Liv. 24, 44:
plus milies audivi,
Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:
plus quingentos colaphos infregit mihi,
Ter. Ad. 2, 1, 46:
ferre plus dimidiati mensis cibaria,
Cic. Tusc. 2, 16, 37:
non plus mille quingentos aeris,
id. Rep. 2, 22, 40:
paulo plus ducentos passus a castris,
Liv. 31, 34:
cum plus annum aeger fuisset,
id. 40, 2:
parte plus dimidia rem auctam,
id. 29, 25.—
(ε).
With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:
VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,
more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:
ex his alius alio plus habet virium,
Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:
alterum certe non potest, ut plus una vera sit,
Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:
in columba plures videri colores, nec esse plus uno,
id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:
annos sexaginta natus es Aut plus eo,
or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:
plus aequo,
Cic. Lael. 16, 58:
plus paulo,
Ter. Heaut. 2, 1, 8:
paulo plus,
Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:
plus nimio,
overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:
uno plus Etruscorum cecidisse in acie,
one man more, Liv. 2, 7, 2.—
2.
In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:
ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,
of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:
ager multo pluris est,
is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:
quo pluris sint nostra oliveta,
id. Rep. 3, 9, 16:
pluris emere,
dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,
vendere,
id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:
aedificare,
Col. 1, 4, 7:
pluris est oculatus testis quam auriti decem,
of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:
mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,
Cic. Att. 12, 28, 2:
facio pluris omnium hominem neminem,
id. ib. 8, 2, 4:
facere aliquem pluris,
make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:
pluris habere,
id. Phil. 6, 4, 10:
aestimare,
id. Par. 6, 2, 48:
ducere,
id. Att. 7, 3, 5:
putare,
id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
3.
Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
4.
Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
* 5.
Like magis, with an adj.:
plus formosus, for formosior,
Nemes. Ecl. 4, 72.—
B.
In the plur.
1.
Comparatively, more in number:
omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,
Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:
nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,
Ter. Hec. 3, 1, 1:
ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,
Cic. Rep. 2, 31, 55:
multo plura,
many more things, Quint. 3, 6, 28.—
2.
In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;
1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,
id. Imp. Pomp. 7, 19:
quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,
Caes. B. G. 1, 18:
plura castella Pompeius tentaverat,
id. B. C. 3, 52:
summus dolor plures dies manere non potest,
Cic. Fin. 2, 28, 93:
pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,
id. 8, 4, 27:
quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,
Cic. Clu. 41, 115:
eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,
id. Verr. 2, 4, 28, § 64;
without verba: quid ego plura dicam?
id. de Or. 1, 5, 18:
pluribus haec exsecutus sum,
Phaedr. 3, 10, 59;
also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,
what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:
sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5.—
b.
Esp.: plures.
(α).
The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
(β).
Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:
quin prius Me ad plures penetravi?
Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
(γ).
The greater number, the majority:
plures nesciebant qua ex causa convenissent,
Vulg. Act. 19, 32.
III.
Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):
hujus sunt plurima simulacra,
Caes. B. G. 6, 17:
nos plurimis ignotissimi gentibus,
Cic. Rep. 1, 17, 26:
plurimae et maximae partes,
id. ib. 1, 4, 8:
plurimorum seculorum memoria,
id. ib. 3, 9, 14:
haec plurimis a me verbis dicta sunt,
id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:
me plurima praeda onustum,
Plaut. Rud. 4, 2, 4:
sermo,
Quint. 2, 2, 5:
risus,
id. 6, 3, 85:
res,
id. 6, 1, 51:
exercitatio,
id. 8 prooem. §
28: mons,
very large, Verg. A. 1, 419:
cervix,
id. G. 3, 52:
Aetna,
Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:
medio cum plurimus orbe Sol erat,
very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:
coma plurima,
very thick, id. ib. 13, 844:
sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,
mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:
plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,
many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,
oleaster plurimus,
Verg. G. 2, 183:
qua plurima mittitur ales,
Mart. 9, 56, 1:
plurima lecta rosa est,
Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):
ut haberet quam plurimum,
as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:
caput autem est, quam plurimum scribere,
id. de Or. 1, 33, 150:
ut in quoque oratore plurimum esset,
id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:
et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,
Cic. Rep. 2, 22, 40:
auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,
id. ib. 2, 9, 16:
si vero populus plurimum potest,
id. ib. 3, 14, 23; cf.:
qui apud me dignitate plurimum possunt,
id. Rosc. Am. 1, 4:
plurimum aliis praestare,
id. Inv. 2, 1, 1:
ut te plurimum diligam,
id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:
hoc ego utor uno omnium plurimum,
id. Fam. 11, 16, 2:
quantum (al. quanto) plurimum possunt,
Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):
plurimum quantum veritati nocuere,
Min. Fel. Oct. 22:
gratulor,
id. ib. 40:
(elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,
at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,
cum plurimum,
id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
(β).
In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:
artis,
Quint. 10, 5, 3:
auctoritatis et ponderis,
id. 9, 4, 91:
ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,
id. 10, 3, 1:
virtutum,
id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
(γ).
In the gen. pretii:
plurimi: immo unice unum plurimi pendit,
values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:
quem unum Alexander plurimi fecerat,
Nep. Eum. 2, 2:
ut quisque quod plurimi est possidet,
Cic. Par. 6, 2, 48.

Lewis & Short latin dictionary > moltus
11 multi

multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
I.
Posit.
A.
In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):
multi fortissimi viri,
Cic. Fam. 5, 17, 3:
rationes,
id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:
beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,
Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:
multae et magnae contentiones,
many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:
O multas et graves offensiones,
id. Att. 11, 7, 3:
multi et graves dolores,
id. Verr. 2, 5, 45, § 119:
multi et varii timores,
Liv. 3, 16, 3:
multae bonaeque artes animi,
Sall. J. 28, 5:
multa et clara facinora,
Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:
multi improbi,
Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:
multi boni, docti, prudentes,
id. Fl. 4, 8:
multi nobiles,
id. Planc. 20, 50:
multa acerba habuit ille annus,
id. Sest. 27, 58; 66, 139:
multa infanda,
Liv. 28, 12, 5:
multa falsa,
id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:
multa secunda proelia,
victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:
multa libera capita,
freemen, id. 42, 41, 11:
multae liberae civitates,
republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:
multos fortes viros,
id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:
multi clari viri,
noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:
multi primarii viri,
id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:
multi clarissimi viri,
Cic. Phil. 11, 10, 24:
multi amplissimi viri,
id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:
multi honestissimi homines,
id. Fam. 15, 15, 3:
multi peritissimi homines,
id. Caecin. 24, 69:
multi summi homines,
id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:
multi clarissimi et sapientissimi viri,
id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:
in veteribus patronis multis,
Cic. Div. in Caecil. 1, 2:
multa praeterea bella gravia,
id. Agr. 2, 33, 90:
multis suppliciis justis,
id. Cat. 1, 8, 20:
multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,
id. Imp. Pomp. 2, 6:
plurima signa pulcherrima,
id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:
virtutes animi multae et magnae,
Cic. Imp. Pomp. 22, 64:
causas ille multas et graves habuit,
id. Clu. 30, 82;
and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,
id. Cael. 5, 12:
prodigia multa, foeda,
Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:
multi hominum,
Plin. 16, 25, 40, § 96:
multae silvestrium arborum,
id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:
nimium multa,
Cic. Fam. 4, 14, 3:
nimis multa,
id. Fin. 2, 18, 57:
insulae non ita multae,
not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:
parum multa scire,
too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:
quam minime multa vestigia servitutis,
as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:
minime multi remiges,
exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:
in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,
id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:
multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,
Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:
nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,
Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:
aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,
with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:
multa prece prosequi,
id. C. 4, 5, 33:
multa victima,
Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:
avis,
id. Am. 3, 5, 4:
tabella,
Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:
exstructa mensa multa carne rancida,
Cic. Pis. 27, 67:
multo labore quaerere aliquid,
with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:
cura,
Sall. J. 7, 4:
sol,
much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:
multo sanguine ea Poenis victoria stetit,
Liv. 23, 30, 2:
multum sanguinem haurire,
Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:
multam harenam mare evomit,
id. 4, 6, 8:
arbor,
id. 7, 4, 26:
silva,
id. 8, 10, 14:
multae vestis injectu opprimi,
Tac. A. 6, 50:
multa et lauta supellex,
Cic. Phil. 2, 27, 66:
aurum,
Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:
libertas,
Hor. S. 1, 4, 5:
multam salutem dicere alicui,
to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:
cum auro et argento multo,
Sall. J. 13, 6.—Of time:
Itaque multum diei processerat,
a great part of the day, Sall. J. 51, 2:
ad multum diem,
till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:
multo adhuc die,
when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:
multo denique die,
when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:
multa nocte,
late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:
multo mane,
very early, id. Att. 5, 4, 1:
multa opinio, for multorum,
the general opinion, Gell. 3, 16, 1:
velut multa pace,
as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:
multus homo,
one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:
video ego te, mulier, more multarum utier,
id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:
tenuis L. Virginius unusque e multis,
Cic. Fin. 2, 20, 62:
unus de multis esse,
id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;
potius inter multos prope singularis fuit,
id. Brut. 79, 274:
numerarer in multis,
among the herd of orators, id. ib. 97, 333:
e multis una sit tibi,
no better than others, Ov. R. Am. 682:
multum est,
it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:
ne multa: perquiritur a coactoribus,
Cic. Clu. 64, 181:
ne multis: Diogenes emitur,
id. ib. 16, 47:
quid multis moror?
Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:
multa reluctari,
Verg. G. 4, 301:
gemens,
id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:
deos testatus,
id. ib. 7, 593:
invehi,
Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):
haud multa moratus,
Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:
in multum velociores,
by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
B.
In partic.
1.
Too much, overmuch, excessive:
supellex modica, non multa,
Nep. Att. 13, 5.—
2.
In speech, much-speaking, diffuse, prolix:
qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,
Cic. de Or. 2, 4, 17:
ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,
id. ib. 2, 87, 358:
nolo in stellarum ratione multus vobis videri,
id. N. D. 2, 46, 119.—
3.
Frequent, frequently present:
in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,
Sall. J. 96, 3:
multus in eo proelio Caesar fuit,
was in many places, Flor. 4, 2, 50:
hen hercle hominem multum et odiosum mihi!
troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:
instare,
Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
A.
multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):
salve multum, gnate mi,
Plaut. Trin. 5, 2, 56:
multum vale,
farewell, id. Stich. 3, 2, 40:
hominem ineptum multum et odiosum mihi,
id. Men. 2, 2, 42:
opinor, Cassium uti non ita multum sorore,
not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:
multum mecum municipales homines loquuntur,
often, id. Att. 8, 13, 2:
non multum ille quidem nec saepe dicebat,
id. Brut. 34, 128:
non multum confidere,
not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:
sunt in venationibus,
often, frequently, id. ib. 4, 1:
in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,
Cic. Brut. 48, 178:
multum fuisse cum aliquo,
to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:
sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,
id. Fin. 5, 1, 3:
gratia valere,
to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:
res multum et saepe quaesita,
Cic. Leg. 3, 15, 33:
longe omnes multumque superabit,
id. Verr. 2, 5, 44, § 115:
multum et diu cogitans,
id. Div. 2, 1, 1:
diu multumque scriptitare,
id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:
multum loquaces,
very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:
mepti labores,
very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:
multum improbiores sunt quam a primo credidi,
much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:
multum robustior illo,
Juv. 19, 197:
majora,
Sil. 13, 708.— So with infra, post:
haud multum infra viam,
Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:
haud multum post mortem ejus,
Tac. A. 5, 3:
ut multum,
at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
B.
multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
1.
With comparatives and verbs which imply comparison:
multo tanto carior,
Plaut. Bacch. 2, 3, 76:
pauciores oratores,
Cic. de Or. 1, 3, 11:
facilius atque expeditius iter,
Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:
virtutem omnibus rebus multo anteponentes,
Cic. Fin. 4, 18, 49:
multo ceteros anteibant,
Tac. H. 4, 13:
multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,
Sall. J. 31, 28.—With malle:
multo mavolo,
Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:
meo judicio multo stare malo, quam, etc.,
Cic. Att. 12, 21, 1.—
2.
With sup. (rare but class.), by far, by much:
quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,
Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:
simulacrum multo antiquissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:
maxima pars,
id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:
multo id bellum maximum fuit,
Liv. 1, 11, 5:
pars multo maxima,
id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:
multo gratissima lux,
Hor. S. 1, 5, 39:
foedissimum,
Quint. 9, 4, 72:
optimum,
id. ib. 26:
pulcherrimum,
id. 1, 2, 24:
utilissima,
id. 2, 10, 1:
maxime,
Auct. Her. 4, 44, 58:
multo maxime miserabile,
Sall. C. 36, 4:
multo maxime ingenio validus,
id. J. 6, 1.—
3.
With particles denoting a difference, far, greatly, very:
multo aliter,
Ter. And. prol. 4:
multo aliter ac sperabat,
far otherwise than, Nep. Ham. 2:
quod non multo secus fieret, si,
not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
4.
In specifications of time, before ante and post, long, much:
non multo ante urbem captam,
Cic. Div. 1, 45, 101:
non multo ante,
not long before, Nep. Eum. 3, 3:
multo ante,
Cic. Fam. 4, 1, 1:
non multo post, quam, etc.,
not long after, id. Att. 12, 49, 9:
haud multo ante solis occasum,
Liv. 5, 39, 2:
multo ante noctem,
id. 27, 42, 13.—
5.
Very rarely with the positive for multum:
maligna multo,
very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
6.
Doubled, multo multoque, with comparatives:
multo multoque longior,
far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:
multo multoque operosius est,
Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
II.
Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
A.
In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;
so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!
Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:
ne plus minusve loqueretur,
Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);
so. non longius abesse plus minus octo milibus,
Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:
speranti plures... venerunt plusve minusve duae,
Mart. 8, 71, 4:
aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,
too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:
tantum et plus etiam ipse mihi deberet,
Cic. Att. 7, 3, 7:
vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,
and what is more, Liv. 9, 24, 8:
verbane plus an sententia valere debeat,
Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:
apud me argumenta plus quam testes valent,
id. Rep. 1, 38, 59:
valet enim salus plus quam libido,
id. ib. 1, 40, 63.—
(β).
With a partitive gen.:
vultis pecuniae plus habere,
Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:
nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,
id. Rep. 1, 4, 7; so,
plus virium,
id. Leg. 1, 2, 6:
plus hostium,
Liv. 2, 42:
plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,
Hor. Ep. 1, 17, 51:
in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,
Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:
plus ingenii,
id. ib. 1, 14, 22:
Albano non plus animi erat quam fidei,
as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
(γ).
With quam (some examples of which have already been given above):
non plus quam semel,
Cic. Off. 3, 15, 61:
confiteor eos... plus quam sicarios esse,
id. Phil. 2, 13, 31:
ne plus reddat quam acceperit,
id. Lael. 16, 58 et saep.:
non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,
into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:
plus quam decem dies abesse,
id. Phil. 2, 13, 31:
nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,
with more than, Liv. 38, 38, 8.—
(δ).
Without quam:
HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,
Liv. 24, 44:
plus milies audivi,
Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:
plus quingentos colaphos infregit mihi,
Ter. Ad. 2, 1, 46:
ferre plus dimidiati mensis cibaria,
Cic. Tusc. 2, 16, 37:
non plus mille quingentos aeris,
id. Rep. 2, 22, 40:
paulo plus ducentos passus a castris,
Liv. 31, 34:
cum plus annum aeger fuisset,
id. 40, 2:
parte plus dimidia rem auctam,
id. 29, 25.—
(ε).
With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:
VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,
more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:
ex his alius alio plus habet virium,
Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:
alterum certe non potest, ut plus una vera sit,
Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:
in columba plures videri colores, nec esse plus uno,
id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:
annos sexaginta natus es Aut plus eo,
or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:
plus aequo,
Cic. Lael. 16, 58:
plus paulo,
Ter. Heaut. 2, 1, 8:
paulo plus,
Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:
plus nimio,
overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:
uno plus Etruscorum cecidisse in acie,
one man more, Liv. 2, 7, 2.—
2.
In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:
ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,
of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:
ager multo pluris est,
is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:
quo pluris sint nostra oliveta,
id. Rep. 3, 9, 16:
pluris emere,
dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,
vendere,
id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:
aedificare,
Col. 1, 4, 7:
pluris est oculatus testis quam auriti decem,
of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:
mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,
Cic. Att. 12, 28, 2:
facio pluris omnium hominem neminem,
id. ib. 8, 2, 4:
facere aliquem pluris,
make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:
pluris habere,
id. Phil. 6, 4, 10:
aestimare,
id. Par. 6, 2, 48:
ducere,
id. Att. 7, 3, 5:
putare,
id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
3.
Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
4.
Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
* 5.
Like magis, with an adj.:
plus formosus, for formosior,
Nemes. Ecl. 4, 72.—
B.
In the plur.
1.
Comparatively, more in number:
omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,
Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:
nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,
Ter. Hec. 3, 1, 1:
ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,
Cic. Rep. 2, 31, 55:
multo plura,
many more things, Quint. 3, 6, 28.—
2.
In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;
1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,
id. Imp. Pomp. 7, 19:
quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,
Caes. B. G. 1, 18:
plura castella Pompeius tentaverat,
id. B. C. 3, 52:
summus dolor plures dies manere non potest,
Cic. Fin. 2, 28, 93:
pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,
id. 8, 4, 27:
quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,
Cic. Clu. 41, 115:
eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,
id. Verr. 2, 4, 28, § 64;
without verba: quid ego plura dicam?
id. de Or. 1, 5, 18:
pluribus haec exsecutus sum,
Phaedr. 3, 10, 59;
also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,
what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:
sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5.—
b.
Esp.: plures.
(α).
The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
(β).
Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:
quin prius Me ad plures penetravi?
Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
(γ).
The greater number, the majority:
plures nesciebant qua ex causa convenissent,
Vulg. Act. 19, 32.
III.
Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):
hujus sunt plurima simulacra,
Caes. B. G. 6, 17:
nos plurimis ignotissimi gentibus,
Cic. Rep. 1, 17, 26:
plurimae et maximae partes,
id. ib. 1, 4, 8:
plurimorum seculorum memoria,
id. ib. 3, 9, 14:
haec plurimis a me verbis dicta sunt,
id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:
me plurima praeda onustum,
Plaut. Rud. 4, 2, 4:
sermo,
Quint. 2, 2, 5:
risus,
id. 6, 3, 85:
res,
id. 6, 1, 51:
exercitatio,
id. 8 prooem. §
28: mons,
very large, Verg. A. 1, 419:
cervix,
id. G. 3, 52:
Aetna,
Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:
medio cum plurimus orbe Sol erat,
very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:
coma plurima,
very thick, id. ib. 13, 844:
sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,
mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:
plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,
many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,
oleaster plurimus,
Verg. G. 2, 183:
qua plurima mittitur ales,
Mart. 9, 56, 1:
plurima lecta rosa est,
Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):
ut haberet quam plurimum,
as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:
caput autem est, quam plurimum scribere,
id. de Or. 1, 33, 150:
ut in quoque oratore plurimum esset,
id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:
et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,
Cic. Rep. 2, 22, 40:
auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,
id. ib. 2, 9, 16:
si vero populus plurimum potest,
id. ib. 3, 14, 23; cf.:
qui apud me dignitate plurimum possunt,
id. Rosc. Am. 1, 4:
plurimum aliis praestare,
id. Inv. 2, 1, 1:
ut te plurimum diligam,
id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:
hoc ego utor uno omnium plurimum,
id. Fam. 11, 16, 2:
quantum (al. quanto) plurimum possunt,
Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):
plurimum quantum veritati nocuere,
Min. Fel. Oct. 22:
gratulor,
id. ib. 40:
(elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,
at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,
cum plurimum,
id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
(β).
In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:
artis,
Quint. 10, 5, 3:
auctoritatis et ponderis,
id. 9, 4, 91:
ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,
id. 10, 3, 1:
virtutum,
id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
(γ).
In the gen. pretii:
plurimi: immo unice unum plurimi pendit,
values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:
quem unum Alexander plurimi fecerat,
Nep. Eum. 2, 2:
ut quisque quod plurimi est possidet,
Cic. Par. 6, 2, 48.

Lewis & Short latin dictionary > multi
12 multus

multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
I.
Posit.
A.
In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):
multi fortissimi viri,
Cic. Fam. 5, 17, 3:
rationes,
id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:
beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,
Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:
multae et magnae contentiones,
many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:
O multas et graves offensiones,
id. Att. 11, 7, 3:
multi et graves dolores,
id. Verr. 2, 5, 45, § 119:
multi et varii timores,
Liv. 3, 16, 3:
multae bonaeque artes animi,
Sall. J. 28, 5:
multa et clara facinora,
Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:
multi improbi,
Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:
multi boni, docti, prudentes,
id. Fl. 4, 8:
multi nobiles,
id. Planc. 20, 50:
multa acerba habuit ille annus,
id. Sest. 27, 58; 66, 139:
multa infanda,
Liv. 28, 12, 5:
multa falsa,
id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:
multa secunda proelia,
victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:
multa libera capita,
freemen, id. 42, 41, 11:
multae liberae civitates,
republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:
multos fortes viros,
id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:
multi clari viri,
noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:
multi primarii viri,
id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:
multi clarissimi viri,
Cic. Phil. 11, 10, 24:
multi amplissimi viri,
id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:
multi honestissimi homines,
id. Fam. 15, 15, 3:
multi peritissimi homines,
id. Caecin. 24, 69:
multi summi homines,
id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:
multi clarissimi et sapientissimi viri,
id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:
in veteribus patronis multis,
Cic. Div. in Caecil. 1, 2:
multa praeterea bella gravia,
id. Agr. 2, 33, 90:
multis suppliciis justis,
id. Cat. 1, 8, 20:
multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,
id. Imp. Pomp. 2, 6:
plurima signa pulcherrima,
id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:
virtutes animi multae et magnae,
Cic. Imp. Pomp. 22, 64:
causas ille multas et graves habuit,
id. Clu. 30, 82;
and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,
id. Cael. 5, 12:
prodigia multa, foeda,
Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:
multi hominum,
Plin. 16, 25, 40, § 96:
multae silvestrium arborum,
id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:
nimium multa,
Cic. Fam. 4, 14, 3:
nimis multa,
id. Fin. 2, 18, 57:
insulae non ita multae,
not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:
parum multa scire,
too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:
quam minime multa vestigia servitutis,
as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:
minime multi remiges,
exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:
in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,
id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:
multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,
Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:
nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,
Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:
aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,
with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:
multa prece prosequi,
id. C. 4, 5, 33:
multa victima,
Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:
avis,
id. Am. 3, 5, 4:
tabella,
Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:
exstructa mensa multa carne rancida,
Cic. Pis. 27, 67:
multo labore quaerere aliquid,
with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:
cura,
Sall. J. 7, 4:
sol,
much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:
multo sanguine ea Poenis victoria stetit,
Liv. 23, 30, 2:
multum sanguinem haurire,
Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:
multam harenam mare evomit,
id. 4, 6, 8:
arbor,
id. 7, 4, 26:
silva,
id. 8, 10, 14:
multae vestis injectu opprimi,
Tac. A. 6, 50:
multa et lauta supellex,
Cic. Phil. 2, 27, 66:
aurum,
Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:
libertas,
Hor. S. 1, 4, 5:
multam salutem dicere alicui,
to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:
cum auro et argento multo,
Sall. J. 13, 6.—Of time:
Itaque multum diei processerat,
a great part of the day, Sall. J. 51, 2:
ad multum diem,
till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:
multo adhuc die,
when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:
multo denique die,
when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:
multa nocte,
late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:
multo mane,
very early, id. Att. 5, 4, 1:
multa opinio, for multorum,
the general opinion, Gell. 3, 16, 1:
velut multa pace,
as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:
multus homo,
one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:
video ego te, mulier, more multarum utier,
id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:
tenuis L. Virginius unusque e multis,
Cic. Fin. 2, 20, 62:
unus de multis esse,
id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;
potius inter multos prope singularis fuit,
id. Brut. 79, 274:
numerarer in multis,
among the herd of orators, id. ib. 97, 333:
e multis una sit tibi,
no better than others, Ov. R. Am. 682:
multum est,
it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:
ne multa: perquiritur a coactoribus,
Cic. Clu. 64, 181:
ne multis: Diogenes emitur,
id. ib. 16, 47:
quid multis moror?
Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:
multa reluctari,
Verg. G. 4, 301:
gemens,
id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:
deos testatus,
id. ib. 7, 593:
invehi,
Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):
haud multa moratus,
Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:
in multum velociores,
by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
B.
In partic.
1.
Too much, overmuch, excessive:
supellex modica, non multa,
Nep. Att. 13, 5.—
2.
In speech, much-speaking, diffuse, prolix:
qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,
Cic. de Or. 2, 4, 17:
ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,
id. ib. 2, 87, 358:
nolo in stellarum ratione multus vobis videri,
id. N. D. 2, 46, 119.—
3.
Frequent, frequently present:
in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,
Sall. J. 96, 3:
multus in eo proelio Caesar fuit,
was in many places, Flor. 4, 2, 50:
hen hercle hominem multum et odiosum mihi!
troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:
instare,
Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
A.
multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):
salve multum, gnate mi,
Plaut. Trin. 5, 2, 56:
multum vale,
farewell, id. Stich. 3, 2, 40:
hominem ineptum multum et odiosum mihi,
id. Men. 2, 2, 42:
opinor, Cassium uti non ita multum sorore,
not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:
multum mecum municipales homines loquuntur,
often, id. Att. 8, 13, 2:
non multum ille quidem nec saepe dicebat,
id. Brut. 34, 128:
non multum confidere,
not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:
sunt in venationibus,
often, frequently, id. ib. 4, 1:
in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,
Cic. Brut. 48, 178:
multum fuisse cum aliquo,
to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:
sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,
id. Fin. 5, 1, 3:
gratia valere,
to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:
res multum et saepe quaesita,
Cic. Leg. 3, 15, 33:
longe omnes multumque superabit,
id. Verr. 2, 5, 44, § 115:
multum et diu cogitans,
id. Div. 2, 1, 1:
diu multumque scriptitare,
id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:
multum loquaces,
very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:
mepti labores,
very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:
multum improbiores sunt quam a primo credidi,
much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:
multum robustior illo,
Juv. 19, 197:
majora,
Sil. 13, 708.— So with infra, post:
haud multum infra viam,
Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:
haud multum post mortem ejus,
Tac. A. 5, 3:
ut multum,
at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
B.
multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
1.
With comparatives and verbs which imply comparison:
multo tanto carior,
Plaut. Bacch. 2, 3, 76:
pauciores oratores,
Cic. de Or. 1, 3, 11:
facilius atque expeditius iter,
Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:
virtutem omnibus rebus multo anteponentes,
Cic. Fin. 4, 18, 49:
multo ceteros anteibant,
Tac. H. 4, 13:
multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,
Sall. J. 31, 28.—With malle:
multo mavolo,
Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:
meo judicio multo stare malo, quam, etc.,
Cic. Att. 12, 21, 1.—
2.
With sup. (rare but class.), by far, by much:
quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,
Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:
simulacrum multo antiquissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:
maxima pars,
id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:
multo id bellum maximum fuit,
Liv. 1, 11, 5:
pars multo maxima,
id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:
multo gratissima lux,
Hor. S. 1, 5, 39:
foedissimum,
Quint. 9, 4, 72:
optimum,
id. ib. 26:
pulcherrimum,
id. 1, 2, 24:
utilissima,
id. 2, 10, 1:
maxime,
Auct. Her. 4, 44, 58:
multo maxime miserabile,
Sall. C. 36, 4:
multo maxime ingenio validus,
id. J. 6, 1.—
3.
With particles denoting a difference, far, greatly, very:
multo aliter,
Ter. And. prol. 4:
multo aliter ac sperabat,
far otherwise than, Nep. Ham. 2:
quod non multo secus fieret, si,
not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
4.
In specifications of time, before ante and post, long, much:
non multo ante urbem captam,
Cic. Div. 1, 45, 101:
non multo ante,
not long before, Nep. Eum. 3, 3:
multo ante,
Cic. Fam. 4, 1, 1:
non multo post, quam, etc.,
not long after, id. Att. 12, 49, 9:
haud multo ante solis occasum,
Liv. 5, 39, 2:
multo ante noctem,
id. 27, 42, 13.—
5.
Very rarely with the positive for multum:
maligna multo,
very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
6.
Doubled, multo multoque, with comparatives:
multo multoque longior,
far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:
multo multoque operosius est,
Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
II.
Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
A.
In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;
so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!
Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:
ne plus minusve loqueretur,
Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);
so. non longius abesse plus minus octo milibus,
Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:
speranti plures... venerunt plusve minusve duae,
Mart. 8, 71, 4:
aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,
too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:
tantum et plus etiam ipse mihi deberet,
Cic. Att. 7, 3, 7:
vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,
and what is more, Liv. 9, 24, 8:
verbane plus an sententia valere debeat,
Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:
apud me argumenta plus quam testes valent,
id. Rep. 1, 38, 59:
valet enim salus plus quam libido,
id. ib. 1, 40, 63.—
(β).
With a partitive gen.:
vultis pecuniae plus habere,
Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:
nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,
id. Rep. 1, 4, 7; so,
plus virium,
id. Leg. 1, 2, 6:
plus hostium,
Liv. 2, 42:
plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,
Hor. Ep. 1, 17, 51:
in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,
Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:
plus ingenii,
id. ib. 1, 14, 22:
Albano non plus animi erat quam fidei,
as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
(γ).
With quam (some examples of which have already been given above):
non plus quam semel,
Cic. Off. 3, 15, 61:
confiteor eos... plus quam sicarios esse,
id. Phil. 2, 13, 31:
ne plus reddat quam acceperit,
id. Lael. 16, 58 et saep.:
non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,
into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:
plus quam decem dies abesse,
id. Phil. 2, 13, 31:
nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,
with more than, Liv. 38, 38, 8.—
(δ).
Without quam:
HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,
Liv. 24, 44:
plus milies audivi,
Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:
plus quingentos colaphos infregit mihi,
Ter. Ad. 2, 1, 46:
ferre plus dimidiati mensis cibaria,
Cic. Tusc. 2, 16, 37:
non plus mille quingentos aeris,
id. Rep. 2, 22, 40:
paulo plus ducentos passus a castris,
Liv. 31, 34:
cum plus annum aeger fuisset,
id. 40, 2:
parte plus dimidia rem auctam,
id. 29, 25.—
(ε).
With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:
VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,
more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:
ex his alius alio plus habet virium,
Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:
alterum certe non potest, ut plus una vera sit,
Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:
in columba plures videri colores, nec esse plus uno,
id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:
annos sexaginta natus es Aut plus eo,
or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:
plus aequo,
Cic. Lael. 16, 58:
plus paulo,
Ter. Heaut. 2, 1, 8:
paulo plus,
Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:
plus nimio,
overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:
uno plus Etruscorum cecidisse in acie,
one man more, Liv. 2, 7, 2.—
2.
In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:
ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,
of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:
ager multo pluris est,
is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:
quo pluris sint nostra oliveta,
id. Rep. 3, 9, 16:
pluris emere,
dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,
vendere,
id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:
aedificare,
Col. 1, 4, 7:
pluris est oculatus testis quam auriti decem,
of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:
mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,
Cic. Att. 12, 28, 2:
facio pluris omnium hominem neminem,
id. ib. 8, 2, 4:
facere aliquem pluris,
make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:
pluris habere,
id. Phil. 6, 4, 10:
aestimare,
id. Par. 6, 2, 48:
ducere,
id. Att. 7, 3, 5:
putare,
id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
3.
Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
4.
Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
* 5.
Like magis, with an adj.:
plus formosus, for formosior,
Nemes. Ecl. 4, 72.—
B.
In the plur.
1.
Comparatively, more in number:
omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,
Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:
nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,
Ter. Hec. 3, 1, 1:
ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,
Cic. Rep. 2, 31, 55:
multo plura,
many more things, Quint. 3, 6, 28.—
2.
In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;
1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,
id. Imp. Pomp. 7, 19:
quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,
Caes. B. G. 1, 18:
plura castella Pompeius tentaverat,
id. B. C. 3, 52:
summus dolor plures dies manere non potest,
Cic. Fin. 2, 28, 93:
pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,
id. 8, 4, 27:
quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,
Cic. Clu. 41, 115:
eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,
id. Verr. 2, 4, 28, § 64;
without verba: quid ego plura dicam?
id. de Or. 1, 5, 18:
pluribus haec exsecutus sum,
Phaedr. 3, 10, 59;
also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,
what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:
sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5.—
b.
Esp.: plures.
(α).
The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
(β).
Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:
quin prius Me ad plures penetravi?
Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
(γ).
The greater number, the majority:
plures nesciebant qua ex causa convenissent,
Vulg. Act. 19, 32.
III.
Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):
hujus sunt plurima simulacra,
Caes. B. G. 6, 17:
nos plurimis ignotissimi gentibus,
Cic. Rep. 1, 17, 26:
plurimae et maximae partes,
id. ib. 1, 4, 8:
plurimorum seculorum memoria,
id. ib. 3, 9, 14:
haec plurimis a me verbis dicta sunt,
id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:
me plurima praeda onustum,
Plaut. Rud. 4, 2, 4:
sermo,
Quint. 2, 2, 5:
risus,
id. 6, 3, 85:
res,
id. 6, 1, 51:
exercitatio,
id. 8 prooem. §
28: mons,
very large, Verg. A. 1, 419:
cervix,
id. G. 3, 52:
Aetna,
Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:
medio cum plurimus orbe Sol erat,
very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:
coma plurima,
very thick, id. ib. 13, 844:
sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,
mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:
plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,
many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,
oleaster plurimus,
Verg. G. 2, 183:
qua plurima mittitur ales,
Mart. 9, 56, 1:
plurima lecta rosa est,
Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):
ut haberet quam plurimum,
as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:
caput autem est, quam plurimum scribere,
id. de Or. 1, 33, 150:
ut in quoque oratore plurimum esset,
id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:
et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,
Cic. Rep. 2, 22, 40:
auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,
id. ib. 2, 9, 16:
si vero populus plurimum potest,
id. ib. 3, 14, 23; cf.:
qui apud me dignitate plurimum possunt,
id. Rosc. Am. 1, 4:
plurimum aliis praestare,
id. Inv. 2, 1, 1:
ut te plurimum diligam,
id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:
hoc ego utor uno omnium plurimum,
id. Fam. 11, 16, 2:
quantum (al. quanto) plurimum possunt,
Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):
plurimum quantum veritati nocuere,
Min. Fel. Oct. 22:
gratulor,
id. ib. 40:
(elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,
at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,
cum plurimum,
id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
(β).
In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:
artis,
Quint. 10, 5, 3:
auctoritatis et ponderis,
id. 9, 4, 91:
ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,
id. 10, 3, 1:
virtutum,
id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
(γ).
In the gen. pretii:
plurimi: immo unice unum plurimi pendit,
values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:
quem unum Alexander plurimi fecerat,
Nep. Eum. 2, 2:
ut quisque quod plurimi est possidet,
Cic. Par. 6, 2, 48.

Lewis & Short latin dictionary > multus
13 plurimum

multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
I.
Posit.
A.
In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):
multi fortissimi viri,
Cic. Fam. 5, 17, 3:
rationes,
id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:
beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,
Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:
multae et magnae contentiones,
many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:
O multas et graves offensiones,
id. Att. 11, 7, 3:
multi et graves dolores,
id. Verr. 2, 5, 45, § 119:
multi et varii timores,
Liv. 3, 16, 3:
multae bonaeque artes animi,
Sall. J. 28, 5:
multa et clara facinora,
Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:
multi improbi,
Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:
multi boni, docti, prudentes,
id. Fl. 4, 8:
multi nobiles,
id. Planc. 20, 50:
multa acerba habuit ille annus,
id. Sest. 27, 58; 66, 139:
multa infanda,
Liv. 28, 12, 5:
multa falsa,
id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:
multa secunda proelia,
victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:
multa libera capita,
freemen, id. 42, 41, 11:
multae liberae civitates,
republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:
multos fortes viros,
id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:
multi clari viri,
noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:
multi primarii viri,
id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:
multi clarissimi viri,
Cic. Phil. 11, 10, 24:
multi amplissimi viri,
id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:
multi honestissimi homines,
id. Fam. 15, 15, 3:
multi peritissimi homines,
id. Caecin. 24, 69:
multi summi homines,
id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:
multi clarissimi et sapientissimi viri,
id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:
in veteribus patronis multis,
Cic. Div. in Caecil. 1, 2:
multa praeterea bella gravia,
id. Agr. 2, 33, 90:
multis suppliciis justis,
id. Cat. 1, 8, 20:
multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,
id. Imp. Pomp. 2, 6:
plurima signa pulcherrima,
id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:
virtutes animi multae et magnae,
Cic. Imp. Pomp. 22, 64:
causas ille multas et graves habuit,
id. Clu. 30, 82;
and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,
id. Cael. 5, 12:
prodigia multa, foeda,
Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:
multi hominum,
Plin. 16, 25, 40, § 96:
multae silvestrium arborum,
id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:
nimium multa,
Cic. Fam. 4, 14, 3:
nimis multa,
id. Fin. 2, 18, 57:
insulae non ita multae,
not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:
parum multa scire,
too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:
quam minime multa vestigia servitutis,
as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:
minime multi remiges,
exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:
in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,
id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:
multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,
Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:
nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,
Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:
aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,
with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:
multa prece prosequi,
id. C. 4, 5, 33:
multa victima,
Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:
avis,
id. Am. 3, 5, 4:
tabella,
Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:
exstructa mensa multa carne rancida,
Cic. Pis. 27, 67:
multo labore quaerere aliquid,
with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:
cura,
Sall. J. 7, 4:
sol,
much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:
multo sanguine ea Poenis victoria stetit,
Liv. 23, 30, 2:
multum sanguinem haurire,
Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:
multam harenam mare evomit,
id. 4, 6, 8:
arbor,
id. 7, 4, 26:
silva,
id. 8, 10, 14:
multae vestis injectu opprimi,
Tac. A. 6, 50:
multa et lauta supellex,
Cic. Phil. 2, 27, 66:
aurum,
Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:
libertas,
Hor. S. 1, 4, 5:
multam salutem dicere alicui,
to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:
cum auro et argento multo,
Sall. J. 13, 6.—Of time:
Itaque multum diei processerat,
a great part of the day, Sall. J. 51, 2:
ad multum diem,
till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:
multo adhuc die,
when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:
multo denique die,
when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:
multa nocte,
late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:
multo mane,
very early, id. Att. 5, 4, 1:
multa opinio, for multorum,
the general opinion, Gell. 3, 16, 1:
velut multa pace,
as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:
multus homo,
one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:
video ego te, mulier, more multarum utier,
id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:
tenuis L. Virginius unusque e multis,
Cic. Fin. 2, 20, 62:
unus de multis esse,
id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;
potius inter multos prope singularis fuit,
id. Brut. 79, 274:
numerarer in multis,
among the herd of orators, id. ib. 97, 333:
e multis una sit tibi,
no better than others, Ov. R. Am. 682:
multum est,
it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:
ne multa: perquiritur a coactoribus,
Cic. Clu. 64, 181:
ne multis: Diogenes emitur,
id. ib. 16, 47:
quid multis moror?
Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:
multa reluctari,
Verg. G. 4, 301:
gemens,
id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:
deos testatus,
id. ib. 7, 593:
invehi,
Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):
haud multa moratus,
Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:
in multum velociores,
by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
B.
In partic.
1.
Too much, overmuch, excessive:
supellex modica, non multa,
Nep. Att. 13, 5.—
2.
In speech, much-speaking, diffuse, prolix:
qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,
Cic. de Or. 2, 4, 17:
ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,
id. ib. 2, 87, 358:
nolo in stellarum ratione multus vobis videri,
id. N. D. 2, 46, 119.—
3.
Frequent, frequently present:
in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,
Sall. J. 96, 3:
multus in eo proelio Caesar fuit,
was in many places, Flor. 4, 2, 50:
hen hercle hominem multum et odiosum mihi!
troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:
instare,
Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
A.
multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):
salve multum, gnate mi,
Plaut. Trin. 5, 2, 56:
multum vale,
farewell, id. Stich. 3, 2, 40:
hominem ineptum multum et odiosum mihi,
id. Men. 2, 2, 42:
opinor, Cassium uti non ita multum sorore,
not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:
multum mecum municipales homines loquuntur,
often, id. Att. 8, 13, 2:
non multum ille quidem nec saepe dicebat,
id. Brut. 34, 128:
non multum confidere,
not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:
sunt in venationibus,
often, frequently, id. ib. 4, 1:
in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,
Cic. Brut. 48, 178:
multum fuisse cum aliquo,
to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:
sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,
id. Fin. 5, 1, 3:
gratia valere,
to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:
res multum et saepe quaesita,
Cic. Leg. 3, 15, 33:
longe omnes multumque superabit,
id. Verr. 2, 5, 44, § 115:
multum et diu cogitans,
id. Div. 2, 1, 1:
diu multumque scriptitare,
id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:
multum loquaces,
very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:
mepti labores,
very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:
multum improbiores sunt quam a primo credidi,
much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:
multum robustior illo,
Juv. 19, 197:
majora,
Sil. 13, 708.— So with infra, post:
haud multum infra viam,
Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:
haud multum post mortem ejus,
Tac. A. 5, 3:
ut multum,
at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
B.
multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
1.
With comparatives and verbs which imply comparison:
multo tanto carior,
Plaut. Bacch. 2, 3, 76:
pauciores oratores,
Cic. de Or. 1, 3, 11:
facilius atque expeditius iter,
Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:
virtutem omnibus rebus multo anteponentes,
Cic. Fin. 4, 18, 49:
multo ceteros anteibant,
Tac. H. 4, 13:
multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,
Sall. J. 31, 28.—With malle:
multo mavolo,
Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:
meo judicio multo stare malo, quam, etc.,
Cic. Att. 12, 21, 1.—
2.
With sup. (rare but class.), by far, by much:
quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,
Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:
simulacrum multo antiquissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:
maxima pars,
id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:
multo id bellum maximum fuit,
Liv. 1, 11, 5:
pars multo maxima,
id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:
multo gratissima lux,
Hor. S. 1, 5, 39:
foedissimum,
Quint. 9, 4, 72:
optimum,
id. ib. 26:
pulcherrimum,
id. 1, 2, 24:
utilissima,
id. 2, 10, 1:
maxime,
Auct. Her. 4, 44, 58:
multo maxime miserabile,
Sall. C. 36, 4:
multo maxime ingenio validus,
id. J. 6, 1.—
3.
With particles denoting a difference, far, greatly, very:
multo aliter,
Ter. And. prol. 4:
multo aliter ac sperabat,
far otherwise than, Nep. Ham. 2:
quod non multo secus fieret, si,
not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
4.
In specifications of time, before ante and post, long, much:
non multo ante urbem captam,
Cic. Div. 1, 45, 101:
non multo ante,
not long before, Nep. Eum. 3, 3:
multo ante,
Cic. Fam. 4, 1, 1:
non multo post, quam, etc.,
not long after, id. Att. 12, 49, 9:
haud multo ante solis occasum,
Liv. 5, 39, 2:
multo ante noctem,
id. 27, 42, 13.—
5.
Very rarely with the positive for multum:
maligna multo,
very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
6.
Doubled, multo multoque, with comparatives:
multo multoque longior,
far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:
multo multoque operosius est,
Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
II.
Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
A.
In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;
so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!
Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:
ne plus minusve loqueretur,
Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);
so. non longius abesse plus minus octo milibus,
Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:
speranti plures... venerunt plusve minusve duae,
Mart. 8, 71, 4:
aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,
too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:
tantum et plus etiam ipse mihi deberet,
Cic. Att. 7, 3, 7:
vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,
and what is more, Liv. 9, 24, 8:
verbane plus an sententia valere debeat,
Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:
apud me argumenta plus quam testes valent,
id. Rep. 1, 38, 59:
valet enim salus plus quam libido,
id. ib. 1, 40, 63.—
(β).
With a partitive gen.:
vultis pecuniae plus habere,
Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:
nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,
id. Rep. 1, 4, 7; so,
plus virium,
id. Leg. 1, 2, 6:
plus hostium,
Liv. 2, 42:
plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,
Hor. Ep. 1, 17, 51:
in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,
Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:
plus ingenii,
id. ib. 1, 14, 22:
Albano non plus animi erat quam fidei,
as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
(γ).
With quam (some examples of which have already been given above):
non plus quam semel,
Cic. Off. 3, 15, 61:
confiteor eos... plus quam sicarios esse,
id. Phil. 2, 13, 31:
ne plus reddat quam acceperit,
id. Lael. 16, 58 et saep.:
non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,
into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:
plus quam decem dies abesse,
id. Phil. 2, 13, 31:
nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,
with more than, Liv. 38, 38, 8.—
(δ).
Without quam:
HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,
Liv. 24, 44:
plus milies audivi,
Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:
plus quingentos colaphos infregit mihi,
Ter. Ad. 2, 1, 46:
ferre plus dimidiati mensis cibaria,
Cic. Tusc. 2, 16, 37:
non plus mille quingentos aeris,
id. Rep. 2, 22, 40:
paulo plus ducentos passus a castris,
Liv. 31, 34:
cum plus annum aeger fuisset,
id. 40, 2:
parte plus dimidia rem auctam,
id. 29, 25.—
(ε).
With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:
VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,
more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:
ex his alius alio plus habet virium,
Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:
alterum certe non potest, ut plus una vera sit,
Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:
in columba plures videri colores, nec esse plus uno,
id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:
annos sexaginta natus es Aut plus eo,
or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:
plus aequo,
Cic. Lael. 16, 58:
plus paulo,
Ter. Heaut. 2, 1, 8:
paulo plus,
Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:
plus nimio,
overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:
uno plus Etruscorum cecidisse in acie,
one man more, Liv. 2, 7, 2.—
2.
In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:
ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,
of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:
ager multo pluris est,
is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:
quo pluris sint nostra oliveta,
id. Rep. 3, 9, 16:
pluris emere,
dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,
vendere,
id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:
aedificare,
Col. 1, 4, 7:
pluris est oculatus testis quam auriti decem,
of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:
mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,
Cic. Att. 12, 28, 2:
facio pluris omnium hominem neminem,
id. ib. 8, 2, 4:
facere aliquem pluris,
make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:
pluris habere,
id. Phil. 6, 4, 10:
aestimare,
id. Par. 6, 2, 48:
ducere,
id. Att. 7, 3, 5:
putare,
id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
3.
Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
4.
Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
* 5.
Like magis, with an adj.:
plus formosus, for formosior,
Nemes. Ecl. 4, 72.—
B.
In the plur.
1.
Comparatively, more in number:
omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,
Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:
nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,
Ter. Hec. 3, 1, 1:
ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,
Cic. Rep. 2, 31, 55:
multo plura,
many more things, Quint. 3, 6, 28.—
2.
In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;
1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,
id. Imp. Pomp. 7, 19:
quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,
Caes. B. G. 1, 18:
plura castella Pompeius tentaverat,
id. B. C. 3, 52:
summus dolor plures dies manere non potest,
Cic. Fin. 2, 28, 93:
pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,
id. 8, 4, 27:
quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,
Cic. Clu. 41, 115:
eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,
id. Verr. 2, 4, 28, § 64;
without verba: quid ego plura dicam?
id. de Or. 1, 5, 18:
pluribus haec exsecutus sum,
Phaedr. 3, 10, 59;
also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,
what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:
sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5.—
b.
Esp.: plures.
(α).
The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
(β).
Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:
quin prius Me ad plures penetravi?
Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
(γ).
The greater number, the majority:
plures nesciebant qua ex causa convenissent,
Vulg. Act. 19, 32.
III.
Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):
hujus sunt plurima simulacra,
Caes. B. G. 6, 17:
nos plurimis ignotissimi gentibus,
Cic. Rep. 1, 17, 26:
plurimae et maximae partes,
id. ib. 1, 4, 8:
plurimorum seculorum memoria,
id. ib. 3, 9, 14:
haec plurimis a me verbis dicta sunt,
id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:
me plurima praeda onustum,
Plaut. Rud. 4, 2, 4:
sermo,
Quint. 2, 2, 5:
risus,
id. 6, 3, 85:
res,
id. 6, 1, 51:
exercitatio,
id. 8 prooem. §
28: mons,
very large, Verg. A. 1, 419:
cervix,
id. G. 3, 52:
Aetna,
Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:
medio cum plurimus orbe Sol erat,
very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:
coma plurima,
very thick, id. ib. 13, 844:
sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,
mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:
plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,
many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,
oleaster plurimus,
Verg. G. 2, 183:
qua plurima mittitur ales,
Mart. 9, 56, 1:
plurima lecta rosa est,
Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):
ut haberet quam plurimum,
as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:
caput autem est, quam plurimum scribere,
id. de Or. 1, 33, 150:
ut in quoque oratore plurimum esset,
id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:
et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,
Cic. Rep. 2, 22, 40:
auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,
id. ib. 2, 9, 16:
si vero populus plurimum potest,
id. ib. 3, 14, 23; cf.:
qui apud me dignitate plurimum possunt,
id. Rosc. Am. 1, 4:
plurimum aliis praestare,
id. Inv. 2, 1, 1:
ut te plurimum diligam,
id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:
hoc ego utor uno omnium plurimum,
id. Fam. 11, 16, 2:
quantum (al. quanto) plurimum possunt,
Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):
plurimum quantum veritati nocuere,
Min. Fel. Oct. 22:
gratulor,
id. ib. 40:
(elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,
at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,
cum plurimum,
id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
(β).
In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:
artis,
Quint. 10, 5, 3:
auctoritatis et ponderis,
id. 9, 4, 91:
ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,
id. 10, 3, 1:
virtutum,
id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
(γ).
In the gen. pretii:
plurimi: immo unice unum plurimi pendit,
values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:
quem unum Alexander plurimi fecerat,
Nep. Eum. 2, 2:
ut quisque quod plurimi est possidet,
Cic. Par. 6, 2, 48.

Lewis & Short latin dictionary > plurimum
14 contingo [1]

1. contingo, tigī, tāctum, ere (con u. tango), I) v. tr. berühren, anrühren, A) eig.: a) übh., bei Ang. womit? m. Abl., v. leb. Wesen, crus alcis calce, Suet.: mento humum, Curt.: alqm digito, s. digitus: summas pede undas, Ov.: exstinctos ore suo focos, Ov.: terram osculo, m. einem Kusse b. = einen K. auf die Erde drücken, Liv. – summa sidera plantis, auf Sternen wandeln (poet. zur Bezeichnung der höchsten Glückseligkeit), Prop. – v. lebl. Subjj., c. montes suo igni (v. der Sonne), Lucr.: paene terram (v. Monde), Cic.: caules nulla ex parte (v. Weinstocke), Cic.: ne arbusculae inter se contingant, Col.: curalium, quo primum contigit auras tempore, durescit, mit der Luft in Berührung gekommen ist, Ov. – im Passiv, paene ut radiis (solis) prius quam terra contingeretur, Suet.: fenestrae sic editae, ne manu contingi (berührt = erreicht werden) possint, Col.

b) fassend, anfassend, umfassend, berühren, dah. deutsch zuw. fassen, erfassen, umfassen, ergreifen, funem manu, Verg.: alterā manu orientem, alterā occidentem, Curt.: datas habenas manibus, Ov.: (alcis) manum, Vell.: (alcis) dextram, Liv. u. Val. Max.: alcis genua, Apul. u. Dict. – taurum, quamvis mitem, metuit contingere primo, Ov.: contigit et glebam; contactu gleba potenti massa fit, Ov. – v. Vögeln, facile cibum terrestrem rostris, Cic. – prägn., etw. anrüh ren = sich aneignen, an etw. sich vergreifen, ideoque nec sua custodiunt, nec aliena contingunt Mela 2, 1, 11 (2. § 11).

c) kostend, speisend berühren, anrühren, deutsch auch von etw. kosten, cibos ore, Ov.: granum, Hor.: aquas, fontem, Ov. – feindl., v. Vögeln = anfressen, asservarent corpus, ut ne aves quidem contingerent, Curt. 7, 5 (24), 40.

d) bestreichend, bestreuend, benetzend berühren, bestreichen, bestreuen, ora nati sacro medicamine, Ov.: cibos sale modice, Cels.: caseum torrido sale, Col.: lac parco sale, Verg.

e) befleckend, entehrend berühren, corpus corpore, Plaut. Amph. 834.

f) ansteckend berühren, anstecken, morsu serpentis contingitur, Dict. 2, 14: venenatis morsibus contacta nonnulla iumenta, Apul. met. 9, 2: quaedam in contactos corporis vitia transiliunt, Sen. de ira 3, 8, 1.

g) auf od. an etw. anstoßend berühren, α) seiner Höhe, Länge nach bis zu etw. hinauf- od. hinabreichen, nubes aërio vertice (v. einem hohen Berge), Tibull.: sidera comā (v. einem hohen Baume), Ov.: nullas profecto terras caelum contingere, Liv.: u. (im Bilde) dum corporis aut externa (bona) iaceant humi...; alia autem illa divina longe lateque se pandant caelumque contingant, sich bis zum H. erheben, Cic. – cum pedes imum gradum (sellae regiae) non contingerent, mensam subdidit pedibus, Curt. – β) seiner Ausdehnung in die Breite nach bis zu etw. hinreichen, reichen, an etw. unmittelbar stoßen, milites disponit non certis spatiis intermissis, sed perpetuis vigiliis stationibusque, ut contingant inter se, Caes. – v. Lebl., turris contingens vallum, Caes.: agger murum hostium paene contingit, Caes.: trabes non inter se contingunt, Caes. – bes. als geogr. t. t., unmittelbar stoßen, -liegen, -angrenzen an usw., quorum agri non contingunt mare, Cic.: Helvii, qui fines Arvernorum contingunt, Caes.: saltus Vescinus Falernum contingens agrum, Liv.: sinum parva oppida contingunt, Mela: contingentes Illyricum coloniae, Suet.: Aegyptus dorso Aethiopiam contingit, Mela. – m. ex od. ab u. Abl., radices montis ex utraque parte ripae fluminis contingunt, Caes.: Atlanticus Oceanus terras ab occidente contingit, Mela.

h) ein Ziel erreichend berühren, etw. erreichen, α) ein Ziel mit einem Geschosse treffend erreichen, treffen, ex tanta altitudine contingere hostem posse, Liv. – ipsam avem contingere ferro non valuit, Verg.: da mihi quod petitur certo contingere ferro, Ov. – β) ein Ziel infolge der Bewegung erreichen, sowohl v. Pers. = wohin gelangen, einen Ort betreten, optatam cursu metam, Hor.: Ephyren pennis, Ov.: Italiam, Verg.: Coronen, Dict.: Cadmeïda arcem, Ov.: terram od. litora, das Land, das Ufer betreten (v. Seefahrern), Ov., Dict. u.a. (s. Deder. Dict. 2, 1). – als v. Lebl. = etw. erreichen, treffen, quam regionem cum superavit animus naturamque sui similem contigit atque agnovit, Cic. Tusc. 1, 43 (vgl. ibid. cum ad sui simile penetravit). – γ) bis zu jmd. od. jmds. Ohren dringen, v. Tönen, v. Gerüchten usw., inde deos hominesque voco; nec contigit ullum vox mea mortalem, Ov.: contigerat nostras infamia temporis aures, Ov.: u. fando contigit aures m. folg. Acc. u. Infin. = es drang das Gerücht zu Ohren, das usw., Ov. met. 15, 497 sqq.

B) übtr.: a) jmd. od. etw. berühren = mit jmd. od. etw. in Berührung (Beziehung) stehen, α) übh., v. Umständen, jmd. od. etw. angehen, jmdm. zustehen, zuständig sein, haec consultatio tota de re pertinente ad vos est; Romanos nihil contingit, nisi quatenus etc., Liv.: meam causam, quae nihil eo facto contingitur, ne miscueris, Liv.: absol., cognitio de suspectis tutoribus contingit (ist zuständig), Macer dig. 1, 21, 4. – β) mit jmd. durch irgend ein Verhältnis (Verwandtschaft, Freundschaft, Umgang usw.) in Berührung (Beziehung) stehen, alqm sanguine, Sen.: alqm sanguine ac genere, Liv.: alqos aut propinquitate aut amicitiā, Liv.: regiam aut propinquitate aut affinitate aut ministeriis, Liv.: alqm longinquā od. propinquā cognatione, Curt.: alqm a matre artissimo gradu, Suet.: Caesarum domum nullo gradu, Suet.: Claudiorum familiam artissimo sanguinis vinculo, Val. Max.: alqm modico usu (Umgang), Tac.: deos propius, mit den Göttern (= mit den Größen der Erde) im näheren Umgang stehen, Hor.

b) jmd. ergreifend berühren, sowohl v. angenehmen u. unangenehmen Eindrücken, jmd. berühren, ergreifen, treffen, numine contactae suo, begeistert, Ov.: quam me manifesta libido contigit, Ov.: quos in aliqua sua fortuna publica quoque contingebat cura, Liv.: contactus nullis ante cupidinibus, Prop. – als v. Schicksalen, jmd. betreffen, nec umquam contacti simili sorte rogetis opem, Ov. trist. 3, 4, 78.

c) moralisch befleckend, entweihend berühren = antasten, anstecken, beflecken, entweihen (s. Drak. Liv. 2, 5, 2 u. 4, 15, 8), contacturum (sese) funebribus diris signa tela arma hostium, mit dem Fluche der Vernichtung beladen, Liv.: quae (auspicia) ut primum contacta sint ab eo, a quo nec ius nec fas fuerit, Liv. – gew. im Partiz. Perf., dies contactus religione, mit Fluch beladen, Liv.: bona contacta pretiis regni mercandi, Liv.: equi nullo mortali opere contacti, Tac.: casta et nullis contacta vitiis pectora, Tac. – bes. durch Teilnahme, plebs contacta regiā praedā, Liv.: milites contacti sacrilegio, Liv.: ut omnia contacta societate peculatus viderentur, Liv.: omnes contacti eā violatione templi, Liv.: velut contactā civitate rabie duorum iuvenum, Liv.: hic contactus ensis deserat castum latus, Sen. poët.

d) teilhaftig werdend berühren, α) v. dem, der etw. erlangt, etw. erlangen, zu etw. kommen, aevi c. florem, Lucr. 1, 564: prius periere, quam quod petierant contingerent, Phaedr. 1, 20 (22), 6. – β) v. dem, was jmdm. zuteil wird, jmdm. zufallen, palma frugum indubitata Italiam contigit, Plin. 18, 109: sors Tyrrhenum contigit, Vell. 1, 1. § 4: ut quemque sors contigerat, Dict. 5, 13 extr. – v. Üblen, jmd. treffen, auf jmd. fallen, quos aliquā parte suspicio favoris in regem contigerat, Liv. 45, 31, 3.

e) teilhaftig werden lassend mit etw. berühren = von etw. treffen od. ergreifen lassen, ignotā animum (virginis) contingere curā (v. der Venus), Val. Flacc. 7, 173.

f) darstellend berühren, alqd strictim, Lact. 2, 10, 15 (bei Cic. ad Att. 2, 1. § 1 strictim attingere).

II) v. intr. zutreffen, eintreffen, sich treffen, sich fügen, eintreten, v. Ereignissen, die infolge günstiger od. ungünstiger Verhältnisse sich zutragen, begegnen, v. glücklichen Ereignissen zuw. = glücken, gelingen, m. Dat. (wem?) auch = zuteil werden (vgl. Otto Cic. de rep. 1, 14. p. 38 ed. Osann. Heusinger Cic. de off. 2, 14, 12), α) ganz absol.: hanc mihi expetivi; contigit, Ter.: si contingit od. si continget, Quint.: forsitan si contigerit, wenn ich etwa das Glück haben sollte (als Parenthese), Amm. – β) m. Ang. was? im Nom.: id cum contigit, Cic.: si qua pugnandi occasio esset, postquam ea nulla contigerat, Liv.: neque prius cursus contingere potest (kann ein Wettlauf vor sich gehen) quam scierimus, quo sit et quā perveniendum, Quint.: ubi quid melius contingit et unctius, Hor.: ambulas inter nos, non quasi contingas, nicht als ob es ein Glück für uns wäre, Plin. pan.: id quod in hoc contigit bello, Auct. b. Hisp.: quantulumcumque temporis contigit, Sen.: animus supra omnia quae contingunt acciduntque eminens, über alle Begegnisse und Zufälle, Sen. ep. 66, 6. – mit Abl. (durch), magis adeo id facilitate quam aliā ullā culpā meā contigit, Cic.: quae (examina apium) dono vel aucupio contingunt, man geschenkt bekommt oder selbst einfängt, Col. 9, 8, 5. – m. ex (infolge) u. Abl., contingit eadem claritas etiam ex accidentibus, Quint.: ex nidore hilaritas contingit, Mela. – m. Dat. (wem?), quoniam tantum habemus otii, quantum iam diu nobis non contigit, Cic.: quam rem paucis contigisse docebat, Caes.: contigit tibi magnifica res, Val. Max.: si mihi vita contigerit, Planc. in Cic. ep.: mihi omnia, quae opto, contingant, Cic.: an est quicquam, quod Veientibus optatum aeque contingere possit, quam ut etc., Liv.: ne quid iis, quos amasti, mali putes contigisse, Cic.: contingent oculis videnda crura, Ov.: qualis (dux) si qui nunc esset, tibi idem, quod illis accidit, contigisset, Cic. Phil. 2, 17: m. Abl. (durch), hoc si tibi felicitate quādam contigisset, Cic. – zugl. m. Dat. des Prädikats, ut tamen id per M. Agrippam securo ei posse contingere non existimarent, Vell. – γ) mit Angabe was? im Infin.: celeriter antecellere omnibus ingenii gloriā contigit, Cic. Arch. 4: fingere cinctutis non exaudita Cethegis continget, Hor.: ita mihi contingat aut honeste degere aut mori, Sen. rhet.: contingat modo te filiamque tuam fortes invenire, Plin. ep. – m. Dat. (wem?), non cuivis homini contingit adire Corinthum, Hor.: nec tamen scio quem reum illi defendere nisi se contigerit, Sen. rhet.: contigit nobis bene componere animum, Sen.: ita mihi contingat herede filio mori, Quint.: contigit ei ter triumphare, Val. Max. – zugl. m. Dat. des Prädikats, Iovis esse nepoti contigit haud uni, Ov.: quo tempore mihi fratrique meo destinari praetoribus contigit, Vell.: ita mihi libero et vivere contingat et mori, Sen. rhet. – δ) m. Ang. was? durch einen Satz m. ut u. Konj., quoniam autem, tecum ut essem, non contigit, Cic.: vix mehercle contingere potest, ut hilares ab hac impatientia laetique discedant, quos pudor dimittit, Ps. Quint. decl. – m. Dat. (wem?), huic contigit (diesem glückte es, dieser hatte das Glück, war so glücklich), ut patriam e servitute in libertatem vindicaret, Nep.: nec ulli alii contigisse scio, ut discipuli non audiri desiderarent, sed contenti essent audire, Sen. rhet. – gew. m. vorhergehender (allg.) Ang. des was? im Nom., nec ullo casu arbitror hoc constanti homini posse contingere, ut ulla intermissio fiat officii, Cic.: soli hoc contingit sapienti, ut nihil faciat invitus, Cic.: qui honos huic uni ante id tempus contigit, ut, cum patri populus statuam posuisset, filio quoque daret, Nep.

lateinisch-deutsches > contingo [1]

15 meo

meo, āvi, ātum, āre, sich in einer bestimmten Bahn (Heerstraße, Flußbett, Kanal [Luftröhre] usw.) od. nach gegebenen Gesetzen mit einer gewissen Regelmäßigkeit, in einem Zuge fortbewegen, ziehen, wandeln, gehen, α) v. leb. Subjj.: means exercitus, Curt.: domus Plutonia, quo simul mearis, Hor.: in orientem comite Liviā, Tac. – acipenser, unus omnium piscium squamis ad os versis, contra quam in nando meant (sc. ceteri pisces omnes), Plin. – β) v. lebl. Subjj.: v. Wagen, interruptis angusto transitu iugis, ita ut vix singula meent plaustra, Plin. – v. Schiffen, cum triremes huc illuc mearent, Tac.: iter, quā (wo) meant navigia, Curt. – v. Flüssen usw., fließen, strömen, quod (flumen) specu mergitur alteque conditum meat, Plin. ep.: amnis libero cursu meat, Curt.: aquae meantis sonus, Curt.: Pontus semper extra meat in Propontidem, Plin.: Rhodanus fluvius ex Alpibus veniens per Lemannum lacum meat, Mart. Cap. – v. Himmelskörpern, meantia sidera, Planeten, Ov.: lunaris illa orbita ceteraque supra lunam meantia (sidera), Sen.: siderum cursus in occasum meantium, Lact.: quā sidera lege mearent, Ov.: circulus, per quem sol meat, Plin. – v. Atem, liberius meare spiritus coeperat, Curt.: interclusus spiritus arte meabat, Lucr.; vgl. anima diversa in membra means, Lucan. – von Luft u. Dunst, meat aura per quaedam velut organa, Quint.: vapor is, quem sol mittit, lumenque serenum non per inane meat vacuum, Lucr.: quaeve sit ollis (genitalibus materiai corporibus) reddita mobilitas magnum per inane meandi, Lucr. – / Lucil. 190 liest Vahlen² ›vera manet sententia cordi‹.

lateinisch-deutsches > meo

16 contingo

1. contingo, tigī, tāctum, ere (con u. tango), I) v. tr. berühren, anrühren, A) eig.: a) übh., bei Ang. womit? m. Abl., v. leb. Wesen, crus alcis calce, Suet.: mento humum, Curt.: alqm digito, s. digitus: summas pede undas, Ov.: exstinctos ore suo focos, Ov.: terram osculo, m. einem Kusse b. = einen K. auf die Erde drücken, Liv. – summa sidera plantis, auf Sternen wandeln (poet. zur Bezeichnung der höchsten Glückseligkeit), Prop. – v. lebl. Subjj., c. montes suo igni (v. der Sonne), Lucr.: paene terram (v. Monde), Cic.: caules nulla ex parte (v. Weinstocke), Cic.: ne arbusculae inter se contingant, Col.: curalium, quo primum contigit auras tempore, durescit, mit der Luft in Berührung gekommen ist, Ov. – im Passiv, paene ut radiis (solis) prius quam terra contingeretur, Suet.: fenestrae sic editae, ne manu contingi (berührt = erreicht werden) possint, Col.

b) fassend, anfassend, umfassend, berühren, dah. deutsch zuw. fassen, erfassen, umfassen, ergreifen, funem manu, Verg.: alterā manu orientem, alterā occidentem, Curt.: datas habenas manibus, Ov.: (alcis) manum, Vell.: (alcis) dextram, Liv. u. Val. Max.: alcis genua, Apul. u. Dict. – taurum, quamvis mitem, metuit contingere primo, Ov.: contigit et glebam; contactu gleba potenti massa fit, Ov. – v. Vögeln, facile cibum terrestrem rostris, Cic. – prägn., etw. anrüh-

————

ren = sich aneignen, an etw. sich vergreifen, ideoque nec sua custodiunt, nec aliena contingunt Mela 2, 1, 11 (2. § 11).

c) kostend, speisend berühren, anrühren, deutsch auch von etw. kosten, cibos ore, Ov.: granum, Hor.: aquas, fontem, Ov. – feindl., v. Vögeln = anfressen, asservarent corpus, ut ne aves quidem contingerent, Curt. 7, 5 (24), 40.

d) bestreichend, bestreuend, benetzend berühren, bestreichen, bestreuen, ora nati sacro medicamine, Ov.: cibos sale modice, Cels.: caseum torrido sale, Col.: lac parco sale, Verg.

e) befleckend, entehrend berühren, corpus corpore, Plaut. Amph. 834.

f) ansteckend berühren, anstecken, morsu serpentis contingitur, Dict. 2, 14: venenatis morsibus contacta nonnulla iumenta, Apul. met. 9, 2: quaedam in contactos corporis vitia transiliunt, Sen. de ira 3, 8, 1.

g) auf od. an etw. anstoßend berühren, α) seiner Höhe, Länge nach bis zu etw. hinauf- od. hinabreichen, nubes aërio vertice (v. einem hohen Berge), Tibull.: sidera comā (v. einem hohen Baume), Ov.: nullas profecto terras caelum contingere, Liv.: u. (im Bilde) dum corporis aut externa (bona) iaceant humi...; alia autem illa divina longe lateque se pandant caelumque contingant, sich bis zum H. erheben, Cic. – cum pedes imum gradum (sellae regiae) non

————

contingerent, mensam subdidit pedibus, Curt. – β) seiner Ausdehnung in die Breite nach bis zu etw. hinreichen, reichen, an etw. unmittelbar stoßen, milites disponit non certis spatiis intermissis, sed perpetuis vigiliis stationibusque, ut contingant inter se, Caes. – v. Lebl., turris contingens vallum, Caes.: agger murum hostium paene contingit, Caes.: trabes non inter se contingunt, Caes. – bes. als geogr. t. t., unmittelbar stoßen, -liegen, -angrenzen an usw., quorum agri non contingunt mare, Cic.: Helvii, qui fines Arvernorum contingunt, Caes.: saltus Vescinus Falernum contingens agrum, Liv.: sinum parva oppida contingunt, Mela: contingentes Illyricum coloniae, Suet.: Aegyptus dorso Aethiopiam contingit, Mela. – m. ex od. ab u. Abl., radices montis ex utraque parte ripae fluminis contingunt, Caes.: Atlanticus Oceanus terras ab occidente contingit, Mela.

h) ein Ziel erreichend berühren, etw. erreichen, α) ein Ziel mit einem Geschosse treffend erreichen, treffen, ex tanta altitudine contingere hostem posse, Liv. – ipsam avem contingere ferro non valuit, Verg.: da mihi quod petitur certo contingere ferro, Ov. – β) ein Ziel infolge der Bewegung erreichen, sowohl v. Pers. = wohin gelangen, einen Ort betreten, optatam cursu metam, Hor.: Ephyren pennis, Ov.: Italiam, Verg.: Coronen, Dict.: Cadmeïda arcem, Ov.: terram od. litora, das Land, das Ufer betreten (v. Seefahr-

————

ern), Ov., Dict. u.a. (s. Deder. Dict. 2, 1). – als v. Lebl. = etw. erreichen, treffen, quam regionem cum superavit animus naturamque sui similem contigit atque agnovit, Cic. Tusc. 1, 43 (vgl. ibid. cum ad sui simile penetravit). – γ) bis zu jmd. od. jmds. Ohren dringen, v. Tönen, v. Gerüchten usw., inde deos hominesque voco; nec contigit ullum vox mea mortalem, Ov.: contigerat nostras infamia temporis aures, Ov.: u. fando contigit aures m. folg. Acc. u. Infin. = es drang das Gerücht zu Ohren, das usw., Ov. met. 15, 497 sqq.

B) übtr.: a) jmd. od. etw. berühren = mit jmd. od. etw. in Berührung (Beziehung) stehen, α) übh., v. Umständen, jmd. od. etw. angehen, jmdm. zustehen, zuständig sein, haec consultatio tota de re pertinente ad vos est; Romanos nihil contingit, nisi quatenus etc., Liv.: meam causam, quae nihil eo facto contingitur, ne miscueris, Liv.: absol., cognitio de suspectis tutoribus contingit (ist zuständig), Macer dig. 1, 21, 4. – β) mit jmd. durch irgend ein Verhältnis (Verwandtschaft, Freundschaft, Umgang usw.) in Berührung (Beziehung) stehen, alqm sanguine, Sen.: alqm sanguine ac genere, Liv.: alqos aut propinquitate aut amicitiā, Liv.: regiam aut propinquitate aut affinitate aut ministeriis, Liv.: alqm longinquā od. propinquā cognatione, Curt.: alqm a matre artissimo gradu, Suet.: Caesarum domum nullo gradu, Suet.:

————

Claudiorum familiam artissimo sanguinis vinculo, Val. Max.: alqm modico usu (Umgang), Tac.: deos propius, mit den Göttern (= mit den Größen der Erde) im näheren Umgang stehen, Hor.

b) jmd. ergreifend berühren, sowohl v. angenehmen u. unangenehmen Eindrücken, jmd. berühren, ergreifen, treffen, numine contactae suo, begeistert, Ov.: quam me manifesta libido contigit, Ov.: quos in aliqua sua fortuna publica quoque contingebat cura, Liv.: contactus nullis ante cupidinibus, Prop. – als v. Schicksalen, jmd. betreffen, nec umquam contacti simili sorte rogetis opem, Ov. trist. 3, 4, 78.

c) moralisch befleckend, entweihend berühren = antasten, anstecken, beflecken, entweihen (s. Drak. Liv. 2, 5, 2 u. 4, 15, 8), contacturum (sese) funebribus diris signa tela arma hostium, mit dem Fluche der Vernichtung beladen, Liv.: quae (auspicia) ut primum contacta sint ab eo, a quo nec ius nec fas fuerit, Liv. – gew. im Partiz. Perf., dies contactus religione, mit Fluch beladen, Liv.: bona contacta pretiis regni mercandi, Liv.: equi nullo mortali opere contacti, Tac.: casta et nullis contacta vitiis pectora, Tac. – bes. durch Teilnahme, plebs contacta regiā praedā, Liv.: milites contacti sacrilegio, Liv.: ut omnia contacta societate peculatus viderentur, Liv.: omnes contacti eā violatione templi, Liv.: velut contactā civitate rabie duorum iuvenum, Liv.: hic contactus ensis dese-

————

rat castum latus, Sen. poët.

d) teilhaftig werdend berühren, α) v. dem, der etw. erlangt, etw. erlangen, zu etw. kommen, aevi c. florem, Lucr. 1, 564: prius periere, quam quod petierant contingerent, Phaedr. 1, 20 (22), 6. – β) v. dem, was jmdm. zuteil wird, jmdm. zufallen, palma frugum indubitata Italiam contigit, Plin. 18, 109: sors Tyrrhenum contigit, Vell. 1, 1. § 4: ut quemque sors contigerat, Dict. 5, 13 extr. – v. Üblen, jmd. treffen, auf jmd. fallen, quos aliquā parte suspicio favoris in regem contigerat, Liv. 45, 31, 3.

e) teilhaftig werden lassend mit etw. berühren = von etw. treffen od. ergreifen lassen, ignotā animum (virginis) contingere curā (v. der Venus), Val. Flacc. 7, 173.

f) darstellend berühren, alqd strictim, Lact. 2, 10, 15 (bei Cic. ad Att. 2, 1. § 1 strictim attingere).

II) v. intr. zutreffen, eintreffen, sich treffen, sich fügen, eintreten, v. Ereignissen, die infolge günstiger od. ungünstiger Verhältnisse sich zutragen, begegnen, v. glücklichen Ereignissen zuw. = glücken, gelingen, m. Dat. (wem?) auch = zuteil werden (vgl. Otto Cic. de rep. 1, 14. p. 38 ed. Osann. Heusinger Cic. de off. 2, 14, 12), α) ganz absol.: hanc mihi expetivi; contigit, Ter.: si contingit od. si continget, Quint.: forsitan si contigerit, wenn ich etwa das Glück haben sollte (als Parenthese), Amm. – β) m.

————

Ang. was? im Nom.: id cum contigit, Cic.: si qua pugnandi occasio esset, postquam ea nulla contigerat, Liv.: neque prius cursus contingere potest (kann ein Wettlauf vor sich gehen) quam scierimus, quo sit et quā perveniendum, Quint.: ubi quid melius contingit et unctius, Hor.: ambulas inter nos, non quasi contingas, nicht als ob es ein Glück für uns wäre, Plin. pan.: id quod in hoc contigit bello, Auct. b. Hisp.: quantulumcumque temporis contigit, Sen.: animus supra omnia quae contingunt acciduntque eminens, über alle Begegnisse und Zufälle, Sen. ep. 66, 6. – mit Abl. (durch), magis adeo id facilitate quam aliā ullā culpā meā contigit, Cic.: quae (examina apium) dono vel aucupio contingunt, man geschenkt bekommt oder selbst einfängt, Col. 9, 8, 5. – m. ex (infolge) u. Abl., contingit eadem claritas etiam ex accidentibus, Quint.: ex nidore hilaritas contingit, Mela. – m. Dat. (wem?), quoniam tantum habemus otii, quantum iam diu nobis non contigit, Cic.: quam rem paucis contigisse docebat, Caes.: contigit tibi magnifica res, Val. Max.: si mihi vita contigerit, Planc. in Cic. ep.: mihi omnia, quae opto, contingant, Cic.: an est quicquam, quod Veientibus optatum aeque contingere possit, quam ut etc., Liv.: ne quid iis, quos amasti, mali putes contigisse, Cic.: contingent oculis videnda crura, Ov.: qualis (dux) si qui nunc esset, tibi idem, quod illis accidit, contigisset, Cic. Phil. 2, 17: m. Abl.

————

(durch), hoc si tibi felicitate quādam contigisset, Cic. – zugl. m. Dat. des Prädikats, ut tamen id per M. Agrippam securo ei posse contingere non existimarent, Vell. – γ) mit Angabe was? im Infin.: celeriter antecellere omnibus ingenii gloriā contigit, Cic. Arch. 4: fingere cinctutis non exaudita Cethegis continget, Hor.: ita mihi contingat aut honeste degere aut mori, Sen. rhet.: contingat modo te filiamque tuam fortes invenire, Plin. ep. – m. Dat. (wem?), non cuivis homini contingit adire Corinthum, Hor.: nec tamen scio quem reum illi defendere nisi se contigerit, Sen. rhet.: contigit nobis bene componere animum, Sen.: ita mihi contingat herede filio mori, Quint.: contigit ei ter triumphare, Val. Max. – zugl. m. Dat. des Prädikats, Iovis esse nepoti contigit haud uni, Ov.: quo tempore mihi fratrique meo destinari praetoribus contigit, Vell.: ita mihi libero et vivere contingat et mori, Sen. rhet. – δ) m. Ang. was? durch einen Satz m. ut u. Konj., quoniam autem, tecum ut essem, non contigit, Cic.: vix mehercle contingere potest, ut hilares ab hac impatientia laetique discedant, quos pudor dimittit, Ps. Quint. decl. – m. Dat. (wem?), huic contigit (diesem glückte es, dieser hatte das Glück, war so glücklich), ut patriam e servitute in libertatem vindicaret, Nep.: nec ulli alii contigisse scio, ut discipuli non audiri desiderarent, sed contenti essent audire, Sen. rhet. – gew. m. vorhergehender (allg.) Ang. des was? im

————

Nom., nec ullo casu arbitror hoc constanti homini posse contingere, ut ulla intermissio fiat officii, Cic.: soli hoc contingit sapienti, ut nihil faciat invitus, Cic.: qui honos huic uni ante id tempus contigit, ut, cum patri populus statuam posuisset, filio quoque daret, Nep.

————————

2. con-tingo (-tinguo), ere, benetzen, colore semina rerum, Lucr. 2, 755: u. so Lucr. 1, 938. – übtr., musaeo cuncta lepore, würzen, Lucr. 1, 934. – ⇒ Andere Beispiele ziehe ich zu 1. contingo no. I, d, w. s.

Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > contingo

17 meo

meo, āvi, ātum, āre, sich in einer bestimmten Bahn (Heerstraße, Flußbett, Kanal [Luftröhre] usw.) od. nach gegebenen Gesetzen mit einer gewissen Regelmäßigkeit, in einem Zuge fortbewegen, ziehen, wandeln, gehen, α) v. leb. Subjj.: means exercitus, Curt.: domus Plutonia, quo simul mearis, Hor.: in orientem comite Liviā, Tac. – acipenser, unus omnium piscium squamis ad os versis, contra quam in nando meant (sc. ceteri pisces omnes), Plin. – β) v. lebl. Subjj.: v. Wagen, interruptis angusto transitu iugis, ita ut vix singula meent plaustra, Plin. – v. Schiffen, cum triremes huc illuc mearent, Tac.: iter, quā (wo) meant navigia, Curt. – v. Flüssen usw., fließen, strömen, quod (flumen) specu mergitur alteque conditum meat, Plin. ep.: amnis libero cursu meat, Curt.: aquae meantis sonus, Curt.: Pontus semper extra meat in Propontidem, Plin.: Rhodanus fluvius ex Alpibus veniens per Lemannum lacum meat, Mart. Cap. – v. Himmelskörpern, meantia sidera, Planeten, Ov.: lunaris illa orbita ceteraque supra lunam meantia (sidera), Sen.: siderum cursus in occasum meantium, Lact.: quā sidera lege mearent, Ov.: circulus, per quem sol meat, Plin. – v. Atem, liberius meare spiritus coeperat, Curt.: interclusus spiritus arte meabat, Lucr.; vgl. anima diversa in membra means, Lucan. – von Luft u. Dunst, meat aura per quaedam velut organa, Quint.:

————

vapor is, quem sol mittit, lumenque serenum non per inane meat vacuum, Lucr.: quaeve sit ollis (genitalibus materiai corporibus) reddita mobilitas magnum per inane meandi, Lucr. – ⇒ Lucil. 190 liest Vahlen² ›vera manet sententia cordi‹.

Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > meo

18 place

I [pleɪs]
nome

1) (location, position) posto m., luogo m.

from place to place — da un luogo all'altro

in places — [damaged, worn] in diversi punti, qua e là

place of birth, of work — luogo di nascita, di lavoro

place of residence — (luogo di) residenza

same time, same place — stesso posto, stessa ora

to be in the right place at the right time — essere nel posto giusto al momento giusto

to be in two places at once — essere in due posti contemporaneamente

it's no place for a child! — non è un posto per bambini

this is the place for me! — questo è il posto che fa per me!

in Oxford, of all places! — proprio a Oxford, figurati!

to lose one's place — (in book) perdere il segno; (in speech) perdere il filo (del discorso)

2) (town, hotel, etc.) posto m.

a good place to eat — un posto in cui si mangia bene

a little place called... — un piccolo paese che si chiama...

to be seen in all the right places — farsi vedere nei posti giusti

all over the place — (everywhere) dappertutto, ovunque; colloq. [ speech] senza capo né coda; [ hair] in disordine

3) (home, house) casa f.

at, to Jane's place — da Jane, a casa di Jane

a place by the sea — una casa vicino al mare

a place of one's own — un posto tutto per sé

your place or mine? — da te o da me?

4) (seat, space, setting) posto m.

to keep a place — tenere un posto

please take your places — accomodatevi per favore

to lay o set a place for sb. — apparecchiare o mettere un posto per qcn

5) (on team, committee, with firm) posto m. (on in)

a place as — un posto come [cook, cleaner]

6) BE univ.

to get a place on — essere ammesso a [ course]

7) (in competition, race) posto m., posizione f.

to finish in first place — terminare (una gara) al primo posto

to take second place — fig. (in importance) passare in secondo piano (to rispetto a)

8) (in argument)

in the first place — (firstly) in primo luogo; (at the outset) per cominciare, per prima cosa, innanzitutto

9) (in correct position)

everything is in its place — è tutto a posto

to hold sth. in place — tenere qcs. al suo posto

in place — [ law] esistente; [ scheme] in atto

to know one's place — fig. sapere stare al proprio posto

to put sb. in his, her place — rimettere qcn. al suo posto

10) (role)

to have no place in — non avere un ruolo in [ organization]

to fill sb.'s place — sostituire qcn.

it's not my place to do — non spetta a me fare

11) (situation)

in my, his place — al mio, suo posto

to change places with sb. — fare cambio o scambiarsi di posto con qcn

12) (moment) momento m.

this is not the place to do — non è il momento di fare

in places — [funny, boring, silly] a tratti, di tanto in tanto

13) out of place [remark, behaviour] fuori luogo

to look out of place — [building, person] sembrare fuori posto, stonare

to feel out of place — sentirsi fuori posto

14) in place of al posto di [person, object]

••

that young man is really going places — colloq. quel ragazzo farà strada

to have friends in high places — avere amici influenti

corruption in high places — corruzione in alto loco

to fall o click o fit into place quadrare, diventare chiaro; to go places — AE colloq. andare in giro
II [pleɪs]
verbo transitivo

1) (put carefully) porre, mettere, collocare; (arrange) disporre [ object]; (locate) collocare, piazzare, mettere

to place an advertisement in the paper — mettere un annuncio sul giornale

to place an order for sth. — ordinare qcs.

to place a bet — fare una scommessa

2) fig.

to place emphasis on — dare rilievo a

to place one's trust in — riporre la propria fiducia in

to place the blame on — fare ricadere la colpa su

3) (in competition, exam) classificare

to be placed third — [horse, athlete] piazzarsi al terzo posto

4) (judge) considerare

to be placed among the top scientists — essere considerato tra i migliori scienziati

5) (identify) riconoscere [person, accent]

I can't place his face — non so dove l'ho già visto

6) amm. (send, appoint) mettere [student, trainee]; (find home for) trovare una famiglia per [ child]

to place sb. in charge of staff — affidare a qcn. la responsabilità dell'organico

* * *
[pleis] 1. noun
1) (a particular spot or area: a quiet place in the country; I spent my holiday in various different places.) luogo

2) (an empty space: There's a place for your books on this shelf.) posto libero

3) (an area or building with a particular purpose: a market-place.) posto

4) (a seat (in a theatre, train, at a table etc): He went to his place and sat down.) posto

5) (a position in an order, series, queue etc: She got the first place in the competition; I lost my place in the queue.) posto

6) (a person's position or level of importance in society etc: You must keep your secretary in her place.) posto

7) (a point in the text of a book etc: The wind was blowing the pages of my book and I kept losing my place.) pagina

8) (duty or right: It's not my place to tell him he's wrong.) compito

9) (a job or position in a team, organization etc: He's got a place in the team; He's hoping for a place on the staff.) posto

10) (house; home: Come over to my place.) casa

11) ((often abbreviated to Pl. when written) a word used in the names of certain roads, streets or squares.) posto

12) (a number or one of a series of numbers following a decimal point: Make the answer correct to four decimal places.) cifra
2. verb
1) (to put: He placed it on the table; He was placed in command of the army.) mettere

2) (to remember who a person is: I know I've seen her before, but I can't quite place her.) riconoscere

•

- place-name
- go places
- in the first
- second place
- in place
- in place of
- out of place
- put oneself in someone else's place
- put someone in his place
- put in his place
- take place
- take the place of
* * *
I [pleɪs]
nome

1) (location, position) posto m., luogo m.

from place to place — da un luogo all'altro

in places — [damaged, worn] in diversi punti, qua e là

place of birth, of work — luogo di nascita, di lavoro

place of residence — (luogo di) residenza

same time, same place — stesso posto, stessa ora

to be in the right place at the right time — essere nel posto giusto al momento giusto

to be in two places at once — essere in due posti contemporaneamente

it's no place for a child! — non è un posto per bambini

this is the place for me! — questo è il posto che fa per me!

in Oxford, of all places! — proprio a Oxford, figurati!

to lose one's place — (in book) perdere il segno; (in speech) perdere il filo (del discorso)

2) (town, hotel, etc.) posto m.

a good place to eat — un posto in cui si mangia bene

a little place called... — un piccolo paese che si chiama...

to be seen in all the right places — farsi vedere nei posti giusti

all over the place — (everywhere) dappertutto, ovunque; colloq. [ speech] senza capo né coda; [ hair] in disordine

3) (home, house) casa f.

at, to Jane's place — da Jane, a casa di Jane

a place by the sea — una casa vicino al mare

a place of one's own — un posto tutto per sé

your place or mine? — da te o da me?

4) (seat, space, setting) posto m.

to keep a place — tenere un posto

please take your places — accomodatevi per favore

to lay o set a place for sb. — apparecchiare o mettere un posto per qcn

5) (on team, committee, with firm) posto m. (on in)

a place as — un posto come [cook, cleaner]

6) BE univ.

to get a place on — essere ammesso a [ course]

7) (in competition, race) posto m., posizione f.

to finish in first place — terminare (una gara) al primo posto

to take second place — fig. (in importance) passare in secondo piano (to rispetto a)

8) (in argument)

in the first place — (firstly) in primo luogo; (at the outset) per cominciare, per prima cosa, innanzitutto

9) (in correct position)

everything is in its place — è tutto a posto

to hold sth. in place — tenere qcs. al suo posto

in place — [ law] esistente; [ scheme] in atto

to know one's place — fig. sapere stare al proprio posto

to put sb. in his, her place — rimettere qcn. al suo posto

10) (role)

to have no place in — non avere un ruolo in [ organization]

to fill sb.'s place — sostituire qcn.

it's not my place to do — non spetta a me fare

11) (situation)

in my, his place — al mio, suo posto

to change places with sb. — fare cambio o scambiarsi di posto con qcn

12) (moment) momento m.

this is not the place to do — non è il momento di fare

in places — [funny, boring, silly] a tratti, di tanto in tanto

13) out of place [remark, behaviour] fuori luogo

to look out of place — [building, person] sembrare fuori posto, stonare

to feel out of place — sentirsi fuori posto

14) in place of al posto di [person, object]

••

that young man is really going places — colloq. quel ragazzo farà strada

to have friends in high places — avere amici influenti

corruption in high places — corruzione in alto loco

to fall o click o fit into place quadrare, diventare chiaro; to go places — AE colloq. andare in giro
II [pleɪs]
verbo transitivo

1) (put carefully) porre, mettere, collocare; (arrange) disporre [ object]; (locate) collocare, piazzare, mettere

to place an advertisement in the paper — mettere un annuncio sul giornale

to place an order for sth. — ordinare qcs.

to place a bet — fare una scommessa

2) fig.

to place emphasis on — dare rilievo a

to place one's trust in — riporre la propria fiducia in

to place the blame on — fare ricadere la colpa su

3) (in competition, exam) classificare

to be placed third — [horse, athlete] piazzarsi al terzo posto

4) (judge) considerare

to be placed among the top scientists — essere considerato tra i migliori scienziati

5) (identify) riconoscere [person, accent]

I can't place his face — non so dove l'ho già visto

6) amm. (send, appoint) mettere [student, trainee]; (find home for) trovare una famiglia per [ child]

to place sb. in charge of staff — affidare a qcn. la responsabilità dell'organico

English-Italian dictionary > place

19 lingua

lingua (ante-class. form dingua, like dagrima for lacrima, Mar. Victorin. p. 2457 and 2470 P.; cf. the letter D), ae, f. [Sanscr. jihvā; original Lat. form. dingua; A. -S. tunga; Germ. Zunge; Engl. tongue. Not from the root lih, lich, v. lingo], the tongue.
I.
Lit.:
fac proserpentem bestiam me duplicem ut habeam linguam (of a kiss in which the tongues touched each other),
Plaut. As. 3, 3, 105:
lingua haeret metu,
Ter. Eun. 5, 5, 7:
in ore sita lingua est, finita dentibus,
Cic. N. D. 2, 59, 149:
linguā haesitantes,
id. de Or. 1, 25, 115:
linguā properanti legere,
Ov. P. 3, 5, 9:
linguā titubante loqui,
id. Tr. 3, 1, 21:
quo facilius verba ore libero exprimeret, calculos lingua volvens dicere domi solebat (Demosthenes),
Quint. 11, 3, 54: linguam exserere, to thrust out the tongue, in token of derision or contempt, Liv. 7, 10: so,
lingua ejecta,
Cic. de Or. 2, 66, 266:
lingua minor,
the epiglottis, Plin. 11, 37, 66, § 175.—Comically, as mock term of endearment:
hujus voluptas, te opsecro, hujus mel, hujus cor, hujus labellum, hujus lingua,
Plaut. Poen. 1, 2, 178; cf. v. 175.—In mal. part.: homo malae linguae, a fellow with a bad tongue, i. q. fellator, Mart. 3, 80, 2; Min. Fel. Oct. 28.—
II.
Transf.
A.
Since the tongue is an organ of speech, a tongue, utterance, speech, language:
largus opum, lingua melior,
Verg. A. 11, 338:
facilem benevolumque lingua tua jam tibi me reddidit,
Ter. Hec. 5, 1, 35:
non tu tibi istam praetruncari linguam largiloquam jubes?
Plaut. Mil. 2, 3, 47:
Latium beare divite linguā,
Hor. Ep. 2, 2, 120:
lingua quasi flabello seditionis contionem ventilare,
Cic. Fl. 23, 54:
linguam continere,
id. Q. Fr. 1, 1, 13:
tenere,
Ov. F. 2, 602:
moderari,
Sall. J. 84:
linguae solutio,
Cic. de Or. 1, 25, 114:
linguam solvere ad jurgia,
Ov. M. 3, 261:
quidam operarii linguā celeri et exercitatā,
Cic. de Or. 1, 18, 83:
ut vitemus linguas hominum,
id. Fam. 9, 2, 2:
Aetolorum linguas retundere,
to check their tongues, bring them to silence, Liv. 33, 3; cf.:
claudente noxarum conscientiā linguam,
Amm. 16, 12, 61:
si mihi lingua foret,
Ov. H. 21, 205:
ne vati noceat mala lingua futuro,
Verg. E. 7, 28: favete linguis, i. e. give attention, " be silent that you may hear," Hor. C. 3, 1, 2; Ov. F. 1, 71:
linguis animisque faventes,
Juv. 12, 83:
nam lingua mali pars pessima servi,
id. 9, 121:
mercedem imponere linguae,
i. e. to speak for pay, id. 7, 149:
usum linguae reciperare,
Amm. 17, 12, 10:
linguā debili esse,
to stammer, Gell. 1, 12, 2.—Comically: os habeat, linguam, perfidiam, tongue, i. e. readiness in speech, Plaut. Mil. 2, 2, 33. —
2.
The tongue or language of a people:
lingua Latina, Graeca,
Cic. Fin. 1, 3, 10:
Graeca et Latina lingua,
Varr. R. R. 2, 1, 6:
(Massilia) tam procul a Graecorum regionibus, disciplinis linguāque divisa,
Cic. Fl. 26, 63:
quod quidem Latina lingua sic observat, ut, etc.,
id. Or. 44, 150:
Gallicae linguae scientiam habere,
Caes. B. G. 1, 47:
qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli, appellantur,
id. ib. 1, 1:
dissimili linguā,
Sall. C. 6, 2:
linguā utrāque,
i. e. Greek and Latin, Hor. S. 1, 10, 23; so, auctores utriusque linguae, Quint. prooem. 1;
1, 1, 14: Mithridates, cui duas et viginti linguas notas fuisse,
id. 11, 2, 50:
haud rudis Graecae linguae,
Curt. 5, 11, 4; 5, 4, 4; Nep. Milt. 3, 2:
Syrus in Tiberim Orontes et linguam et mores vexit,
Juv. 3, 63.—
b.
Dialect, idiom, mode of speech (post-Aug.): illis non verborum modo, sed. linguarum etiam se inter differentium copia est. Quint. 12, 10, 34:
Crassus quinque Graeci sermonis differentias sic tenuit, ut, qua quisque apud eum linguā postulasset, eadem jus sibi redditum ferret,
id. 11, 2, 50:
utar enim historicā linguā,
Sen. Q. N. 1, 13, 3:
si philosophorum linguā uti voluissem,
id. ib. 2, 2, 4.—
3.
Poet. of animals. the voice, note, song, bark, etc.:
linguae volucrum,
Verg. A. 3, 361; 10, 177:
linguam praecludere (canis),
Phaedr. 1, 22, 5.—
4.
An utterance, expression:
lingua secretior,
a dark saying, Quint. 1, 1, 35.—
B.
Of tongue-shaped things.
1.
A plant, also called lingulaca, Plin. 24, 19, 108, § 170.—
2.
Lingua bubula, a plant, oxtongue, bugloss, Cato, R. R. 40; Plin. 17, 14, 24, § 112.—
3.
Lingua canina, Cels. 5, 27, 18 init.;
and lingua canis,
App. Herb. 96, the plant hound's-tongue, also called cynoglossos; q. v.—
4.
A tongue of land: id promontorium, Cujus lingua in altum proicit, Pac. ap. Gell. 4, 17 fin.:
lingua in altum mille passuum excurrens,
Liv. 37, 31, 9; Weissenb. ad Liv. 25, 15, 12:
eminet in altum lingua, in qua urbs sita est,
Liv. 44, 11:
tenuem producit in aequora linguam,
Luc. 2, 614; cf.: lingua dicitur promontorii genus non excellentis sed molliter in planum devexi, Paul. ex Fest. p. 121 Müll.—
5.
A spoonful, as a measure, Plin. 26, 11, 73, § 119 (al. lingulis).—
6.
The tongue or reed of a flute, Plin. 10, 29, 43, § 84.—
7.
The short arm of a lever:
vectis lingua sub onus subdita,
Vitr. 10, 8 (cf. ligula, VII.).

Lewis & Short latin dictionary > lingua

20 FARE

I см. тж. FARE II

v

- F171 —
farcela (тж. fargliela)

- F172 —
farla (или fargliene) a qd

- F173 —
farsela con qd

- F174 —
far(si) contro...

- F175 —
fare per qd

fare (un) abbaglio
— см. -A10

fare l'abbaiata
— см. -A12

far abbassare la cresta a qd
— см. - C3043

far abbassare la testa
— см. - T512

far abbassare il tono a qd
— см. - T728

fare l'abito a...
— см. -A36

fare (dell')accademia (или le accademie)
— см. -A54

fare accapponare la pelle
— см. - P1036

fare con l'accetta
— см. -A57

non fare un accidente
— см. -A71

fare acqua
— см. -A157

fare acqua da occhi
— см. -A159

fare (l')acqua di papavero
— см. -A160

fare acqua da tutte le parti
— см. -A158

fare (I')acqua nel vaglio
— см. -A186

fare acqua da varie parti
— см. -A158

- F176 —
farsela addosso (или sotto)

- F177 —
farsi addosso a qd

fare afa
— см. -A306

fare un affare
— см. -A317

farne un affare di Stato
— см. -A318

fare a suo agio
— см. -A351

fare un'agliata
— см. -A361

fare l'Agnusdèi
— см. -A371

fare l'agresto
— см. -A388

fare ala (davanti) a...
— см. -A419

farla alida
— см. -A470

fare con l'alito
— см. -A472

fare l'allocco
— см. -A482

fare allungare il collo a qd
— см. - C2101

fare almanacchi
— см. -A500

fare (al)l'altalena
— см. -A507

fare altare contro altare
— см. -A511

fare alt(o)
— см. -A548

farla alta
— см. -A529

far (l')alto e (il) basso
— см. -A539

fare alto là
— см. -A549

fare un'alzataccia
— см. -A579

fare l'Amleto
— см. -A628

fare ammenda (delle proprie colpe)
— см. -A632

fare (al)l'amore
— см. -A649

fare all'amore con qc
— см. -A650

fare anche le vigilie che non sono del calendario
— см. - V564

fare andare la barca
— см. - B279

fare andare nel dimenticatoio
— см. - D437

fare andare per filo
— см. - F776

fare andare qd al palio
— см. - P131

non fare che andare e venire
— см. -A715

fare l'angelo
— см. -A743

fare animo a qd
— см. -A846

farsi animo
— см. -A847

fare un animo risoluto
— см. -A848

fare anticamera
— см. -A919

— far fare anticamera a qd
— см. -A920

fare come gli antichi (che tagliavano il fico per cogliere i fichi)
— см. -A924

fare all'aperta
— см. -A938

farsi apertura
— см. -A941

fare l'apostolo
— см. -A945

fare apparire il fondo a... (или di...)
— см. - F1025

far apparire (tutto) roseo
— см. - R543

fare arco della persona
— см. -A997

fare arco di stomaco
— см. -A998

fare l'Aristarco
— см. -A1075

fare l'Arlecchino
— см. -A1076

fare l'Arlecchino servitore di due padroni
— см. -A1077

fare un arrosto
— см. -A1146

fare arrugginire i denti
— см. - D171

fare l'arte di Michelaccio (и iu michelacclo, Michelasso) (: mangiare, bere e an iare a spasso)
— см. - M1382

fare con l'ascia
— см. -A1182

farsi asina
— см. -A1190

fare l'asino
— см. -A1206

fare come l'asino al catino (или al corbello, alla secchia)
— см. -A1210

fare come l'asino (dell'ortolano) che porta il vino e beve l'acqua
— см. -A1209

fare l'asino per non pagare il dazio
— см. - D60

fare come l'asino del pentolaio
— см. -A1208

fare come l'asino al suon della lira (или della cetra)
— см. -A1204

fare assalto
— см. -A1258

fare le aste
— см. -A1286

fare gli atti
— см. -A1310

fare Patto
— см. -A1311

fare l'atto di (+inf.)
— см. -A1312

fare atto di fede
— см. - F366

fare atto di presenza
— см. -A1313

fare un atto di stizza
— см. -A1314

fare un autodafé
— см. -A1341

farsi avanti
— см. -A1351

fare l'avvocato del d avolo
— см. -A1399

far baccano
— см. - B14

far baciare il chiavistello
— см. - C1710

far baco a qd
— см. - B49

far baco baco
— см. - B50

fare un baffo a qd
— см. - B66

farsi baffi (или un baffo) di qc
— см. - B67

farla sotto i baffi a qd
— см. - B63

fare i bagagli
— см. - B72

fare un bagno a vapore
— см. - B79

fare le baie
— см. - B82

fare il baione
— см. - B85

fare il baione a qd
— см. - B86

fare baldoria
— см. - B97

fare le balle
— см. - B117

fare di balla
— см. - B118

far ballare qd
— см. - B124

far ballare i buratt ni
— см. - B1470

far ballare qd sulla corda
— см. - C2665

far ballare i denti
— см. - D172

far ballare le ganasce
— см. - G207

far ballare il mento
— см. - M1176

far ballare qd come un palco
— см. - B125

far ballare i quattrini
— см. - Q65

far ballare qd su (или sopra) un quattrino
— см. - Q59

far ballare i sorci nella cassa (или nella credenza)
— см. - S1088

far ballare senza suoni
— см. - S2092

far ballare il trescone
— см. - T927

fare un ballo in campo azzurro
— см. - B131

far balzare il cuore in gola
— см. - C3254

farsi da banda
— см. - B176

far bandiera
— см. - B196

far la bandiera
— см. - B197

fare bandiera d< ricatto
— см. - R308

far baracca
— см. - B222

far (si) la barba
— см. - B241

fare barba
— см. - B242

fare la barba a qd
— см. - B243

fare la barba bianca in (или su) qc
— см. - B651

fare la barba e il contropelo
— см. - C2582

farla in barba di gatto (или di micio)
— см. - B244

fare la barba ai muri
— см. - B245

fare la barba di stoppa a qd
— см. - B246

fare la barba a tutti
— см. - B217

fare del barbaresco
— см. - B265

farsela come i barbieri
— см. - B269

fare le barricate
— см. - B306

fare il bastlano contrario
— см. - B317

fare i bauli
— см. - B369

fare la bava
— см. - B373

far becco
— см. - B406

fare una bellezza di denari
— см. - B416

fare il bellimbusto
— см. - B424

fare il bellin (bellino)
— см. - B426

fare la bella
— см. - B446

farne delle (или di) belle (тж farla bella)
— см. - B147

farsi bello
— см. - B448

farsi bello di qc
— см. - B449

fare il bello
— см. - B465

fare il bello bellino (или le belle belline)
— см. - B426

fare il bello e il brutto (или il cattivo) tempo
— см. - T264

fare bella figura
— см. - F717

fare una bella fine
— см. - F818

fare la bella gamba
— см. - G150

fare il bel giovane
— см. - G617

fare il bellimbusto
— см. - B424

far bella mostra (di sé)
— см. - M2098

fare il bello sul muso a qd
— см. - B466

farsi bello con le penne del pavone
— см. - P911

fare bella la piazza
— см. - P1546

fare il bello in piazza
— см. - B467

farsi bello del (или col) sol di agosto (или di luglio)
— см. - S948

fare un bel tiro
— см. - T680

far la bella vita
— см. - V726

fare il bellumore
— см. - B472

fare bene
— см. - B514

farci bene
— см. - B515

- F178 —
farla bene [male]

farsela bene
— см. - B516

far bene a qd
— см. - B485

farsi ben volere (или benvolere) da qd
— см. - B559

far benzina
— см. - B562

far bere
— см. - B571

far berlic(che) (e) berloc(che) (тж. far berlocche)
— см. - B580

fare di berretta
— см. - B589

fare come Bertoldo
— см. - B604

fare la bertuccia a qd
— см. - B608

fare la bestia
— см. - B624

fare una bevuta
— см. - B633

far bianco qd
— см. - B679

farsi bianco
— см. - B680

fare del (или il) bianco nero
— см. - B700

far bidonare qd
— см. - B719

fare un bidone
— см. - B719a

far(si) il biglietto
— см. - B721

fare il bilancio di qc
— см. - B734

fare billi billi col capo
— см. - B748

fare la birba
— см. - B757

farci la birra
— см. - B764

fare al bisogno
— см. - B773

fare (di) bisogno
— см. - B774

fare i suoi bisogni
— см. - B775

fare le bizze (или la bizza)
— см. - B786

fare bocche
— см. - B884

fare le bocche
— см. - B885

far (ci) (uau farsi) la bocca a...
— см. - B886

fare a bocca e borsa
— см. - B887

far la bocca a cui di pollo
— см. - B888

fare la bocca dolce
— см. - B807

far bocca d'orciolo
— см. - B889

fare bocca da ridere
— см. - B890

fare la bocca storta
— см. - B891

fare la bocca stretta
— см. - B892

fare la boccaccia
— см. - B944

fare le boccacce
— см. - B945

fare boccate di sangue
— см. - B950

fare il bocchino (tondo)
— см. - B955

fare un boccone di qc
— см. - B975

fare bocconi di qd
— см. - B976

fare boccuccia
— см. - B989

fare il boia di qd
— см. - B990

fare di una bolla acquaiola un canchero (или una fistola)
— см. - B995

far bollire e mal cuocere
— см. - B1002

far bollire la pentola
— см. - P1236

fare (il) bordone a...
— см. - B1021

fare borsa (comune)
— см. - B1037

fare borsone
— см. - B1048

fare un bosco a baccano
— см. - B1050

fare a botte
— см. - B1070

fare bottega di qc
— см. - B1092

fare per la bottega
— см. - B1093

fare i botti
— см. - B-M-1115, - B-M-1116

fare bottino
— см. - B1108

fare il botto
— см. - B1115

fare un botto alle carte
— см. - B1116

fare alle braccia
— см. - B1166

fare il braccio di ferro
— см. - B1137

fare un braccio di muso a qd
— см. - B1167

farsi di brace
— см. - B1185

fare il bravo
— см. - B1191, - B1194

fare breccia
— см. - B1198

fare in bricioli
— см. - B1211

fare brigata
— см. - B1216

fare brigate
— см. - B1217

fare brodo
— см. - B1252

fare il broncio a qd
— см. - B1254

fare d'un bruscolo una trave
— см. - T889

farla brutta a qd
— см. - B1283

farsi brutto
— см. - B1290

fare (una) brutta figura
— см. - F718

fare una brutta fine
— см. - F819

fare il brutto muso
— см. - M2237

fare un brutto tiro
— см. - T681 b)

fare bruttura
— см. - B1295

fare la buca a qd
— см. - B1300

farci buca
— см. - B1301

fare una buca
— см. - B1302

fare una buca in...
— см. - B1303

fare le buche nelle gote
— см. - G899

fare il bucato
— см. - B1309

fare il bucato in famiglia
— см. - F138

fare la buccia a qd
— см. - B1319

fare il buccio a qd
— см. - B1328

fare buco
— см. - B1340

fare un buco in qc
— см. - B1341

fare un buco nell'acqua (или in acqua)
— см. - B1334

fare un buco nel calendario
— см. - B1344

fare un buco in una cassa
— см. - B1342

fare un buco alla legge
— см. - B1343

fare un buco nell'orario
— см. - B1344

fare un buco in un patrimonio
— см. - B1345

fare un buco nelle regole (или nel regolamento)
— см. - B1346

fare il bue
— см. - B1381

fare bufera
— см. - B1393

fare bugiardo qd
— см. - B1404

far buio
— см. - B1414

far buio a qd
— см. - B1415

fare come i buoi di Noferi
— см. - N389

fare il buono e il brutto (или cattivo) tempo
— см. - T264

fare buona cera a qd
— см. - C1525

far(si) buon cuore
— см. - C3255

fare buon effetto
— см. - E30

fare buona festa a...
— см. - F184

far buojia figura
— см. - F717

far una buona fine
— см. - F818

fare a buon fine
— см. - F838

fare (a) buon gioco
— см. - G482

far buona gran cera
— см. - C1521

fare di buon metallo falsa moneta
— см. - M1323

far buona presa con qd
— см. - P2252

fare buon prò
— см. - P2316

fare buon sangue
— см. - S163

farsi buon sangue
— см. - S164

fare una buona scuola
— см. - S510

far una buona tavola
— см. - T138

fare buon viso (a cattiva fortuna или a cattivo gioco, a cattiva sorte)
— см. - V658

fare il buzzo
— см. - B1497

fare la cabala (или le cabale)
— см. - C1

fare qd cacare verde
— см. - V320

fare la caccia a...
— см. - C16

far caciara
— см. - C30

non fare cacio con qd
— см. - C36

far cadere le ali
— см. -A420

far cadere dal cielo
— см. - C1847

fare caffo o pari
— см. - C56

far cagnara
— см. - C66

far calca
— см. - C83

fare qc con i calcagni
— см. - C96a

fare a calci
— см. - C130

far callo
— см. - C195

fare (il) callo a qc
— см. - C196

fare il callo al culo come le bertucce
— см. - C197

fare il callo alla fronte
— см. - C198

fare un calo
— см. - C202

fare il caloroso
— см. - C206

non fare qd calvo d'un capello
— см. - C208

fare la calza
— см. - C215

fare le calze a qd
— см. - C216

fare calze a scuffioni
— см. - C217

farsela nei (или sui) calzoni
— см. - C236

fare una camarilla
— см. - C242

fare la camera
— см. - C261

fare la camera ardente
— см. - C254

fare camera pulita
— см. - C262

far (la) camerata
— см. - C2653

far cammino
— см. - C305

far campagna
— см. - C317

fare le sue campagne
— см. - C3173

far campagna rasa di qc
— см. - C318

far campana (all'orecchio)
— см. - C332

fare il (или da) candeliere
— см. - C419

fare il cane
— см. - C457

fare ai cani
— см. - C458

fare come il cane di Botrione
— см. - B1057

fare come il cane d'Esopo
— см. - E192

fare cane e gatta
— см. - C433a

fare come il can da pagliaio (che abbaia di lontano)
— см. - C459

fare come il cane del peduccia'o
— см. - C460

fare canne somigliare candele
— см. - C517

far un cantar da ciechi
— см. - C1822

far cantare a qd il vespro siciliano
— см. - V420

farsi da (un) canto
— см. - C576

fare canto e ballo
— см. - C562

fare canto del piangere
— см. - C563

far cantonata
— см. - C585

farsi canzonare
— см. - C603

far capace
— см. - C614

farsi capace
— см. - C613

far capannello
— см. - C616

fare alle'capate
— см. - C620

fare a capate coi muriccioli
— см. - M2176

fare alle capate col muro
— см. - M2188

fare una capatina in... (и т a...)
— см. - C621

fare i capelli
— см. - C641

fare ai capelli
— см. - C612

fare i capelli bianchi
— см. - B650

fare i capelli bianch in (или su) qc
— см. - B651

farla capire a qd
— см. - C662

far capitale di...
— см. - C665

far capo a... (или di...)
— см. - C756

farsi capo di (+inf.)
— см. - C757

fare capo di per sé
— см. - C758

fare capo in qc
— см. - C759

farsi da capo
— см. - C690

fare di capo a qd
— см. - C760

fare di suo capo
— см. - C761

fare a qd il capo come una cesta (или come un cestone, come un pallone)
— см. - C762

fare del capo coda e della coda capo
— см. - C763

fare il capo grosso a qd
— см. - C764

fare il capo grosso di qc
— см. - C765

far capo a nascondersi
— см. - C766

far capolino
— см. - C827

fare il (или di) cappello
— см. - C850

fare un cappello
— см. - C852

fare come i capponi di Renzo
— см. - R234

fare il cappio a qd
— см. - C863

fare cappotto
— см. - C870

far (le) capriole
— см. - C892

fare una (или la) capriola
— см. - C893

fare carestia di qc
— см. - C911

fare carezze d'asino
— см. -A1206 b)

fare da cariatide
— см. - C916

fare (un) carico
— см. - C921a

far carità
— см. - C929

fare la carità
— см. - C930

fare la carità di monna Candia e di don Tubero
— см. - C422

fare quanto Carlo in Francia
— см. - C934

far carne
— см. - C964

far carnevale
— см. - C991

far caro
— см. - C1000

fare la (или il) carogna
— см. - C1004

fare la sua carovana
— см. - C1014

fare una carriera
— см. - C1036

far carriera
— см. - C1037

far carta a qd
— см. - C1074

fare a(lle) carte
— см. - C1075

fare le carte
— см. - C1076

fare (di) carte false
— см. - C1077

fare un cartone
— см. - C1117

far casa
— см. - C1165

far casa con qd
— см. - C1166

fare casa e bottega
— см. - C1129

fare casa e chiesa
— см. - C1133

fare un casa del diavolo
— см. - C1140

far casato
— см. - C1214

fare il cascamorto
— см. - C1215

far cascare qc da alto (или dall'alto)
— см. -A538

far cascare il pane di bocca a qd
— см. - P260

far cascare il pane di mano a qd
— см. - P261

far cascare le parole di bocca
— см. - P523

far caso a... (тж. farci caso)
— см. - C1237

far (si) caso di...
— см. - C1238

far caso da... a...
— см. - C1239

fare un caso personale
— см. - C1240

fare la cassa
— см. - C1251

far cassa
— см. - C1252

far cassa comune
— см. - C1253

far cassetta
— см. - C1255

fare la casta Susanna
— см. - S2104

fare le castagne
— см. - C1259

fare le castagne a qd
— см. - C1260

fare castelli in aria (тж. fare castelli sopra qc; fare dei castelli in Spagna; fare i castelli con le carte)
— см. - C1264

fare una catilinaria contro qd
— см. - F740

fare il Catone
— см. - C1286

fare cattedra
— см. - C1289

fare il cattivo
— см. - C1297a

fare cattiva cera a qd
— см. - C1525

fare cattivo effetto
— см. - E30

fare (una) cattiva figura
— см. - F718

fare una cattiva fine
— см. - F819

farsi (del или il) cattivo sangue
— см. - S165

far causa
— см. - C1311

fare la causa di qd
— см. - C1312

fare una causa
— см. - C1313

fare causa comune con...
— см. - C1314

far cavalcare la capra (delle sciocchezze)
— см. - C878

fare da cavaliere servente
— см. - C1325

fare come le cavallette
— см. - C1334

fare una cavalletta a qd
— см. - C1335

fare da cavallo
— см. - C1366

fare come il cavallo del Ciolle
— см. - C1950

fare una cavata di cappello
— см. - C1402

fare i cavoli (propri)
— см. - C1423

fare a cazzotti
— см. - C1432

— lavoro fatto a cazzotti
— см. - C1433

far cecca
— см. - C1434

fare il Cecco Suda (или il ceccosuda)
— см. - C1435

fare la cena del galletto: un salto e a letto (тж. fare la cena di Salvino: orinare e andare a letto)
— см. - C1458

far cenno
— см. - C1488

fare cenno di si [di по]
— см. - F181a

farsi in cento
— см. - C1498

farsi in cento parti
— см. - P643

far centro
— см. - C1505

far cera
— см. - C1523

farsi di cera
— см. - C1517

fare la cerca
— см. - C1528

fare le cerche
— см. - C1530

far cerchio
— см. - C1542

fare una certa faccia
— см. - F53

fare certe figure
— см. - F719

fare cespuglio
— см. - C1634

fare (il) chi va là
— см. - L26

far chiasso
— см. - C1685

fare il chiasso
— см. - C1686

fare un chiasso del diavolo
— см. - C1687

fare il chierichetto di qd
— см. - C1720

fare il chilo
— см. - C1727

fare come la chiocciola
— см. - C1733

far cialda di qd
— см. - C1777

fare cialde a gnocchi
— см. - C1778

fare c'ccia
— см. - C1807

fare il cicisbeo
— см. - C1814

far cilecca
— см. - C1893

fare una cilecca alla morte
— см. - C1894

fare sua cima di...
— см. - C1912

fare del cinema
— см. - C1927

far cinghia
— см. - C1932

fare ciocca
— см. - C1946

fare qc ciondolone
— см. - C1953

fare cipiglio
— см. - C1955

fare circolo
— см. - C1964

fare il cireneo
— см. - C1967

fare civetta (или alla civetta)
— см. - C1988

fare la civetta
— см. - C1989

fare come la civetta
— см. - C1990

fare le cocche
— см. - C2000

fare il coccolo
— см. - C2010

far coda
— см. - C2036

fare la (или una) coda
— см. - C2037

fare la coda a un discorso
— см. - C2046

fare la coda alle lucciole
— см. - C2038

fare da codice a qc
— см. - C2066

fare la coglia
— см. - C2070

fare il coglione
— см. - C2076

far colazione a digiuno
— см. - C2087

fare il colletto (al bicchiere)
— см. - C2094

fare il collo a qd
— см. - C2110

far collottola
— см. - C2135

far colore
— см. - C2190

fare del colore
— см. - C2191

fare la colpa
— см. - C2203

far colpa a qd
— см. - C2200

far colpo
— см. - C2258

fare il colpo
— см. - C2259

fare un colpo di scopa
— см. - C2256

fare un colpo di spugna
— см. - C2237

fare alle coltellate
— см. - C2267

far comando
— см. - C2286

fare il coniando (или i comandi)
— см. - C2287

far combutta con qd
— см. - C2292

fare qc a combutta con qd
— см. - C2293

fare a combutta qc
— см. - C2294

fare la commedia
— см. - C2302

fare da comodino
— см. - C2315

far comodo
— см. - C2325

far un comodo a qd
— см. - C2326

fare il comodo (или i comodi) di qd
— см. - C2327

fare il suo comodo (или i suoi comodi)
— см. - C2328

far compagnia a qd
— см. - C2336

fare il compare
— см. - C2345

far comparire il giallo per rosso
— см. - G434

fare da comparsa
— см. - C2347

far comparsa
— см. - C2348

fare una comparsa
— см. - C2319

far compassione ai sassi (della strada)
— см. - S249

far complimenti
— см. - C2360

far comunanza
— см. - C2368

far comunèlla
— см. - C2379

fare (a) comunella dei guadagni
— см. - C2380

far concetto
— см. - C2395

far concorrenza
— см. - C2402

fare le condoglianze
— см. - C2105

far condoglianza
— см. - C2406

far conserva
— см. - C2456

far consolazione
— см. - C2476

fare come quel contadino che portò il cacio al padrone
— см. - C2481

far conto che...
— см. - C2533

far conto di (+inf.)
— см. - C2534

fare conto (или ì conti) su qc
— см. - C2535

fare i conti con...
— см. - C2536

fare i suoi conti
— см. - C2437

far conti addosso a qd
— см. - C2538

fare conto che uno canti (или che suonino le campane)
— см. - C2539

fare a conto e metà
— см. - C2540

fare i conti senza l'oste
— см. - C2511

fare i conti sulla pelle delPorso
— см. - C2532

fare il conto dei quattro sordi
— см. - C2543

fare i conti in tasca a qd
— см. - C2538

fare i conti col tempo
— см. - C2544

fare da contraltare a qd
— см. - C2574

fare un contraltare
— см. -A512

fare il contropelo
— см. - C2581

fare qc (a) controstomaco
— см. - C2585

far (i) convenevoli
— см. - C2588

far coperchio
— см. - C2593

fare da coperta a qd
— см. - C2597

far copia di qd
— см. - C2605

far copia di sé
— см. - C2607

fare il copista
— см. - C2611

far coppia con qd
— см. - C2620

fare coppia fissa
— см. - C2621

far coraggio
— см. - C2625

farsi coraggio
— см. - C2626

fare le corna
— см. - C2699

fare le corna a qd
— см. - C2700

fare le corna al galateo
— см. - C2701

far cornamusa a qd
— см. - C2681

far cornice a un discorso (или a una notizia)
— см. - C2683

fare da cornice
— см. - C-M-2683

far coro a (или con) qd
— см. - C2714

far corona a...
— см. - C2718

fare il corpaccorpo
— см. - C2722

fare dì corpo
— см. - C2738

far corpo con qc
— см. - C2752

far corpo da (или a) sé
— см. - C2753

fare a correre
— см. - C2786

far correre acqua su una pietra
— см. -A161

farsi correre dietro
— см. - D394

fare correre il gioco colla mestola
— см. - M1303

fare da corriere
— см. - C2793

fare una corsa
— см. - C2801

fare il corso
— см. - C2817

fare il suo corso
— см. - C2818

far corte a qd
— см. - C2826

fare la corte a qd
— см. - C2827

fare corte bandita
— см. - C2828

far la corteccia dura
— см. - C2832

far cortesia a qd
— см. - C2839

far corta qc
— см. - C2853

fare come il corvo
— см. - C2865

fare come il corvo di Noè
— см. - N386

fare una cosa (или le sue cose)
— см. - C2899

far cose grandi
— см. - C2900

fare una cosa lesta
— см. - C2901

far cosa propria di qd
— см. - C2902

far una cosa rapida
— см. - C2901

farsi coscienza (di...)
— см. - C2942

far costare cara la vita (или la morte)
— см. - C1001

far cotenna
— см. - C2984

farne di cotte e di crude
— см. - C2997

farsi il (или un) covo
— см. - C3006

fare a cozzi coi muriccioli
— см. - M2176

fare (le) cravatte
— см. - C3014

farsi credenza
— см. - C3020

fare credito a...
— см. - C3025

farsi credito
— см. - C3026

far la cresta sulla (или nella) spesa
— см. - C3045

non fare un cristo
— см. - C3064

fare crocchio
— см. - C3077

fare croce (тж. farsi la croce)
— см. - C3087

fare (la) croce di qc a qd
— см. - C3088

fare la croce di qc su qc
— см. - C3089

fare una croce
— см. - C3090

fare una (или la) croce a... (или sopra.., su...)
— см. - C3091

fare i crocioni
— см. - C3104

fare un crollo
— см. - C3107

fare come il cuculo
— см. - C3132

far cuffia
— см. - C3136

far culaia
— см. - C3138

fare il culo a qd
— см. - C3153

farsi cuore
— см. - C3255

far cuore duro
— см. - C3256

fare (il) cuor di (или del) leone
— см. - C3257

fare del cuor rocca
— см. - C3258

far cura
— см. - C3313

fare la cura del Succi
— см. - S2017

fare una damigiana
— см. - D15

fare a darsele
— см. - D37

far data
— см. - D50

far debito a qd
— см. - D65

fare come il delfino (che mette i tonni nella rete e poi scappa)
— см. - D80

fare il demonio
— см. - D87

farci il dente
— см. - D173

fare il dente del giudizio
— см. - D141

fare dentro e fuori
— см. - D224

fare il deposito
— см. - D228

far derrata della propria persona
— см. - D240

fare il (или un) deserto
— см. - D248

fare il deserto intorno a qd
— см. - D249

fare qc per il desinare
— см. - D255

fare le devozioni
— см. - D285

fare il di di San Bindo
— см. - B751

farsi di diaccio
— см. - D296

fare una d.atriba contro qd
— см. - F740

fare il diavolo per...
— см. - D336

fare il diavolo (in un canneto или in montagna e la versiera)
— см. - D337

fare il diavolo e peggio
— см. - D338

fare il diavolo a quattro
— см. - D339

fare la diceria ai porri
— см. - P2076

far diciotto (con tre dadi)
— см. - D382

fare il difficile
— см. - D413

far de' digiuni non comandati
— см. - D421

far diletto della necessità
— см. - D429

far dimora
— см. - D441

far dimostrazione
— см. - D446

far dire qd
— см. - D505

fare a dirsi (или a dirsele)
— см. - D506

fare per dire
— см. - D507

far dire in chiesa
— см. - C1723

non farselo dire due volte
— см. - V949

far diritto
— см. - D576

far disagio
— см. - D582

fare il suo disagio
— см. - D585

farsi da discosto
— см. - D606

far disegno su...
— см. - D626

fare e disfare
— см. - D629

farsi distinguere
— см. - D662

far diventare bianco il nero
— см. - B700

far divisa
— см. - D727

fare le divise
— см. - D728

fare dolce forza
— см. - F1177

fare dolce violenza
— см. - V613

farsi dolore
— см. - D750

far domenica
— см. - D767

far domicilio
— см. - D769

fare la donna addosso
— см. - D790

far donna e madonna
— см. - D789

fare (il) doppio gioco (тж. far doppia faccia)
— см. - D825

fare doppio peso e doppia misura
— см. - P1375

far dormire una pratica
— см. - P2219

fare il dosso di buffone
— см. - D858

fare il dottore
— см. - D877

fare il Dottor Sottile
— см. - D878

fare un dovere (или suoi doveri)
— см. - D889

farsi un dovere
— см. - D890

far due chiacchiere
— см. - C1662

far due chiodi (или ferri) a una calda
— см. - C145

far due linee
— см. - L610

far due parti in commedia
— см. - P632

fare due passi
— см. - P760

fare due pesi a due misure
— см. - P1375

far due pezzi di qd
— см. - P1465

far due salti
— см. - S121

far dura
— см. - D943

fare eccezione
— см. - E10

fare (l')eco (тж. farsi l'eco)
— см. - E14

fare economia fino all'osso
— см. - O681

fare effetto
— см. - E28

fare l'effetto di qc
— см. - E31

fare elezione
— см. - E54

fare epoca
— см. - E83

fare l'epulone
— см. - E84

far l'erba ai cani
— см. - E102

farla da eroe
— см. - E142

fare esca per qc
— см. - E179

fare esperienza di sé
— см. - E194

fare esperienza di...
— см. - E195

fare le sue esperienze
— см. - E196

fare un esse
— см. - E203

fare qc ex novo
— см. - E281

fare una faccetta (или le, delle Faccette)
— см. - F11

far faccia
— см. - F53

fare una faccia di...
— см. - F54

farsi una faccia
— см. - F55

fare la faccia dura
— см. - F56

fare la faccia lunga
— см. - F57

fare una faccia lunga come la quaresima
— см. - F58

fare la faccia scura
— см. - F59

far faccione
— см. - F69

fare come fachiri
— см. - F70

far fagotto
— см. - F81

fare una falla
— см. - F91

far fallo a qd
— см. - F102

fare un falò di qc
— см. - F105

fare famiglia (тж. farsi una famiglia)
— см. - F136

fare famiglia con qd
— см. - F135

farsi famiglia di qd
— см. - F137

fare qc in famiglia
— см. - F134

fare fanatismo
— см. - F142

fare a fanciullo (или a fanciulli)
— см. - F147

far (i) fanghi
— см. - F154

far fango di qc
— см. - F152

far fango delle (proprie) parole
— см. - F153

- F179 —
fare a farsela (come i barbieri)

fare come fanno a Faenza
— см. - F76

fare con qd come fa la gatta col topo
— см. - G262

far fare una fiammata a qd
— см. - F539

far fare tante lacrime
— см. - L62

fare il farmacista
— см. - F225

fare fascio d'ogni erba
— см. - E103

fare al fatto di qd
— см. - F281

fare i fatti di qd
— см. - F282

fare il fatto suo (или i fatti suoi)
— см. - F283

far fatto d'arme
— см. - F261

fare un fatto e due servizi
— см. - F284

fare la fattura
— см. - F305

fare la fava di qc
— см. - F309

fare faville
— см. - F322

fare favola
— см. - F332

far fede
— см. - F367

fare di fede qc
— см. - F368

far fegatelli del cuore di qd
— см. - F382

fare un fervorino
— см. - F465

far fesso qd
— см. - F469

fare il fesso
— см. - F470

far(si) festa
— см. - F481

— fai (или fa') festa!
— см. - F482

fare festa a...
— см. - F484

fare la festa a qc
— см. - F485

fare la festa a qd
— см. - F487

fare la sua festa
— см. - F488

fare le feste a...
— см. - F489

fare una festa
— см. - F480

fare festa leggera
— см. - F483

fare la festa a un patrimonio
— см. - F486

fare la festa senza qd
— см. - F491

far festa e vigilia al volere di qd
— см. - F490

fare (a) fette
— см. - F515

fare una fiammata
— см. - F537

fare una fiammata di qc
— см. - F538

fare fianco
— см. - F548

fare fiasco
— см. - F558

fare il fiasco
— см. - F559

far fico
— см. - F630

fare fichi a qd
— см. - F631

fare fiera
— см. - F670

fare fiera di qc
— см. - F671

fare un figlio
— см. - F692

fare figlioli
— см. - F702

fare figura
— см. - F715

fare la figura di...
— см. - F716

fare (la sua) figura
— см. - F715

fare la figura d'un allocco
— см. -A482

fare la fila
— см. - F730

far filare (dritto) qd
— см. - F736

fare una filippica contro qd
— см. - F740

fare il filo
— см. - F777

fare le fila
— см. - F778

fare qc sul filo di...
— см. - F779

far fine
— см. - F817

fare la fine dell'asino
— см. - F820

fare a fine di bene
— см. - F838

fare la fine delle cicale
— см. - F821

fare la fine del moscone d'oro
— см. - F822

fare la fine di Santo Stefano
— см. - S1677

fare la fine del topo
— см. - T745

fare una (или la) finestra sul tetto a qd
— см. - F847

fare una finestrata a qd
— см. - F850

fare una finezza
— см. - F851

farla finita con...
— см. - F858

far finta
— см. - F863

fare il finto tonto
— см. - T739

fare in fiocco
— см. - F870

fare qc coi fiocchi e coi festoni
— см. - F871

farsi (un) fiore di quattrini
— см. - F892

far fiorire le rose dal ginepraio
— см. - R530

farsi fischiare
— см. - F927

fare un flagello
— см. - F954

fare flanella
— см. - F956

fare il Fiorindo
— см. - F958

far foce
— см. - F961

fare i fogli
— см. - F978

fare fogo
— см. - F981

fare fondamento su...
— см. - F992

fare forca
— см. - F1052

fare (la) forca da... (или a...)
— см. - F1053

fare la forca
— см. - F1054

fare le forche
— см. - F1055

fare forca a scuota
— см. - F1052

fare il formicolone di sorbo
— см. - F1082

fare forno
— см. - F1090

fare forno di qc
— см. - F1091

farsi forte di... (или sopra...)
— см. - F1103

fare (la) fortuna
— см. - F1125

fare la fortuna di qd
— см. - F1126

far fortuna con (или fra) qd
— см. - F1127

far forza
— см. - F1169

far forza a qd
— см. - F1170

fare forza a qc
— см. - F1171

farsi forza
— см. - F1172

far forza su qc
— см. - F1173

far le forze
— см. - F1174

fare forza di colorito
— см. - F1156

far forza cortese
— см. - F1177

far forza di gomiti
— см. - F1175

far forza di remi
— см. - F1176

fare forza di rilievo
— см. - F1156

far forza di vele e di remi
— см. - V160

fare le fosse nelle gote
— см. - G899

fare fracasso
— см. - F1200

fare fracasso di...
— см. - F1201

farsi franco di...
— см. - F1210

farla franca
— см. - F1211

fare frappa
— см. - F1219

fare il frate
— см. - F1242

farsi freddo
— см. - F1270

fare le freghe
— см. - F1284

fare un frego a qd
— см. - F1290

fare fretta
— см. - F1319

fare una (или la) frittata
— см. - F1327

fare frollare qd in carcere
— см. - F1338

fare fronte a...
— см. - F1360

fare frufrù
— см. - F1376

farsi la frusta per la schiena (или per it sedere)
— см. - F1382

fare frutto
— см. - F1402

far fughino
— см. - F1423

far fumare la testa
— см. - T546

far fumo
— см. - F1444

fare del fumo
— см. - F1445

far funzionare le meningi
— см. - M1102

farsi di fuoco
— см. - F1517

fare (del) fuoco
— см. - F1519

fare fuoco a (или contro, addosso a) qd
— см. - F1520

fare fuoco sotto...
— см. - F1521

non far fuoco a cencio
— см. - F1522

far fuoco e fiamma (или fiamme)
— см. - F1504

fare un fuoco di fila
— см. - F1524

far fuoco dagli occhi
— см. - F1523

far fuoco nell'orcio
— см. - F1525

far fuori qd
— см. - F1564

fare fuori qc
— см. - F1564a

farsi fuori
— см. - F1565

far furore
— см. - F1590

fare le fusa (или fuse)
— см. - F1601

fare le fusa e i cannoni (тж. fare le fusa или fuse torte)
— см. - F1602

fare d'un fuscello una trave
— см. - T889

fare gabbia
— см. - G12

fare la gabbia quando l'uccello è scappato
— см. - G13

farsi (или fare a) gabbo di qd
— см. - G21

fare una gaffe (или gaffa)
— см. - G27

fare il (или del) gagliardo
— см. - G31

fare gagliardo
— см. - G32

far gala
— см. - G37

fare il galante (con qd)
— см. - G39

fare il galletto
— см. - G66

fare come la gallina nera (che fa l'uovo la sera)
— см. - N209

fare il gallo
— см. - G97

fare il gallo con le donne
— см. - G98

fare qd in gamba
— см. - G151

fare qc (di) sotto gamba
— см. - G152

fare le gambe alle provvisioni
— см. - G153

fare come i gamberi
— см. - G193

fare gambetta a qd
— см. - G195

fare (il) gambetto a qd
— см. - G197

fare dei ganci
— см. - G210

fare un ganghero
— см. - G218

far ganghire qd
— см. - G222

fare gangola
— см. - G223

fare il ganimede
— см. - G224

fare il ganzo
— см. - G225

fare a gara
— см. - G231

fare a gatta cieca
— см. - G264

far la gatta mogia
— см. - G263

fare (fa) gatta morta (или la gatta di Masino) (che chiudeva gli occhi per non vedere i topi) (тж. fare la gattamorta)
— см. - G248

fare il gattone
— см. - G309

fare la gavetta
— см. - G312

fare la gazzarra
— см. - G316

fare il gazzettino
— см. - G320

farsi di gelo
— см. - G322

far gemere i torchi
— см. - T758

fare secondo il genio
— см. - G346

fare di suo genio
— см. - G319

far gente
— см. - G363

fare il geremia
— см. - G370

fare Gesù con cento (или con tre) mani
— см. - G376

fare getto
— см. - G385

fare un getto
— см. - G386

fare un ghetto
— см. - G388

farsi un ghiaccio
— см. - G389

fare ghigna ghigna
— см. - G399

fare ghirlanda intorno a qd
— см. - G412

fare ghirlanda d'ogni fiore
— см. - G413

fare una giaculatoria
— см. - G428

fare la giarda
— см. - G440

far giocare le cifre
— см. - C1874

far gioco a...
— см. - G487

fare il gioco di qd
— см. - G488

farsi gioco di qd
— см. - G489

fare il Giorgio
— см. - G513

fare di giorno notte
— см. - G586

fare la giostra
— см. - G614

fare a giova giova
— см. - G626

far girare l'anima
— см. -A794

far girare l'arrosto
— см. -A1147

far girare il capo a qd
— см. - C767

far girare il cervello
— см. - C1593

far girare molto lo spiedo
— см. - S1409

far girare la pallina
— см. - P165

far girare la testa a qd
— см. - T547

fare la girata del can grande
— см. - C461

fare un giretto
— см. - G660

fare il giro
— см. - G683

fare i giri
— см. - G683a

farsi i suoi giri
— см. - G684

fare il giro col cappello
— см. - C846

fare il giro della mosca
— см. - G684a

fare il giro di tutti
— см. - G685

fare le gite del corvo
— см. - C2865

fare giubba rivoltata
— см. - G713

fare il giubbone a qd (тж. fare giubboni con la lingua)
— см. - G717

farsi giudice
— см. - G725

fare come i guidici di Padova
— см. - P30

fare giudizio
— см. - G734

fare (или farsi) giudizi (или un giudizio)
— см. - G735

Fare la giunta a un discorso
— см. - G767

fare giuro d'assassino
— см. - G771

fare giustizia
— см. - G778

fare giustizia di qc
— см. - G779

farsi giustizia da sé
— см. - G780

fare giustizia con l'accetta
— см. -A58

fare la giustizia coll'ascia
— см. -A1183

fare la glossa su...
— см. - G813

fare le glosse
— см. - G812

fare lo gnorri
— см. - G816

fare la gobba su qc
— см. - G817

fare gobbo
— см. - G823

fare un gobbo
— см. - G824

fare da gobbo per non pagar gabella (или l'oste)
— см. - G23

fare a goffi
— см. - G838

far gola
— см. - G852

fare a gomitate
— см. - G870

fare una gomitata
— см. - G871

fare colle gomita (или coi gomiti)
— см. - G872

fare il gonzo per non pagar gabella (или l'oste)
— см. - G23

far governo di...
— см. - G907

fare il gradasso
— см. - G916

fare a graffi
— см. - G932

fare come i granelli
— см. - G960

fare alla grande
— см. - G970

farsi grande
— см. - G971

fare il (или de!) grande
— см. - G972

fare la gran cassa
— см. - C1251

fare gran conto di qd
— см. - C2545

fare gran festa a...
— см. - F484

fare il grande e il grosso
— см. - G972

fare un gran pollaio
— см. - P1954

fare qc in grande stile
— см. - S1718

fare un gran tuffo
— см. - T971

fare del grand'uomo
— см. - U134

fare (la) gran vita
— см. - V727

farla grassa
— см. - G997

farsi grasso
— см. - G998

fare una gratella
— см. - G1006

fare greppo
— см. - G1038

fare le grinze
— см. - G1075

non fare una grinza
— см. - G1076

fare groppo
— см. - G1085

fare grosso
— см. - G1102

farla grossa
— см. - G1103

far(n)e delle grosse
— см. - G1104

fare il grosso di qc
— см. - G1105

fare (il) grugno
— см. - G1114

fare il grullo
— см. - G1116

fare a guancialino
— см. - G1141

fare la guardia
— см. - G1156

far guastare la testa
— см. - T548

fare la guerra
— см. - G1185

farsi un'idea
— см. - I22

fare l'impronto
— см. - I135

fare inacerbire (или inacidire) il sangue a qd
— см. - S166

fare degli inchini
— см. - I163

fare inciampi
— см. - I169

fare l'incontro
— см. - I176

farsi incontro
— см. - I179

fare l'indiano
— см. - I202

fare l'indiano per non pagare il dazio
— см. - D60

fare indigestione a qd
— см. - I216

fare l'industriante
— см. - I233

fare un inferno (или l'inferno)
— см. - I245

farsi innanzi
— см. - I287

fare l'innanzi
— см. - I300

fare un'insalata di qc
— см. - I307

fare insieme una bibbia
— см. - B707

farsi intendere
— см. - I328

fare gl'interessi della propria parrocchia
— см. - I340

fare ite с venite
— см. - I398

fare (la) iettatura
— см. - I36

farsi in là
— см. - L13

fare il labbro
— см. - L38

non fare una lacrima
— см. - L63

fare come i ladri di P sa (che il giorno leticano или che il giorno si levan gli occhi, e la notte vanno (a) rubare insieme)
— см. - L82

far d'una lancia uno zipolo (или un puntcrolo)
— см. - L128

fare lappe tappe
— см. - L153

farsi il lardo
— см. - L160

far largo
— см. - L182

farM largo
— см. - L183

fare del largo in cintura
— см. - C1942

fare larghi giri
— см. - G685a

farsi largo nel mondo
— см. - L184

fare a lancia podere (или a lasciapodere)
— см. - L193

fare dei latini
— см. - L915

fare il latino a cavallo
— см. - L216

fare i latini per passivo
— см. - L217

far lega con qd
— см. - L296

fare le legcn
— см. - L316

farsi una legge di qc
— см. - L317

fare legname (или legno) da botte
— см. - B1082

fare il leone
— см. - L381

fare (da) lepre vecchia
— см. - L392

fare il leprone ed il piccinaco
— см. - L403

fare lesto
— см. - L414

fare della letteratura
— см. - L462

fare letto
— см. - L185

fare il letto
— см. - L488

fare il letto a...
— см. - L487

fare il Ietto allo stomaco
— см. - L488

fare leva su...
— см. - L507

fare una levataccia a qd
— см. - L518

fare libro novo
— см. - L574

fare la lillora
— см. - L587

fare lima lima
— см. - L589

fare per linea
— см. - L622

fare fuori la lingua
— см. - L672

fare qc con lode
— см. - L772

tare come chi loda il monte e s'attiene al piano
— см. - M1867

fare la lombardata
— см. - L778

fare i lombi
— см. - L781

far luce (su qc)
— см. - L818

fare come le lucertole
— см. - L839

fare lume
— см. - L867

far lume ai ciechi
— см. - L867a

fare lume com'una lanterna
— см. - L147

farsi lume colle mani
— см. - L868

far luna
— см. - L905

fare la luna
— см. - L906

far (dei) lunari
— см. - L920

fare una lunediata (или lunediana)
— см. - L925

farla lunga
— см. - L943

— per non farla (tanto) lunga
— см. - L944

farla lunga come la camicia di Meo
— см. - M1184

far luogo a...
— см. - L979

farsi luogo
— см. - L981

fare come il lupo all'agnello
— см. - L997

fare il lupo pecoraio
— см. - L998

farne una macaccia
— см. - M2

far macchina indietro
— см. - M20

fare da Maddalena
— см. - M40

fare come Maestro Piallino che d'una trave fece un nottolino (тж. fare come maestro Nottola che d'una trave fece una trottola)
— см. - T890

fare il magio
— см. - M107

fare col maglio
— см. - M113

fare il magnifico
— см. - M120

fare di magro
— см. - M131

fare (una) magra figura
— см. - F718

fare i maialini
— см. - M148

farci una malattia
— см. - M170

far (il или del) male
— см. - M213

farla male
— см. - F178

far male i suoi conti
— см. - C2516

non fare male a una mosca (тж. non fare male nemmeno al pane)
— см. - M214

far ma.a cera a qd
— см. - C1525

fare (a) mal gioco
— см. - G482

fare una mala giunta a una mala (um malvagia) derrata
— см. - G765

fare mal governo di...
— см. - G907

fare (delle) male grazie a qd
— см. - G1023

fare mala mancia a qd
— см. - M334

far male allo stomaco
— см. - S1777

fare un mal tiro
— см. - T681 b)

fare mal viso
— см. - V659

fare mal volto
— см. - V962

fare la mamma mia
— см. - M317

fare alle тяттиссе
— см. - M323

far mancistio
— см. - M340

fare di manco di qc
— см. - M345

fare un maneggio
— см. - M357

fare la manfrina
— см. - M360

fare il Mangia di Siena
— см. - M364

fare mangiare veleno
— см. - V172

fare un manichetto (или un manichino)
— см. - M401

fare a (sua) mano
— см. - M599

fare le mani
— см. - M597

fare la mano a qc (тж. farci или farsi la mano)
— см. - M598

fare man bassa
— см. - M600

fare la Manon
— см. - M710

fare conte Maometto con la montagna (или a' monti)
— см. - M734

fare maramao (или marameo)
— см. - M736

fare una maratona
— см. - M737

farle marchiane
— см. - M742

far marcia indietro
— см. - M746

far marcire
— см. - M762

fare come il mare
— см. - M802

fare la Maria
— см. - M835

fare da Maria e da Maddalena
— см. - M836

fare la mariaccia
— см. - M838

far marina
— см. - M842

far marinare
— см. - M845

fare la marmotta
— см. - M859

fare un (или il) marrone
— см. - M860

fare da Marta e Maddalena
— см. - M861

fare martire qd
— см. - M887

fare il martire
— см. - M888

fare del marzocco
— см. - M892

fare la maschera
— см. - M901

fare da maschera
— см. - M902

fare (la) massa
— см. - M914

farne delle massicce
— см. - M917

fare il mastino
— см. - M920

fare il matto
— см. - M970

far da matto
— см. - M971

fare il mazzettino
— см. - M1006

fare il mazzo
— см. - M1012

far mazzo dei suo; salci
— см. - M1013

far mea culpa
— см. - M1020

far del (suo) meglio
— см. - M1049

far melarance
— см. - M1067

far d'un melarancio un pruno
— см. - M1068

farsi melare
— см. - M1071

farsi le melate
— см. - M1072

fare melina
— см. - M1073

far a (или di) meno di...
— см. - M1112

fare mente locale
— см. - M1140

fare il Meo
— см. - M1186

fare un mercato
— см. - M1207

far mercato di qc
— см. - M1208

fare il merlotto
— см. - M1240

fare il messere
— см. - M1274

fare il mestiere
— см. - M1289

fare il mestiere di Michelaccio (или michelaccio, Michelasso) (: mangiare, bere e andare a spasso)
— см. - M1382

fare il mestiere del saldo
— см. - M1290

fare mestieri
— см. - M1299

— mi fa mestieri
— см. - M1300

fare il mestolino
— см. - M1306

fare a metà di qc
— см. - M1314

far la metà di nonnulla
— см. - M1315

far mettere i denti alle ranocchie
— см. - D174

far il meucci
— см. - M1330

fare a mezzo
— см. - M1346

far di mezzi
— см. - M1347

farsi in mezzo
— см. - M1348

fare a miccino di qc
— см. - M1379

fare miglia quanto il lupo a digiuno
— см. - M1417

fare miglia quanto il pensiero
— см. - M1418

far delle mille (тж. farsi mille)
— см. - M1434

fare mille accoglienze
— см. -A81

fare mille sacramenti
— см. - S55

fare mille versi
— см. - V397

fare il minchione
— см. - M1448

fare il minchione per non pagare gabella (или l'oste)
— см. - G23

far le minestre
— см. - M1461

fare la minestra per i gatti
— см. - M1463

farsi la minestra come piace
— см. - M1462

fare un minestrone
— см. - M1479

farla sulla mira
— см. - M1524

fare miracoli
— см. - M1529

fare il miracolo di Maometto
— см. - M734

far miracoli a rovescio
— см. - M1530

fare il mirallegro
— см. - M1532

far a miseria in qc
— см. - M1545

far senza miseria
— см. - M1542

fare (una) misera figura
— см. - F718

farsi alla sua misura
— см. - M1583

fare a mo' e a to'
— см. - M1661

far mobile
— см. - M1605

far da mobilia
— см. - M1606

fare a modo proprio (или a suo modo)
— см. - M1659

fare qc con modo e misura
— см. - M1660

fare molto promessi sposi
— см. - S1519

far momento
— см. - M1728

fare come le monache che danno un aghetto per avere un galletto
— см. -A347

far qd monocolo
— см. - M1844

fare come monsignor Perrelli (che scriveva le lettere e poi le andava a consegnare)
— см. - P1310

fare come la montagna che partorì il topo
— см. - M1847

far montare la fossa a qd
— см. - F1191

far montare la mosca (или i moscerini) al nasa
— см. - M2042

far montare una saetta a qd
— см. - S61

far montare la senape al naso
— см. - S618

fare il monte
— см. - M1868

far un monte d'ossa
— см. - M1869

far i monti e le valli
— см. - M1870

fare la morale a qd
— см. - M1892

far morire disperato qd
— см. - D642

fare a morsi
— см. - M1930

fare la morte del sorcio (или del topo)
— см. - T745

fare il morto
— см. - M2003

fare i morti
— см. - M2004

fare la mosca aratrice
— см. - M2040

fare a mosca cieca
— см. - M2039

fare di una mosca un elefante (или un cavallo)
— см. - M2041

fare il moscone
— см. - M2068

far mostra di (+inf.)
— см. - M2096

far mostra di qc
— см. - M2097

far mostra di sé
— см. - M2098

far qc per mostra
— см. - M2099

fare del moto
— см. - M2111

fare motto a qd
— см. - M2120

non far né motto né totto
— см. - M2121

fare la mozione degli affetti
— см. - M2126

far la muffa
— см. - M2133

fare un mulo
— см. - M2160

far le mummie
— см. - M2164

fare muro
— см. - M2189

fare muro dei propri petti
— см. - M2190

far muschio
— см. - M2208

far musica
— см. - M2217

farla sul muso
— см. - M2238

fare (il) muso
— см. - M2239

fare un muso da...
— см. - M2240

far muso duro
— см. - M2223a

fare il muso lungo
— см. - M2225

fare il musone
— см. - M2248

fare a musoni
— см. - M2249

fare alla mutola
— см. - M2261

fare la naia (или naja)
— см. - N4

fare la nanna
— см. - N5

fare il Nanni
— см. - N8

far nascere
— см. - N22

far nascere un fungo
— см. - F1477

far nascere il nodello (или il nodo, i nodi) nel giunco
— см. - G756

farci il naso (тж. fare il naso a...)
— см. - N49

far natte
— см. - N92

far la natta ai vermini
— см. - N93

fare il naturale
— см. - N108

far naufragio in porto
— см. - P2130

far la navetta
— см. - N120

fare il necci
— см. - N131

far de' necci
— см. - N132

fare della necessità diletto
— см. - D429

fare di (или della) necessità virtù
— см. - N135

fare il negro
— см. - N148

farsi nemico il mondo
— см. - N154

farne quanto Nemo
— см. - N161

fare nero qd
— см. - N210

far di nero
— см. - N211

farne delle nere (тж. farne di nere e di bige)
— см. - N212

fare il nesci
— см. - N240

fare per nessun fine
— см. - F838a

farla netta
— см. - N254

fare alla neve
— см. - N266

far nido nel cuore
— см. - N281

farsi dal niente
— см. - N294

fare il niffolino
— см. - N309

far la ninfa
— см. - N311

fare la ninna nanna (или ninnananna)
— см. - N313

fare di no
— см. - F181a

far di noccioli
— см. - N331

— non far di noccioli
— см. - N332

far un nodo (alla или in gola)
— см. - N366

fare un nodo nel (или al) fazzoletto (или alla pezzola)
— см. - N365

fare il nodo al filo
— см. - N367

far nodo alla materia
— см. - N368

fare il nodo al naso
— см. - N369

fare il Noferi
— см. - N388

fare nomi
— см. - N422

fare il nome
— см. - N423

farsi un nome
— см. - N424

far le попе
— см. - N445

far la nonna
— см. - N446

fare nota
— см. - N464

fare nottata
— см. - N478

far (di) notte
— см. - N491

fare una (или la) notte bianca (или in bianco)
— см. - B667

fare di notte giorno (e di giorno notte)
— см. - G586

fare il novero
— см. - N515

far novità contro qd
— см. - N520

fare le nozze coi fichi secchi (или coi funghi)
— см. - N528

fare numero
— см. - N591

— per far numero
— см. - N592

fare il (или un) numero
— см. - N593

fare i numeri
— см. - N594

far un (или il) numero tondo
— см. - N595

farne delle nuove
— см. - N614

fare il nuovo (тж. farsi nuovo di qc)
— см. - N615

farsi un occhiello nel ventre
— см. - O26

fare l'occhietto
— см. - O27

far un'occhio
— см. - O157

fare d'occhio (тж. farci d'occhio)
— см. - O158

fare l'occh'o a qc
— см. - O159

fare gli occhi a...
— см. - O160

fare occhi di basilisco
— см. - O102

fare gli occhi grossi
— см. - O161

fare gli occhi lustri
— см. - O162

fare gli occhi come maccatelle a qd
— см. - O163

fare un occhio nero
— см. - N213

fare gli occhi alle pulci
— см. - O164

fare gli occhi rossi
— см. - R556

fare l'occhio di sarda morta
— см. - O165

fare gli occhi scannati
— см. - O166

far rocchio (или gli occhi) di triglia
— см. - O167

fare l'occhiolino
— см. - O256

fare l'offerta di Caino
— см. - C72

far d'ogni cosa una predica
— см. - C2903

fare d'ogni erba (un) fascio
— см. - E103

fare d'ogni erba insalata
— см. - E104

fare d'ogni fuscello una trave
— см. - T889

farne d'ogni genere
— см. - G334

fare d'ogni lana un peso
— см. - L115

fare d'ogni lancia uno zipolo (или un punterolo)
— см. - L128

fare ogni partito
— см. - P693

farne di ogni sorta
— см. - S1106

far l'olio
— см. - O298

farsi oltre
— см. - O320

fare ombra
— см. - O340

farsi ombra sugli occhi
— см. - O341

fare onore a...
— см. - O377

farsi onore
— см. - O378

fare onore a qd di qc
— см. - O379

farsi onore di qc
— см. - O380

fare gli onori di casa (или di domicilio, di dominio)
— см. - O381

fare onore alla (propria) firma
— см. - O382

far onore ai propri obblighi
— см. - O383

farsi onore del (или col) sole di luglio (или di agosto)
— см. - S948

fare onta a qd
— см. - O402

far l'opera della natura
— см. - N101

fare opera di ragno
— см. - R97

fare l'ora di...
— см. - O462

fare le ore piccole
— см. - O430

far l'orecchio a qd
— см. - O557

fare orecchi (или le orecchia)
— см. - O558

fare orecchi da (или di) mercante
— см. - O559

fare Orlando furioso
— см. - O602

farsi d'oro
— см. - O627

far l'osso (или le ossa) a qc
— см. - O696

farsi le ossa
— см. - O697

fare la pacchia
— см. - P3

far pace
— см. - P12

fare pace con sé
— см. - P13

far padella
— см. - P27

fare come padre Nottolino che d'una trave fece un fuso
— см. - T890

fare come padre Zappata che predicava bene e raspava (или razzolava) male
— см. - Z23

fare il (или da) padrone
— см. - P44

far pagare la lira ventun soldo
— см. - L730

fare il paio con qd
— см. - P106

far pala di qc
— см. - P115

far alla palla di...
— см. - P150

fare a palle e santi
— см. - P151

fare un palmo di naso a qd
— см. - P186

fare da (или il) palo
— см. - P190

fare la panata al diavolo
— см. - D340

fare pancia
— см. - P209

fare pane di ricatto
— см. - R308

farsi papa
— см. - P353

fare la pappa al diavolo
— см. - D340

fare pappagallo
— см. - P382

fare di qc suo paradiso
— см. - P390

far parata
— см. - P400

fare la parata
— см. - P403

fare da paravento
— см. - P407

fare un parentado con qd
— см. - P411

far parentesi
— см. - P415

non fare né pari né caffo
— см. - P443

fare pari e dispari
— см. - P444

fare pari e patta
— см. - P438

far (una) parola
— см. - P524

far parole
— см. - P525

far la parola di qd
— см. - P526

fare le parole
— см. - P527

fare delle parole come i cani dell'acqua
— см. - P528

far la parte di qd
— см. - P633

fare le parti di qd
— см. - P634

fare una parte a qd
— см. - P635

fare parte a...
— см. - P636

fare parte di qc
— см. - P637

fare parte di qc a qd
— см. - P638

fare a parte di qc con qd
— см. - P639

farsi da parte
— см. - P640

fare le parti con l'accetta
— см. -A60

fare la parte del buon Samaritano
— см. - S138

fare la parte (или le parti) del diavolo
— см. - P641

fare la parte dell'eroe
— см. - E142

far parte per se stesso
— см. - P642

fare la partita
— см. - P674

fare il partito di qc a qd
— см. - P694

fare un partito
— см. - P695

far pasqua
— см. - P728

far la pasqua
— см. - P729

farsi passare i bollori
— см. - B1007

far passarla liscia a qd
— см. - L744

far passare qd sotto un ponte di legno
— см. - P2036

fare passare la voglia anche ai gatti in gennaio
— см. - V872

fare un passerotto
— см. - P745

fare passione (или passioni)
— см. - P746

fare un passo avanti
— см. - P795

fare un passo avanti e uno indietro
— см. - P796

fare un passo falso
— см. - P749

fare il passo secondo la gamba
— см. - P798

fare passi da gigante
— см. - P753

fare un passo innanzi
— см. - P795

fare il passo della mosca
— см. - P797

fare il passo più lungo della gamba
— см. - P757

fare un passo alla volta
— см. - P799

fare pasticci con qd
— см. - P851

fare le paternali
— см. - P870

fare il patito
— см. - P878

fare il patto con la morte
— см. - P888

far paura alla morte
— см. - P898

far del (или il) pavone
— см. - P911

fare un peccato di gola
— см. - P943

fare la pecora
— см. - P967

fare il pedagogo
— см. - P982

fare una pedina a qd
— см. - P988

far peduccio
— см. - P992

fare a qd (il) peggio che far si possa
— см. - P1000

fare un pegno
— см. - P1004

fare un pegno al Monte di Pietà
— см. - P1005

fare la pelle a qd
— см. - P1037

farci la pelle
— см. - P1038

fare qc con la pelle degli altri
— см. - P1039

fare la pelle di cappone
— см. - P1018

fare la pelle dura
— см. - P1015

far la pelle lustra
— см. - P1107

far pelle nuova
— см. - P1040

far la pelle d'oca
— см. - P1018

fare d'un pelliccilo un cancro
— см. - P1077

far pelo
— см. - P1105

fare il pel canuto
— см. - P1106

fare il pelo e il contropelo
— см. - C2582

far il pelo lustro
— см. - P1107

far pena
— см. - P1142

fare il penale
— см. - P1148

fare penitenza
— см. - P1157

fare qc a (или col) pennello
— см. - P1194

far pensiero (или pensieri)
— см. - P1213

fare suo pensiero
— см. - P1214

fare la pentola a due manichi
— см. - P1236a

fare qc di pepe
— см. - P1258

far pepe di luglio
— см. - P1259

fare la pera a qd
— см. - P1271

far perdere la tramontana
— см. - T830

far pero
— см. - P1306

far pesca in un tonfano
— см. - P1337

fare il pesce
— см. - P1352

fare il pesce in barile
— см. - P1353

farsi di un peso
— см. - P1378

fare peso ritto
— см. - P1377

fare qc a (или in) pezzi
— см. - P1463

farsi a pezzi
— см. - P1464

fare un (или il) piacere
— см. - P1473

far piangere le pietre
— см. - P1768

far piangere i sassi (della strada)
— см. - S249

fare un piano d'ogni cosa
— см. - P1505

fare il pianto di...
— см. - P1529

far(ne) un pianto (e un lamento) di...
— см. - P1530

fare piazza pulita
— см. - P1547

fare a picca
— см. - P1559

fare le picche
— см. - P1560

far piede
— см. - P1672 b)

fare qc coi piedi
— см. - P1655

farsi da piedi
— см. - P1656

fare i piè gialli
— см. - P1657

non fare una piega
— см. - P1731

far piena
— см. - P1739

fare come la piena
— см. - P1740

fare il pieno di qc
— см. - P1754

fare il pieno di benzina
— см. - B562

fare piena luce
— см. - L818

fare pietà
— см. - P1757

fare come i pifferi di montagna (che andarono per suonare e furono suonati)
— см. - P1794

farsi pigliare in tasca
— см. - T109

fare il pigro
— см. - P1810

fare il pilastro
— см. - P1811

fare la pioggia e il bel tempo
— см. - P1824

fare di piombo
— см. - P1829

far piovere fieno
— см. - F662

far piovere del fieno a qd
— см. - F663

fare un pisolino
— см. - P1844

fare il pitocca
— см. - P1849

fare più d'un callo
— см. - C199

fare più di Carlo in Francia
— см. - C934

fare più figure (или più parti) in commedia
— см. - C2303

farla più lunga della camicia di Meo
— см. - M1181

fare più miglia d'un lupo a digiuno
— см. - M1417

fare un po' di largo
— см. - L182

fare un po' di moto
— см. - M2111

fare un po' di rialto
— см. - R297

fare un po' di veglia
— см. - V146

fare polemica a vuoto
— см. - V980

fare la politica
— см. - P1950

fare la politica del carciofo
— см. - C907

fare del pollaio
— см. - P1954

fare il pollo (in galantina)
— см. - P1969

far polpette di qd
— см. - P1984

far pompa di qc
— см. - P2024

far (da) ponte
— см. - P2032

fare il ponte
— см. - P2033

farsi un ponte a qc
— см. - P2034

fare il ponte d'oro a qd
— см. - P2029

fare (come) Ponzio Pilato
— см. - P1813

far popolo
— см. - P2050

farsi portare per bocca dal fornaio
— см. - B893

fare il portico dietro la casa
— см. - P2122

fare il portoghese
— см. - P2133

far la posta a qd
— см. - P2156

fare il potere
— см. - P2190

fare (le или delle) pratiche
— см. - P2217

fare una (или la) predica a qd
— см. - P2227

farsi prendere per le falde
— см. - F89

farsi prendere in tasca
— см. - T109

far presa
— см. - P2253

far presente a qd
— см. - P2257

fare presto
— см. - P2260

fare come i preti che dicon sempre a me e mai agli altri
— см. - P2265

fare come prete Pero
— см. - P1308

fare come prete Pino che d'una trave fece un nottolino
— см. - T890

far(si) il prezioso
— см. - P2271

fare prigione
— см. - P2292

fare le prime armi
— см. -A1087

fare le sue prime esperienze in...
— см. - E197

fare la prima figura
— см. - F720

fare prima il morto e poi piangerlo
— см. - M2005

fare i primi passi (или il primo passo)
— см. - P800

fare (suo) prò
— см. - P2317

fare il processo addosso a qd
— см. - P2330

fare processo corto
— см. - P2331

fare i propri bisogni
— см. - B775

fare il proprio cammino
— см. - C306

fare il proprio comodo (или i propri comodi)
— см. - C2328

fare la propria comparsa
— см. - C2350

fare il proprio corso
— см. - C2818

— aver fatto il proprio corso
— см. - C2819

fare del proprio meglio
— см. - M1049

far prove di scriverne al paese
— см. - P2367

fare ai pugni
— см. - P2402

fare di una pulce un elefante (или un cavallo)
— см. - M2041

fare il Pulcinella
— см. - P2417

farla pulita
— см. - P2429

farsi pulito come un dado
— см. - P2425

far pulizia
— см. - P2434

far pulizia di ogni cosa
— см. - P2435

fare del pulpito teatro
— см. - P2437

fare (il) punto
— см. - P2527

farsi in punto
— см. - P2528

fare punto e da capo
— см. - P2539

far punto fermo
— см. - P2480

fare punto e frego
— см. - P2502

fare il punto della situazione
— см. - P2529

fare punto e virgola
— см. - P2502

fare qc a punto e virgola
— см. - P2503

far come le putte al lavatoio
— см. - P2557

fare un puzzo di ogni cosa
— см. - P2566

non farsene né in qua né in là
— см. - Q6

far qualche mossa
— см. - M2073

fare il quamquam
— см. - Q27

fare un quarantotto
— см. - Q35

farla di quarta
— см. - Q38

far quattrini sull'acqua
— см. - Q66

far quattrini a palate
— см. - Q67

farsi in quattro
— см. - Q98

fare quattro chiacchiere
— см. - C1662

fare quattro linee
— см. - L610

farsi in quattro parti
— см. - P643

fare quattro passi
— см. - P760

fare quattro salti
— см. - S121

- F180 —
farne di quelle

fare come quello che cercava l'asino e c'era sopra
— см. -A1211

fare come quello che cercava la pipa e l'aveva in bocca
— см. - P1834

fare quel che dà animo
— см. -A849

frre come quello che tosava i porci
— см. - P2065

far querciola
— см. - Q104

fare questioni bizantine
— см. - Q105

fare la quinta per discendere
— см. - Q123

far rabbia a qd
— см. - R6

far raccolta
— см. - R14

fare (la) ragione
— см. - R63

far ragione da qc
— см. - R64

farsi una ragione
— см. - R65

farsi ragione
— см. - R66

farsi ragione da sé
— см. - R67

fare la ragione senza l'oste
— см. - C2541

far della ragione torto e del torto ragione
— см. - R68

fare come la rana (или il ranocchio) (che non morde perché non ha i denti)
— см. - R107

fare una rapa
— см. - R117

fare razza
— см. - R133

fare razza con qd
— см. - R134

fare razza a sé
— см. - R135

fare razza da sé (тж. non fare razza con nessuno)
— см. - R136

fare il regalo che fece Marzio alla nuora
— см. - M890

fare a reggersi
— см. - R174

far regola
— см. - R203

fare un (или il) repulisti
— см. - R244

far ressa
— см. - R263

fare il resto
— см. - R276

fare del resto
— см. - R277

far del resto dei giorni
— см. - R278

far retta
— см. - R293

fare un rialto
— см. - R297

fare ribrezzo
— см. - R306

fare ricordo
— см. - R321

fare ridere l'occhio a qd
— см. - O168

far ridere le panche
— см. - P202

far ridere le pietre
— см. - P1768

far ridere le telline
— см. - T171

fare delle riffe
— см. - R336

far riguardo
— см. - R370

farsi riguardo
— см. - R371

fare a rimandarsela
— см. - R375

farsi rincorrere dal fornaio
— см. - F1086

fare a ripiglino
— см. - R403

far riposare le cuoia
— см. - C3173

fare una risciacquata a qd
— см. - R409

fare le risa grasse
— см. - R416

fare risuscitare un morto
— см. - M2006

— da far risuscitare i morti
— см. - M2007

far ritornare a mangiar polenta
— см. - P1939

far ritratto di qc
— см. - R441

fare un rivellino a qd
— см. - R461

far le riverenze
— см. - R464

fare riverenza di cappuccio
— см. - C872

far rizzare i bordoni
— см. - B1023

far rizzare i capelli
— см. - C643

fare rizzare la punta
— см. - P2456

fare roba
— см. - R471a

fare Roma e toma
— см. - R502

fare alla romana
— см. - R510

fare un romanzo
— см. - R511

fare rombo
— см. - R513

fare la ronda
— см. - R520

far la ronda (intorno) a...
— см. - R521

farsi rosso
— см. - R557

farsi rosso e pallido
— см. - R558

fare a (или il) rovescio (или alla rovescia)
— см. - R590

fare (a) ruffa raffa
— см. - R610

fare ruga (или rughe)
— см. - R613

far la ruota
— см. - R637

fare la ruota (attorno или intorno) a qd
— см. - R638

fare un ruzzolone
— см. - R648

fare saccia
— см. - S8

fare il saccente
— см. - S11

fare (il) sacco
— см. - S27

fare sacco e pancia
— см. - S28

fare un sacco di soldi
— см. - S14

farne un sacco e una sporta
— см. - S22

fare salamelecchi
— см. - S69

fare un salasso
— см. - S71

fare il saldo
— см. - S80

far salire la senape al naso
— см. - S618

fare salotto
— см. - S107

fare salsiccia di qd
— см. - S110

far saltare in aria
— см. -A1055

far saltare il banco
— см. - B168

farsi saltare le cervella (тж. far saltare il cervello all'aria)
— см. - C1583

far saltare il denaro (или i quattrini)
— см. - D101

fare saltare la mosca al naso
— см. - M2042

far saltare la senape al naso
— см. - S618

far saltare la testa
— см. - T549

fare un salto
— см. - S122

fare il salto
— см. - S123

fare un salto nel buio
— см. - S115

fare salti col cervello
— см. - C1594

fare un salto della quaglia
— см. - S117

fare salute
— см. - S127

fare sangue
— см. - S167

fare come Sant'Alò che lasciò il mondo come lo trovò
— см. -A501

fare come Sant'Alò che prima morì e poi s'ammalò
— см. -A502

fare la santa fede
— см. - F369

fare il San Giuseppe a qd
— см. - G775

fare come San Lo che non inchiodava i cavalli, perché metteva i chiodi nei buchi fatti
— см. - L765

fare il San Luigi
— см. - L855

fare San Martino
— см. - M882

fare il San Martino
— см. - M883

fare San Michele
— см. - M1383

fare San Pietro
— см. - P1789

fare la santa Susanna
— см. - S2104

fare come San Tommaso
— см. - T709

fare il santificetur
— см. - S206

fare a sassi
— см. - S250

fare dei saturnali
— см. - S262

far degli sbadigli
— см. - S269

fare agli sbirri
— см. - S284

fare le scale
— см. - S304

fare una scala a qc
— см. - S305

fare le scale di Sant'Ambrogio
— см. - A593a

far scappare le panche
— см. - P202

fare la scaramanzia
— см. - S329

far a scarica barili (тж. fare a scaricabarili или lo scaricabarili)
— см. - S332

fare scarpe a qd
— см. - S339

fare scarpe della propria pelle
— см. - P1041

fare a scatti
— см. - S372

fare qc a scatto di molla
— см. - S369

fare lo scemo per non pagare il dazio
— см. - D60

fare scempio di qc
— см. - S375

fare una scena
— см. - S379

fare una scena madre
— см. - S380

fare scenate
— см. - S384

fare una scenata
— см. - S385

farsi schiacciare le costole
— см. - C2975

fare schifo
— см. - S427

far la scimmia a qd
— см. - S451

fare (uno) scimmiotto
— см. - S454

fare le scodelle
— см. - S462

fare la scolta
— см. - S466

farla scontare a qd
— см. - S469

fare alla scoperta
— см. - S473

fare scudo di qc
— см. - S503

fare scuffia
— см. - S507

fare scuola
— см. - S511

- F181 —
farsi da sé ±

fare come le secchie
— см. - S534

far il secco
— см. - S547

fare la seconda di cambio
— см. - C249

fare sedile di botte
— см. - S571

fare segni di croce (или il segno della croce)
— см. - C3087

fare la seminata
— см. - S611

fare sempre quel medesimo verso
— см. - V398

far senno
— см. - S622

far a suo senno
— см. - S619

fare senso
— см. - S635

fare sentenze coll'accetta
— см. -A59

far la sentinella
— см. - S649

fare sera anzi vespro
— см. - S661

fare sera e sabato
— см. - S660

fare la serpe tra le anguille
— см. - S672

far un sette a levare
— см. - S702

fare sfigurare
— см. - S715

fare sfoggio di qc
— см. - S718

fare uno sfogo con qd
— см. - S721

farsi sgabello di qd
— см. - S724

fare da sgabello a qd
— см. - S725

- F181a —
fare (cenno) di sì [di no]

farla sicura
— см. - S752

far siepe di propri petti
— см. - S760

fare la signora
— см. - S773

fare alle signore
— см. - S774

fare il signore
— см. - S782

fare al signore
— см. - S783

fare simmetria
— см. - S811

farsi sincero di qc
— см. - S813

fare lo smargiasso
— см. - S837

farla smessa
— см. - S840

farsi sodo il nodo
— см. - N370

fare a soffino
— см. - S869

fare soggezione
— см. - S882

fare soldi
— см. - S926

far solecchio
— см. - S964

fare il solitario
— см. - S974

fare il solletico a qd
— см. - S980

fare un sonnellino
— см. - S1022

fare un sonno
— см. - S1039

farsi sopra qd
— см. - S1058

fare il sopracciò
— см. - S1071

fare un sopralluogo
— см. - S1074

fare il (или del) sordo (тж. fare da sordi)
— см. - S1097

fare la sorda orecchia (или i sordi orecchi)
— см. - O559

fare il sostenuto
— см. - S1145

fare il sottile
— см. - S1166

farsi sotto
— см. - S1180

farsela sotto
— см. - F176

fare (di) sottogamba
— см. - S1193

fare soverchio
— см. - S1203

fare spago
— см. - S1234

fare spalla a qd
— см. - S1258

fare (le) spallucce
— см. - S1284

fare una spallucciata
— см. - S1285

fare una spanciata
— см. - S1287

fare spanna di qc
— см. - S1291

fare sparire qd
— см. - S1299

far lo spasimante
— см. - S1304

farsi specchio
— см. - S1328

farsi specchio di...
— см. - S1329

fare specchio delle rene a qd
— см. - S1330

fare specie
— см. - S1338

farsi specie di...
— см. - S1339

far(si) le spese (тою. fare la spesa)
— см. - S1370

fare le spese a qd
— см. - S1371

fare le spese di qc
— см. - S1372

fare le spese della conversazione
— см. - S1373

fare le spese di una serata
— см. - S1374

far la spia
— см. - S1389

far lo spiano
— см. - S1394

far lo spiano a qd
— см. - S1395

fare alle spinte
— см. - S1442

far spiritare i cani
— см. - C462

fare dello spirito
— см. - S1473

fare lo spiritoso
— см. - S1482

fare lo splendido
— см. - S1485

fare lo spoglio di...
— см. - S1495

fare la spola
— см. - S1496

fare la spoletta
— см. - S1497

farle sporche (тж. farla sporca)
— см. - S1502

far sposa
— см. - S1514

farsi sposa
— см. - S1515

fare come la sposa
— см. - S1516

fare spostatura(ccia)
— см. - S1520

fare sproni dei calcagni
— см. - S1531

far uno spuntino
— см. - S1548

far uno squartamento
— см. - S1563

fare (lo) stacco
— см. - S1568

far stancare perfino i santi
— см. - S214

farsi stangone
— см. - S1631

far stare a(l) dovere
— см. - D891

far stare sulla graticola
— см. - G1008

far stare qd all'uscio
— см. - U218

fare stato
— см. - S1656

farsi uno stato
— см. - S1657

fare stecca
— см. - S1665

fare una (или la) stecca
— см. - S1666

fare a stecchetto
— см. - S1671

far le stimate
— см. - S1726

fare stomaco
— см. - S1777

fare stoppa di qd
— см. - S1789

far storie
— см. - S1796

non farsi stracciare la cappa
— см. - C835

farsi stracciare i panni
— см. - P323

non farsi stracciare i panni
— см. - P324

non fare straccio
— см. - S1815

far lo stracco
— см. - S1819

far (si) strada
— см. - S1851

fare strada a qd
— см. - S1852

fare una strage
— см. - S1908

farsi strozzare
— см. - S1956

farsi strumento di qd
— см. - S1962

fare come gli struzzi
— см. - S1969

far sudare qd
— см. - S2023

far sudar le tempie
— см. - T181

fare delle sue
— см. - S2062

fare il sufficiente
— см. - S2042

far il sultano
— см. - S2057

fare la suocera
— см. - S2079

fare la Susanna
— см. - S2104

fare lo svogliato
— см. - S2125

fare tabula rasa
— см. - T5

far(si) una tacca sul naso
— см. - T10

fare a taglia
— см. - T25

fare una tagliata
— см. - T28

farsi tagliare la testa
— см. - T550

fare tanto di bocca
— см. - B894

far tanto d'occhi
— см. - O169

farne tante (e tante)
— см. - T66

fare (da) tappezzeria
— см. - T76

fare tara
— см. - T78

fare la tara
— см. - T79

far tara e defalco
— см. - T80

far tardi
— см. - T83

farsi tardi alla fiera di Lanciano
— см. - L135

fare tavola
— см. - T139

fare il tavolino
— см. - T154

fare qc al tavolino
— см. - T155

fare teatro
— см. - T158

far teco meco
— см. - T162

far tela
— см. - T168

fare tela di ragno
— см. - R97

far tempesta
— см. - T178

fare il suo tempo
— см. - T265

fare in tempo a (+ inf.)
— см. - T266

far tempone
— см. - T348

fare le tenebre addosso a qd
— см. - T356

fare tenere l'olio a qd
— см. - O299

fare il tenore
— см. - T367

fare terra da pignatte
— см. - T419

farsi terra terra
— см. - T403

fare tesoro di...
— см. - T468

fare testa
— см. - T551

fare la testa
— см. - T552

farci la testa a qc
— см. - T553

fare a qd la testa come una campana (или un cestone, un pallone, un tamburlano)
— см. - T554

fare della testa una chiesa
— см. - T555

fare di testa coda
— см. - T557

fare a testa e croce
— см. - T556

fare la testa grossa
— см. - T558

fare testo
— см. - T625

farsi tetto agli occhi (con la mano)
— см. - T630

fare il tifo per...
— см. - T637

far la tigna
— см. - T638

fare tira e molla
— см. - T658

fare a tira tira
— см. - T660

fare a tira a tira
— см. - T661

fare il tirapiedi
— см. - T651

farsi tirare le calze
— см. - C218

farsi tirare per il ferrai(u)olo
— см. - F421

farsi tirar le mele (dietro)
— см. - M1063

farsi tirare le patate
— см. - P868

fare il (или un) tiro (или tiro birbone)
— см. - T681

fare un tiro mancino
— см. - T667

fare al tocco
— см. - T699

fare tombola
— см. - T707

fare tomi
— см. - T710

farla tonda
— см. - T720

fare tonnina di qd
— см. - T723

fare il tonto (finto)
— см. - T739

fare come i topi in campanile
— см. - T746

fare come i topi degli speziali che leccano i barattoli
— см. - B230

fare di qd toppe da scarpe
— см. - T750

fare che il tordo non dia dietro
— см. - T759

far tornare il cervello a qd
— см. - C1603

far tornare un fiume al monte
— см. - F947

far tornare in (или alla) vita
— см. - V728

fare torto
— см. - T790

fare dei torti alla moglie
— см. - T791

far traboccare la misura
— см. - M1584

fare tracollo
— см. - T818

fare tragedia
— см. - T826

fare una tragedia (тж. fare tragedie)
— см. - T827

fare da trampolino a qd
— см. - T832

farsi trarre le calze
— см. - C218

fare tratta
— см. - T856

fare d'una trave un nottolino
— см. - T890

fare tre linee
— см. - L610

fare tre passi su una lastra (или su, in, sopra un mattone)
— см. - P801

fare trentuno per forza
— см. - T924

fare trista figura
— см. - F721

farla troppo grossa
— см. - G1106

far troppa mostra di sé
— см. - M2098

fare a tu me l'hai
— см. - T966

fare a tu mi miri
— см. - M1534

farne delle turchine
— см. - T975

fare di tutto
— см. - T986

fare di tutti
— см. - T987

fare tutte le carte
— см. - C1076 b)

fare tutt'una casa
— см. - C1167

fare a tutto mio (come la civetta)
— см. - T988

farne di tutti i colori
— см. - C2175

far tutti i mestieri
— см. - M1291

far tutt'una minestra
— см. - M1464

farsi in tutto punto
— см. - P2528

fare tutto un sonno
— см. - S1040

fare un'uccellaia
— см. - U4

fare l'ultimo passo
— см. - P802

farne una delie sue
— см. - U105

fare l'uomo addosso a qd
— см. - U135

farsi dall'uovo
— см. - U187

fare uova (da friggere)
— см. - U186

fare uscire dai gangheri
— см. - G217

farla uscire dagli occhi a qd
— см. - O226

far uscire i piedi di fuori
— см. - P1658

far uscire di tono
— см. - T736

fare uso di qc
— см. - U250

farci l'uso a qc
— см. - U251

- F182 —
fare come va fatto

fare vacanza
— см. - V2

fare la vacca
— см. - V6

fare un vaglia a qd
— см. - V14

fare qd vago di qc
— см. - V21

farsi valere
— см. - V35

far valere qc
— см. - V36

far valere le proprie ragioni
— см. - R69

fare le valigie
— см. - V41

farsi vano
— см. - V62

fare le veci di qd
— см. - V102

farla (или farlo) vedere (тж. farne vedere di belle e di brutte)
— см. - V117

farsi vedere
— см. - V118

far vedere il bianco per nero
— см. - B704

far vedere per (или da) un buco di grattugia
— см. - B1347

farla vedere a qd in candela
— см. - C411

farsi vedere in ciabatta
— см. - C1771

farne vedere di cotte e di crude
— см. - V117

farsi vedere in giro
— см. - G686

far vedere Lucca
— см. - L801

far vedere lucciole per lanterne
— см. - L143

far vedere la luna nel pozzo
— см. - L909

far vedere il nero per bianco
— см. - B704

non fare vedere la punta del naso
— см. - P2457

far vedere quante stelle ci sono in cielo
— см. - S1695

far vedere i sorci verdi
— см. - V321

far vedere le stelle di giorno
— см. - S1695

farne vedere di tutti i colorì
— см. - V117

far vedere il volo dell'angelo
— см. - V908

fare la veglia
— см. - V144

fare di qc le veglie alle pancacce
— см. - V145

far vela
— см. - V159

far veleno
— см. - V170

fare velo
— см. - V189a

far vendetta di qd
— см. - V213

far venire l'accidia
— см. -A77

far venire l'acquolina in bocca (U'iu l'acqua all'ugola)
— см. - B895

farsi venire l'acquolina alla (или in) bocca
— см. - B863

tar venire arco di stomaco
— см. -A998

far venire la barba
— см. - B248

far venire la bava alla bocca
— см. - B371

far venire fuori la bestia
— см. - B625

far venire i bordoni
— см. - B1023

far venire la cacherella
— см. - C7

far venire freddo
— см. - F1273

fare venir giù il cielo
— см. - C1848

far venire l'inedia ai morti
— см. - I235

far venire il latte alle ginocchia (или ai gomiti)
— см. - L234

far venire le lucertole (nello stomaco)
— см. - L840

far venire il mal di capo a qd
— см. - M182

far venire il male del miserere
— см. - M191

far venire la mostarda al naso
— см. - M2090

far venire la pelle di cappone (или d'oca)
— см. - P1019

far venire alla ragione
— см. - N70

far venire la senape al naso
— см. - S618

far venire i vapori a qd
— см. - V77

fare vento a qc
— см. - V258

fare vento a qd
— см. - V259

farsi vento
— см. - V260

fare la ventura
— см. - V297

fare vergogna
— см. - V332

fare un verso
— см. - V398

fare a verso di qd
— см. - V399

fare qc perii verso
— см. - V400

fare il verso a qd
— см. - V407

fare la veste secondo il panno
— см. - V423

fare un vezzo a qd
— см. - V446

far(si) vezzi
— см. - V447

fare vezzi a qd
— см. - V448

fare del vezzoso
— см. - V450

fare via
— см. - V482

farsi una via
— см. - V483

fare la via dell'agnolo a qd
— см. - V484

fare una via a due servizi
— см. - V485

fare un viaggio e due servizi
— см. - V547

fare il vicinato
— см. - V555

fare delle vigilie non comandate
— см. - V563

fare (del или il, da) villano
— см. - V573

fare la visita di Sant'Elisabetta
— см. - E57

fare la visita delle sette chiese
— см. - V637

fare il viso dell'armi
— см. - V660

fare il viso brutto a qd
— см. - V661

fare viso di matrigna
— см. - V662

fare il viso nero
— см. - N206 b

fare il viso rosso
— см. - R557

fare il viso verde
— см. - V319

fare (la) vista (uàи le viste)
— см. - V691

farsi la sua vita
— см. - V730

far la vita del beato porco
— см. - V731

fare la vita di Michelaccio (или michelaccio, Michelasso) (: mangare, bere e andare a spasso)
— см. - M1382

fare una vita misera
— см. - V732

far la vita da monaco
— см. - V733

fare vita ritirala
— см. - V734

far la vita da Sardanapalo
— см. - S242

far vita scelta
— см. - V735

fare una vita di strapazzi
— см. - V736

farsi vivo
— см. - V809

fare viva Maria
— см. - M837

fare la voce grossa
— см. - V849

far volare senz'ali
— см. -A421

fare il volo del calabrone
— см. - V909

fare il volo di Icaro
— см. - I7

fare come la volpe all'uva
— см. - V920

fare una volta
— см. - V948

fare la volta del can grande
— см. - C461

fare le volte del leone
— см. - V950

far voltare qd sulla bara
— см. - B220

far voltare un fiume al monte
— см. - F947

fare qc senza voltarsi né in qua né in là
— см. - Q6

fare il volto di cera
— см. - V961

fare un voto
— см. - V969

fare voto (или voti)
— см. - V970

fare i voti
— см. - V971

fare zero
— см. - Z42

fare lo zio
— см. - Z56

fare ziro ziro
— см. - Z59

fare la zolfa per bimolle
— см. - Z72

fare zolle di qc
— см. - Z78

fare alle zuccate col muro
— см. - M2188

fare come gli zufoli di montagna (t che andaron per sonare e furono sonati)
— см. - Z102

fare la zuppa nel paniere
— см. - Z105

- F183 —
andare a farsi benedire (или friggere, squartare, груб. fottere)

andare a far (si) una bevuta
— см. - B634

andare a farsi fottere (или friggere, squartare)
— см. - F183

andare a far polli
— см. - P1965

andare a fare il sorcino
— см. - S1087

andare' a far terra per ceci
— см. - T404

avere altro che fare
— см. -A560

- F184 —
aver un bel da fare

- F185 —
avere da (или a, a che, che) fare con qd

- F186 —
non aver (niente или nulla) a che fare con...

- F187 —
avere a che fare con qc come la luna coi granchi

- F188 —
avere che fare in...

aver più da fare che a un par di nozze
— см. - N526

cantare senza far uovo
— см. - U184

cantare una e farne un'altra
— см. - C543

- F189 —
dare (un bel) da fare

- F189a —
darsi (il) da fare

entrare nella calca а (или per) farsi pigiare
— см. - C82

essere fatto di calza disfatta
— см. - C214

essere fatto il cordovano
— см. - C2679

essere fatto di corna di chiocciola
— см. - C2698

esser fatto di fiato
— см. - F589

essere fatto di marzapane
— см. - M889

- F190 —
farsi far su...

impancarsi a fare il maggiordomo
— см. - M102

insegnare Annibaie a far la guerra
— см. -A879

- F191 —
lasciare fare

lasciar lare qd coii abbandonate redini
— см. - R157

lasciar fare a Dio
— см. - D461

lasciar fare alla natura
— см. - N101

- F192 —
mandare a farsi benedire (или buscherare, friggere, squartare, strabenedire, груб. fottere)

mandar qd a far rider le piattole
— см. - P1539

mettersi nella calca a (или per) farsi pigiare
— см. - C82

mordere come fa la pecora
— см. - M1904

pelare la gallina (или la gazza) senza farla stridere (тж. pelare или pelacchiare il pollo senza farlo stridere)
— см. - G75

pelare la quaglia senza farla gridare
— см. - Q18

provare come quattro e quattro fanno otto
— см. - Q102

- F193 —
saper(la) fare

non saper fare un o neanche col bicchiere
— см. - O1

non sapere più di qual legno far freccia
— см. - L353

risanare un pelliccilo e fare una piaga
— см. - P1078

sapere quante paia fan(no) tre buoi (или tre cose)
— см. - P107

sapere quel che fa la piazza
— см. - P1552

d'un soldo farne due
— см. - S935

stare a quel che fa la piazza
— см. - P1553

tirare a far ciccia
— см. - C1809

volendo sciogliere il cappio farci il nodo
— см. - C865

volere far la frittata senza rompere le uova
— см. - F1329

volere far ridere gli eredi
— см. - E129

brutto da far mettere le mani nei capelli
— см. - B1279

buono per far lume ai morti
— см. - L858

ignudo come Dio l'ha fatto
— см. - N539

libero di fare e di disfare
— см. - L539

magro che fa lume
— см. - M127

nudo come Dio (или la madre, la mamma) l'ha fatto
— см. - N539

spotico di fare e disfare
— см. - S1521

cosa che [non] fa fare un buon chilo
— см. - C1728

due ciechi a fare (или che fanno) alle bastonate
— см. - C1820

una materia da farne (molti) libri
— см. - L566

miglio che fa il lupo a digiuno (или che fa il lupo quando ha fame, che fa il lupo la notte)
— см. - M1414

modo da fare
— см. - M1628

oro di Bologna che si fa rosso dalla vergogna
— см. - B1009

uomo tutto fare
— см. - T980

a (или per) farla breve
— см. - B1201

per far bucato alla coscienza
— см. - B1308

per far buona bocca
— см. - B855

a fare i conti grassi
— см. - G996

a (или per) farla corta
— см. - C2845

a farla grassa
— см. - G996

da far impallidire le stelle
— см. - S1687

per farla lesta
— см. - L413

- F194 —
a farla liscia [male]

per farla più liscia
— см. - L738

da far rabbrividire
— см. - R8

da far ridere le galline (или i banchi, i galli, le panche, i pappagalli, i polli, i topi)
— см. - R326

da fare delle scorpacciate
— см. - S478

da far stomacare i cani
— см. - C442

come la madre l'ha fatto
— см. - M57

come a farlo a posta
— см. - P2152

per non restare senza far nulla
— см. - R265

senza far cerimonie
— см. - C1545

senza far (tanti) misteri
— см. - M1563

senza far motto
— см. - M2117

senza far nomi
— см. - N417

senza far stor e
— см. - S1795

strada facendo
— см. - S1831

l'abito non fa il monaco
— см. -A40

l'acqua fa le funi
— см. -A210

altro è dire, altro è fare
— см. -A561

amore fa amore e crudeltà fa sdegno (или tirannia)
— см. -A665

bada di non far mosse!
— см. - M2087

la barba non fa il filosofo
— см. - B255

ben dire e mal fare non è che sé con sua voce dannare
— см. - D521

il ben fare non porta merito
— см. - B526

il ben rendere fa il ben prestare
— см. - R222

bisogna far la festa quando ricorre (или è) il Santo
— см. - F495

bisogna far lo sciocco per non pagare il sale
— см. - S458

bisogna fare la spesa secondo l'entrata
— см. - E80

bisogna prima pensare e poi fare
— см. - P1199

bisogno fa prod'omo (тж. bisogno fa buon fante; il bisogno fa l'uomo ingegnoso; il bisogno или il bisognino fa (la) vecchia trottare, fa trottare la vecchia)
— см. - B776

buco via buco, fa buco
— см. - B1353

buio via buio, fa buio (или tenebre)
— см. - B1423

il buon marito fa la buona moglie
— см. - M853

buon principio fa buon fine
— см. - P2308

buon prò ti faccia!
— см. - P2322

buon soffietto fa buon fuoco
— см. - S868

il buon tempo fa scavezzare il collo
— см. - T294

il buon vino fa buon sangue
— см. - V601

la burla non è bella se non è fatta a tempo
— см. - B1477

caldo di panno, non fa mai danno
— см. - P337

la carestia fa buona masseria
— см. - C913

carità fa carità
— см. - C932

carne tirante fa buon fante
— см. - C980

il cavallo fa andar la sferza
— см. - C1381

col cavolo che faccio questo!
— см. - C1430

c'è da far ancora molta strada
— см. - S1892

c'è che fichi fare!
— см. - F636

- F195 —
che si fa (di bello)?

che si faccia benedire
— см. - B541

chi benefizio fa, benefizio aspetti
— см. - B548

chi cerca far impiastro, sa dove lo vuol porre
— см. - I108

chi colomba si fa, il falcone se la mangia
— см. - C2145

chi è avvezzo a fare, non si può stare
— см. -A1391

chi la fa, l'aspetti
— см. - F204

chi fa bene ha bene (или bene aspetta)
— см. - B494

chi fa bene per paura, niente vale e poco dura
— см. - P900

chi fa bene quel che ha da fare, non è mai tardi
— см. - B533

chi fa il carro, lo sa disfare
— см. - F196

chi fa la casa in piazza, o la fa alta o la fa bassa
— см. - C1202

chi fa i conti senza oste, pii convien farli due volte (или due volte li farà)
— см. - C2566

- F196 —
chi fa, disfà (тж. chi può fare, può anche disfare; chi fa или chi sa fare il carro, lo sa disfare)

chi fa i fatti suoi non s'imbratta le mani
— см. - F295

chi fa la festa non la gode
— см. - F496

chi mi fa festa più che non mi suole, m'ha buscherato o buscherarmi vuole (или m'ha ingannato o ingannarmi vuole)
— см. - F497

chi fa in fretta ha disdetta
— см. - F1320

chi si fa largo dell'onore altrui, riesce talpa del suo
— см. - O392

chi fa male, aspetti male
— см. - F204

chi fa male fa per sé
— см. - M227

chi fa a modo suo. campa cent'anni
— см. - M1673

chi fa le palle, non le tira
— см. - P158

- F197 —
chi fa quel che non deve gl'intervien quel che non crede

chi fa il saputo, stolto è tenuto
— см. - S241

- F198 —
chi fa da (или per) sé, fa per tre

chi fa il servizio al villano, si sputa in mano
— см. - S684

chi fa una trappola ne sa tender cento
— см. - T845

chi fa tutte le feste, povero si veste
— см. - F498

chi fa tutto per paura, niente vale e poco dura
— см. - P900

chi far di fatti vuole, suol far poche parole
— см. - F291

chi fila e fa filare, buona massaia si fa chiamare
— см. - M915

- F199 —
chi l'ha fatta, la beve

chi ha fatto il male faccia la penitenza
— см. - M225

chi ha fatto trenta, può far trentuno
— см. - T921

chi lavora, fa la gobba, e chi ruba fa la robba
— см. - G820

chi lavora, fa la roba a chi non lavora
— см. - R477

chi mal fa, male aspetti
— см. - F204

chi mal fa, mal pensa
— см. - M228

chi meglio mi vuole, peggio mi fa
— см. - M1052

chi non fa bene in gioventù, stenta in vecchiaia
— см. - G638

chi non fa, non falla (e fallando s'impara) (тж. chi fa falla, e chi non fa, sfarfalla)
— см. - F92

chi non fa la festa quando viene, non la fa poi bene
— см. - F500

chi non fa il nodo perde il punto
— см. - N375

- F200 —
chi non le fa non le teme

chi non fa le pazzie in gioventù, le fa in vecchiaia
— см. - P928

- F201 —
chi non fa quando può, non fa quando vuole

chi non ha da fare, Dio gliene manda
— см. - D465

chi non ha piaghe se le fa
— см. - P1483

chi pecora si fa, il lupo se la (или se lo) mangia
— см. - P971

chi piacere fa, piacere riceve
— см. - P1476

- F202 —
chi più fa, meno presume

- F203 —
chi può faccia (e chi non può faccia boccaccia)

chi può fare, può anche disfare
— см. - F196

chi sa far fuoco sa far casa
— см. - F1547

chi tardi fa i suoi lavori, tardi raccoglie i suoi licori
— см. - L279

chi vuol far l'altrui mestiere, fa la zuppa (или l'acqua attinge) nel paniere
— см. - M1295

chi vuol fare il mercante della lana, non bisogna guardare a ogni peluzzo
— см. - M1194

le chiacchiere non fanno farina
— см. - C1665

la chioma non fa il musicista
— см. - C1764

ciò fa gola
— см. - G865

come due e due fanno quattro
— см. - D923

- F204 —
come fai, così avrai (тж. chi fa male, aspetti male; chi mal fa, male aspetti; chi la fa, l'aspetti)

come fa presto a far tardi!
— см. - P2261

corpo mio, fatti capanna!
— см. - C615

alla corte del re ognuno faccia per sé
— см. - C2830

cosi fa chi può
— см. - C2951

la croce non fa il cavaliere
— см. - C3100

il cuculo fa l'ova nel nido della sterpagnola
— см. - C3133

il cuor delle donne è fatto a spicchi come il popone
— см. - C3299

il denaro non fa la felicità
— см. - D125

denari fanno crescere le unghie alle lumache
— см. - D124

i denari son fatti per spendere
— см. - D129

il diavolo si fa eremita
— см. - D361

il diavolo fa (или insegna a far) le pentole ma non i coperchi
— см. - D362

Dio li fa, e poi li accoppia
— см. - D477

Dio ti faccia dolente
— см. - D469

Dio lascia fare, ma non sopraffare
— см. - D473

Dio prima li fa, poi li accoppia
— см. - D477

un disordine ne fa cento
— см. - D634

i discorsi non fanno farina
— см. - C1665

due teste fanno un quadrello
— см. - T610

duro con duro non fa buon muro
— см. - D917

è come far uno starnuto
— см. - S1648

è come farla alla zia
— см. - Z49

è un farsi maggior male il lasciarsi vincere dal male
— см. - M234

è un Luca fa'presto
— см. - L799

gli è il male di fare a dirsene quattro
— см. - M235

è più facile fare il momo che il mimo
— см. - M1733

è più facile fare le piaghe che sanarle
— см. - P1485

è uno spaccalegna che fa lo spaccamonti
— см. - S1205

è tomo da fare quello e altro
— см. - T712

è il tono che fa la musica
— см. - T738

errare non fa pagamento
— см. - E147

l'errore non fa pagamento
— см. - E162

fa del bene e avrai sempre bene
— см. - B500

fa' che la botte spilli!
— см. - B1087

fa come i cani
— см. - C494

fa come l'uova: più bollono e più assodano
— см. - U198

fa' il (tuo) dovere e non temere
— см. - D892

fa forame il can per fame
— см. - F1036

fa mane
— см. - M355

si fa niente?
— см. - N302

gli si fa notte innanzi sera
— см. - N496

lo fa perché cosi gli gira
— см. - G655

si fa presto a dire (или a parlare)
— см. - P2262

fa quanto l'incenso ai morti
— см. - I160

fa lo stesso
— см. - S1711

faccia il cielo
— см. - C1869

faccia chi può prima che il tempo muta che tutte le lasciate son perdute
— см. - P2294

facciamo a chi infila meglio le margherite
— см. - M829

facciamo monte!
— см. - M1876

facendo male, sperando bene, il tempo va, e la morte viene
— см. - T304

- F205 —
fai fai

la fame fa uscire il lupo dal bosco
— см. - F124

fammi fattore un anno, se sarò povero, mio danno
— см. - F303

fammi indovino, ti farò ricco (или e non sarò meschino)
— см. - I224

si fanno i salassi anche a' cavalli
— см. - S72

si farà l'anno santo
— см. -A885

per fare un arrosto di lepre occorre (per lo meno) la lepre
— см. -A1149

a farsi la barba ci vuol soldi: a farsi minchionare non ci vuol nulla
— см. - B260

- F206 —
fare e disfare è il peggior lavorare (или è tutt'un lavorare)

a fare i fatti suoi, non ci s'imbratta le mani
— см. - F295

a far per mano altrui spesso ci si duole
— см. - M701

a farsi minchionare ci vuol poco (или nulla)
— см. - M1445

far mosca!
— см. - M2053

per fare vita pura conviene arte e misura
— см. - V771

farebbe addormentare un uccello mentre vola
— см. - U16

la farebbe anche a Salardo
— см. - S70

farebbe nausea a un chirurgo
— см. - N111

farebbe a pagar coi monchi
— см. - M1742

farebbe stizzire un muro
— см. - M2200

mi farei piuttosto tagliare il naso
— см. - N75

mi farei prima scorticare
— см. - S480

te lo farò vedere (или tu vedrai) a che ora è mezzogiorno!
— см. - M1377

fate motto!
— см. - M2124

fatti agnello, sei mangiato; fatti tigre, rispettato
— см. -A369

il fatto è fatto e non si può disfare
— см. - F296

fatti di miele e ti mangeranno mosche
— см. - M1408

il fiato non fa lividi
— см. - F606

un fico non farà mai delle nespole
— см. - F637

la fifa fa novanta
— см. - N500

un filo non fa tela
— см. - F803

finita la cucitura, si fa il nodo
— см. - C3131

un fiore non fa ghirlanda
— см. - F916

un fiore non fa primavera
— см. - P2297

la fortuna fa dei saliscendi
— см. - F1141

la fortuna non vuole fare anticamera
— см. - F1143

per forza si fa l'aceto
— см. - F1183

una fronda non fa primavera
— см. - P2297

fuoco che arde in cima, non ne fare stima
— см. - F1550

la gallina che canta ha fatto l'uovo
— см. - G80

le galline fanno l'uova per il becco
— см. - G82

gallina che schiamazza ha fatto l'uovo
— см. - G85

gallina vecchia fa buon brodo
— см. - G86

le gambe gli fanno giacomo giacomo (или Iacopo Iacopo)
— см. - G188

gennaio fa il peccato, e maggio n'è incolpato
— см. - G352

la giustizia è fatta come il naso: dove tu la tiri viene
— см. - G783

giusto faceva i fiaschi e la moglie li rivestiva
— см. - F562

un gobbo per far il sarto non s'addirizza le spalle
— см. - G827

la guerra fa i ladri e la pace gl'impicca
— см. - G1189

la guerra fa per i soldati
— см. - G1190

ha una cera da far lume al mio mortorio
— см. - C1526

hai fatto un bel lavoro!
— см. - L276

ha fatto viso com'un quattrino (или com'un centesimo)
— см. - V672

ha le gambe che fanno Iacopo Iacopo
— см. - G188

l'immaginazione non fa caso
— см. - I74

gli indugi fanno divieto
— см. - I226

l'insalata non fa collottola
— см. - I309

l'inv!dia fa agli altri la fossa e poi ci casca dentro
— см. - I368

ladro via ladro fa ladro
— см. - L86

il leccio non fa ulive
— см. - L288

le limosine son fatte
— см. - L605

loda il folle e lo farai correre
— см. - F986

la luna fa lume ai ladri
— см. - L915

i maestri son quelli che fanno le cose bene
— см. - M91

al mal fagli male
— см. - M241

il mal corvo fa mal uovo
— см. - C2869

mangerebbe chi lo fece
— см. - M377

il mare fa fortuna e non le fonti
— см. - M818

un matto ne fa cento
— см. - M976

il miele si fa leccare perché è dolce (тж il miele si fa leccare, il fiele si fa sputare)
— см. - M1410

miseria fa novantuno
— см. - N501

il molto fa l'uomo stolto
— см. - M1715

(di) molti pochi fanno un (grande) assai
— см. - M1716

il mondo non fu fatto in un giorno
— см. - R508

il mondo non è fatto per i minchioni
— см. - M1823

il mondo è fatto a scale: chi le scende e chi le sale
— см. - M1824

morto un papa, se ne fa un altro
— см. - P357

la necessità fa la vecchia trottare (или fa trottare la vecchia)
— см. - B776

il nemico ti fa savio
— см. - N160

con niente non si fa niente
— см. - N305

per niente nessun fa niente
— см. - N304

non bisogna far il nero (или il diavolo) più nero che non è
— см. - N220

non è fatto il fieno per le oche
— см. - F664

non si fa cosa di notte che non si risappia di giorno (тж non si fa cosa sotto terra che non si sappia sopra)
— см. - C2924

- F207 —
non fa né (или e non) ficca

non fa fortuna con nessuno
— см. - F1148

non si fa la frittata senza rompere le uova
— см. - F1330

non si fa un mantello per un'acqua sola
— см. - M722

non fa niente (или nulla)
— см. - N306

non se ne fa niente
— см. - N307

non si fa più lunga strada che quando non si sa dove si vada
— см. - S1896

non fai mica lo speziale!
— см. - S1383

non far da monco!
— см. - M1743

non ne farei un tomo in sulla paglia
— см. - T713

non lo farò a venti soldi
— см. - S933

non si fece mai bucato di notte che non si asciugasse di giorno
— см. - B1311

non si fece mai bucato che non piovesse
— см. - B1312

non glielo fo vedere da un buco di grattugia
— см. - B1354

non fu mai fatta tanta liscia di notte, che non si risapesse di giorno
— см. - L748

non ho a fare con orbi
— см. - O491

non ogni fiore fa frutto (тж. non ogni verde fa fiore)
— см. - F919

non si può fare a modo di tutti
— см. - M1678

non rimandare a domani quello che puoi fare oggi
— см. - D761

le nozze le fanno i minchioni, e i furbi se le mangiano
— см. - N532

col nulla non si fa nulla
— см. - N563

l'occasione fa la barba di stoppa alle persone
— см. - O20

ogni pruno fa siepe
— см. - P2382

ogni uccello fa festa al suo nido
— см. - U22

ogni uccello fa (или ha da fare) il suo verso
— см. - U23

ognun corre a far legna all'albero gettato in terra dal vento
— см. - L339

ognun può far dalla sua pasta gnocchi
— см. - G815

l'orzo non è fatto per gli asini
— см. - O663

l'ozio non fa con la virtù lega
— см. - O741

i panni non fanno mutare le corporature
— см. - P342

parole fan mercato, e i denari pagano
— см. - P599

parole non fanno fatti
— см. - P602

le parole non fanno lividi
— см. - P603

la paura fa i passi lunghi
— см. - P906

paura fa vecchi trottare
— см. - P907

la paura fa venir le traveggole
— см. - P908

un pazzo ne fa cento
— см. - P938

il pazzo fa la festa e il savio se la gode (тж. il pazzo fa le nozze e il savio se le gode)
— см. - P939

il peggio che possa farsi è di non far nulla
— см. - P1003

i pensieri fanno mettere i peli canuti
— см. - P1227

perché due non fa tre (тж. perché le due non fanno tre)
— см. - D927

piglia del legno e fa! (или fanne uno tu!)
— см. - L358

poco fiele fa amaro assia (или molto) miele
— см. - F658

poca ora fa
— см. - O455

un poco e un poco fa un tocco
— см. - P1928

un po' per uno non fa male a nessuno
— см. - M256

un poco di vero fa creder tutta la bugia
— см. - V380

povertà fa viltà
— см. - P2199

povertà non fa (la) vergogna
— см. - P2202

la predica fa come la nebbia, iascia il tempo che trova
— см. - P2230

il pruno non fa melaranci
— см. - P2383

puoi andare a farti sotterrarci
— см. - S1161

quando il padre fa carnevalef ai figliuoli tocca a far la quaresima
— см. - P40

quando i re delle novelle facevano e disfacevano il mondo
— см. - R146

quanti fichi fa il mio pesco!
— см. - F642

il quattrino fa cantare il cieco
— см. - Q84

a quattrino a quattrino si fa il soldo (или il fiorino)
— см. - Q85

i quattrini rubati non fanno mai frutto
— см. - Q86

- F208 —
quel che non fa a uno, fa a un altro

quel che s'usa non fa scusa
— см. - S517

le querce non fanno limoni (тж. la quercia non fa ulive)
— см. - Q103

questa è l'ultima che mi fai!
— см. - U56

per questo (или quello) farebbe monete false
— см. - M1837

questo mondo è fatto a scale: chi le scende e chi le sale
— см. - M1824

questo pare fatto a tuo dosso
— см. - D869

il riso fa buon sangue
— см. - R420

la roba fa stare il tignoso alla finestra
— см. - R483

Roma non fu fatta in un giorno (или non si fece in un di)
— см. - R508

una rondine non fa primavera
— см. - P2297

sa quanti peli ci vogliono a fare una barba
— см. - P1129

il sangue gli fece un tuffo
— см. - S190

sarebbe meglio che facesse la calzetta
— см. - C230

il sarto fa il mantello secondo il panno
— см. - S244

sasso che rotola non fa niusc(hi)o
— см. - S260

- F209 —
se le fa e se le suona

senza denari non si fa la guerra
— см. - D136

i soldi sono fatti per farli ruzzolare
— см. - S937

la sorte è come ognuno se la fa
— см. -A1175

una spiga non fa manna
— см. - S1412

per star bene si fa delle miglia
— см. - B537

di stoppa non si fa velluto
— см. - S1791

tempo fa
— см. - T223

i tempi si fanno grossi
— см. - T328

tre donne fanno un mercato e quattro (donne) una fiera
— см. - D818

tre fili fanno uno spago, tre spaghi fanno una corda
— см. - F806

tre fiori non fan ghirlanda
— см. - F916

tre non fanno coppia
— см. - C2623

tre persone fanno folla
— см. - F984a

troppa fortuna fa ingarzullire
— см. - F1149

la troppa fretta, volendo far, disfà
— см. - F1324

l'unione fa forza
— см. - U99

uno fa male a cento
— см. - M260

uno fa i moccoli e quell'altro ti raccoglie
— см. - M1614

- F210 —
una ne fa e una ne pensa (тж. una ne fa, cento ne pensa)

uno non fa numero
— см. - N600

gli uomini fanno la roba, non la roba gli uomini
— см. - U154

l'uomo fa il luogo, e il luogo l'uomo
— см. - U153

l'usanza fa maestro
— см. - U211

l'uso fa legge
— см. - U257

va a farti frate!
— см. - F1248

ma vada a far la calzetta
— см. - C230

il vento fa crescere la fiamma
— см. - V286

ventre mio, fatti capanna!
— см. - C615

la verità si fa strada da sé
— см. - V356

la veste non fa il dottore
— см. - V425

la vita è fatta a scale (, c'è chi le scende e ce chi le sale)
— см. - V773

zero via zero fa zero
— см. - Z46

Frasario italiano-russo > FARE

Страницы

Следующая →

1

2

См. также в других словарях:

Augustine — Gerard O’Daly 1 LIFE AND PHILOSOPHICAL READINGS Augustine was born in Thagaste (modern Souk Ahras in Algeria) in Roman North Africa in AD 354. He died as bishop of Hippo (now Annaba, Algeria) in 430. His education followed the standard Roman… … History of philosophy

VESTIS — primi hominis innocentia fuit, cui postquam iniquitas successit, vidit se nudum esse, et consutis foliis fecit sibi subligacula, Genes. c. 3. v. 7. ut sic membris minime honestis honorem circumponeret, prout loquitur Paulus 1. Corinth. c. 12. v.… … Hofmann J. Lexicon universale

SOL — Phoenicibus olim Η῏λ, El, teste Serviô, In l. 1. Aen. v. 646. qui de Belo Phoenice, unde creta Dido, loquens, Omnes, inquit, in illis, partibus Solem colunt, qui ipsorum linguâ Hel dicitur; unde et Η῞λιος: η in ω discedente, et spiritu, in… … Hofmann J. Lexicon universale

ARAUSIO — Urbs, Episcopatus et Principatus Galliae, in Provincia a Rhodano milliari, et Avenione 3. circiter milliaribus distat. Varia a Veteribus nomina sortita est, Arausio Cavarum, vel secundanorum, Arausica Civitas, et Arausionensis urbs, quô nomine a… … Hofmann J. Lexicon universale

RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… … Hofmann J. Lexicon universale

Alex Baroni — Infobox Musical artist Name = Alex Baroni Background = solo singer Birth name = Alessandro Baroni Born = birth date|1966|12|22 Died = death date and age|2002|4|13|1966|12|22 Origin = Milan, Italy Genre = Pop rock, soul, ballad Occupation = Singer … Wikipedia

DII — ingenii ab Unius notitia exerrantis figmentum, tot fuêre apud Gentiles, quot deprehendêrunt vel usui suo, vel terrori, vel admirationi apta instrumenta; omisso Eo, qui solus horum Auctor, naturâ suâ invisibilis, per visibilia haec sua opera ipsis … Hofmann J. Lexicon universale

Augustine of Hippo — This article is about the theologian and philosopher, Augustine of Hippo. For his theodicy regarding the problem of evil, see Augustinian theodicy. Augustine , Saint Augustine , and Augustinus redirect here. For other uses, see Augustine… … Wikipedia

Дискография Адриано Челентано — Основная статья: Челентано, Адриано Челентано, Адриано Адриано Челентано (2008 г.) Релизы … Википедия

AETHIOPIA — I. AETHIOPIA Diana cognominata est, teste Steph. II. AETHIOPIA incolis Abexin, et Abissia nostirs, regio Africae amplissima, cis et ultra Aequatorem extensa, gemina. Una sub Aegypto inter Nilum et sinum Arabicum late patens, in qua Meroe insula;… … Hofmann J. Lexicon universale

TUTELA — I. TUTELA Dei vel deae signum, prorae navis impositum, unde navi nomen. Solebant namque Veteres Tutelae nomine naves appellare, ut observa vit in ad Petronium Animadv. Iohannes a Wouweren, ex Servio ad l. 10. Aen. Solent naves nomina accipere, a… … Hofmann J. Lexicon universale

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на все языки

è libero qua

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на все языки

è libero qua

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: